tag:blogger.com,1999:blog-31519379054948051232024-03-26T05:57:32.590+05:30Psychology: way of positive life| मानसशास्त्र सकारात्मक जीवन मानसशास्त्र, व्यक्तिमत्व विकास, जीवन कौशल्ये, अध्ययन शैली, बोधनिक शैली, विचार कौशल्ये, ज्ञानरचनावाद, सेट-नेट, ताण तणाव व्यवस्थापन, सकारात्मक विचार
soft skills, personality development, positive thinking, life skills, stress management, resilience- bounce back, Learning, thinking and cognitive style ......Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.comBlogger97125tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-64890496380251055662024-03-21T13:31:00.002+05:302024-03-21T13:54:33.555+05:30विद्यार्थ्यांसाठी माइंडफुलनेस | Mindfulness for children<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विद्यार्थ्यांसाठी
माइंडफुलनेस | </span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">Mindfulness for children</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दोन बौध्द भिक्खू नदी ओलांडत होते
तेव्हा वृद्ध भिक्खूने पाहिले की एक तरुणी नदी पार करण्याचा प्रयत्न करीत आहे. नदी
खोल असल्याने ती मुलगी म्हणेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माझा हात धर या विचाराने तो घाबरला
होता. ती एक 18 वर्षाची सुंदर मुलगी होती, तो तिच्याजवळून जात असताना त्या मुलीने
विचारले की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> "मला नदी पार करण्यास मला मदत कराल का</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?"<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तो वृद्ध भिक्खू म्हणाला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मला माफ करा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मी एक भिक्खू आहे
आणि मी महिलांना हात लावत नाही. त्याचे हात पाय थरथर कापू लागले आणि तो घाबरून
धावत धावत नदी पार गेला. निसर्गाचे आभार मानले की आपण वाचलो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एक संकट सांगून
उभे होते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खड्ड्यात पडण्यापासून वाचलो. नदीच्या किनाऱ्यावर पोहचल्यावर मागे वळून
पाहिलं तर त्यास मोठा आश्चर्याचा धक्का बसला. त्या आश्चर्यामध्ये थोडा मत्सर आणि थोडी
ईर्ष्या देखील होती. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मागून येणारा तरुण भिक्खू त्या
मुलीला चक्क खांद्यावर घेऊन नदी पार करत होता. हात धरणे ही गोष्ट मान्य नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> स्पर्श करणे निषिद्ध
आहे</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि तो तरुण आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि त्याला
नुकतीच दीक्षा मिळाली आहे. <a name="_Hlk161329837">तो वृद्ध </a>भिक्खू म्हणाला आणि
हे काय अघटित घडत आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दोघेही एक शब्दही न बोलता दोन मैल
चालत राहिले. आश्रमात पोहोचेपर्यंत तो वृद्ध भिक्खू काहीही बोलला नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तो खूप संतापला
होता. रागात क्रोध आणि संतापही होता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वत:ला
श्रेष्ठ आणि धार्मिक समजण्याचा अभिमानही होता आणि त्या तरुण भिक्खूला कनिष्ठ आणि
अधार्मिक समजण्याची भावनाही होती. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेव्हा ते आश्रमाच्या पायऱ्या चढू लागला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तेव्हा वृद्ध भिक्खू
स्वतःला शांत न करू शकल्याने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<span lang="MR"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तो म्हणाला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मला गुरूंना
जाऊन सांगावे लागेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कारण हे नियमांचे उल्लंघन आहे, आणि
तू तरूण आहेस</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि तू एका स्त्रीला आपल्या खांद्यावर वाहून
नेलेस</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ती स्त्री सुंदर देखील होती. तो तरुण भिक्खू म्हणाला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण काहीही बोलत आहात. मी त्या स्त्रीला नदीकाठावर सोडून दोन तास झाले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पण आपण मात्र तिला
अजूनही खांद्यावर घेऊन चालला आहात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<span lang="MR">
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आजूबाजूला
असे अनेक लोक विनाकारण अनेक गोष्टींचे ओझे आपल्या खांद्यावर वाहत असतात. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कधीकधी आपण भूतकाळातील खेद आणि दु:ख यांना
उगाळत बसतो त्यामुळे आपण जुन्या आठवणी आणि अनुभवांचे पुन्हा पुनरावलोकन करतो</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> पूर्वीच्या अनुभ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">वां</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ना कवटाळतो आणि हे सर्व सोपे असते. आपण
कदाचित भविष्यापासूनही फारकत घेतो. भविष्याबद्दल चिंता आणि भीती बाळगणारी एखादी
व्यक्ती भूतकाळाच्या बंधनात अडकते. भविष्यातील घटनांबद्दल चिंता</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भीती आणि अनिश्चितता आपणास वर्तमान काळात जगण्यापासून
दूर सारते. त्यामुळे भविष्य हेदेखील एक प्रकारचे कारागृह बनते. यावर उपाय एकच तो
म्हणजे आपण जगण्याविषयी सजग असणे, प्रत्येक गोष्टीत पूर्णभान असणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> कोणतेही काम करत असताना साक्षीभाव
ठेवणे म्हणजेच </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस असणे होय. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस:</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस
म्हणजे आपली मनःस्थिती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">विचार आणि भावनांवर
लक्ष केंद्रित करण्याची कला. वर्तमान क्षणावर पूर्ण लक्ष केंद्रित करणं</span>, <span lang="MR">आपले विचार</span>, <span lang="MR">भावना आणि शारीरिक संवेदना यांचा
स्वीकार करणं आणि त्यात न अडकता त्यांचे त्रयस्थपणे निरीक्षण करणे. ही एकाग्रतेची
कला आहे</span>, <span lang="MR">ज्यामुळे आपण आपल्या जीवनाचा अधिक चांगल्या प्रकारे
अनुभव घेऊ शकतो. यात आपल्या आसपासच्या वातावरणाची जाणीव आणि बिनशर्त स्वतःला
स्वीकारणे समाविष्ट आहे. माइंडफुलनेस आपल्याला वर्तमान क्षणात जगण्यास आणि
नकारात्मक विचारांपासून दूर राहण्यास मदत करते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसचा इतिहास:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसची मुळे प्राचीन भारतातील
बौद्ध धम्मात आहेत. भगवान बुद्ध यांनी 2500<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>वर्षांपूर्वी "सति" नावाची शिकवण दिली</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जी वर्तमान
क्षणामध्ये जागरूक राहण्यावर भर देते. सति शिकवण बौद्ध धर्मातून जगभरात पसरली आणि 20
व्या शतकात पाश्चिमात्य जगात लोकप्रिय झाली. पालीभाषेतील सतीपठणम या शब्दाचे जॉन
कोबाट-झिन यांनी माइंडफुलनेस असे भाषांतर केले आहे. सतीपठणमचा अर्थ </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">focusing
attention within<span lang="MR"> म्हणजे </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आंतरिक मनात डोकावणे. माइंडफुलनेस
संकल्पनेत </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">awareness and acceptance अंतर्बाह्य </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्थितिभान (सजगता) व बिनशर्त स्वीकार्य या संकल्पनाचा अंर्तभाव होतो. माइंडफुलनेसचा
पाश्चिमात्य जगात परिचय करून देण्यात अनेक लोकांनी योगदान दिले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यापैकी काही
खालीलप्रमाणे आहेत:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जॉन कोबाट-झिन</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: यांनी
"माइंडफुलनेस-बेस्ड स्ट्रेस रिडक्शन" (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">MBSR) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नावाचा
कार्यक्रम विकसित केला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जो तणाव आणि वेदना व्यवस्थापनासाठी
प्रभावी आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">थिक नाट हान</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: हे एक
व्हिएतनामी बौद्ध भिक्षु आणि शांतता कार्यकर्ते आहेत ज्यांनी माइंडफुलनेसवर अनेक
पुस्तके आणि लेख लिहिलेले आहेत.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसचा सराव करण्याचे फायदे</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसचा सराव करण्याचे अनेक
फायदे आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्यामध्ये मानसिक आणि शारीरिक आरोग्य सुधारणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एकाग्रता आणि सजगता
वाढवणे आणि आपल्या भावना आणि विचारांशी अधिक चांगल्या प्रकारे जोडणे समाविष्ट आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1.
<span lang="MR">मानसिक आरोग्यात सुधार:</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस तणाव</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चिंता आणि
नैराश्य कमी करण्यासाठी प्रभावी आहे. यामुळे आपल्या विचारांवर आणि भावनांवर अधिक
चांगल्या प्रकारे नियंत्रण ठेवण्यास मदत होते आणि त्यामुळे आपण नकारात्मक
विचारांच्या आहारी न जाता त्यांचे तटस्थपणे निरीक्षण करण्यास शिकवते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2.
<span lang="MR">शारीरिक आरोग्यात सुधार:</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसमुळे आपला रक्तदाब कमी
करण्यास आणि हृदयाची गती योग्य प्रमाणात राखण्यास मदत होते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वेदना कमी करते
आणि आपली रोगप्रतिकारशक्ती मजबूत करते. हे आपल्याला आपल्या शरीराशी अधिक चांगल्या
प्रकारे जोडण्यास आणि आपल्या शारीरिक संवेदनांशी अधिक जागरूक राहण्यास मदत करते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3.
<span lang="MR">एकाग्रता आणि सजगता वाढविते:</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस आपणास वर्तमान क्षणावर
लक्ष केंद्रित करण्यास आणि विचलित होण्यापासून रोखण्यास मदत करते. हे आपली एकाग्रता
आणि अवधान सुधारण्यास मदत करते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्यामुळे आपण आपल्या कामात आणि
अभ्यासात अधिक चांगली कामगिरी करू शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4.
<span lang="MR">भावना आणि विचारांशी अधिक चांगल्या प्रकारे जोडणे:</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस आपल्याला आपल्या भावना
आणि विचारांशी अधिक चांगल्या प्रकारे जोडण्यास आणि त्यांना अधिक चांगल्या प्रकारे
समजून घेण्यास मदत करते. हे आपल्याला आपल्या भावनांवर अधिक चांगल्या प्रकारे
नियंत्रण ठेवण्यास आणि अधिक स्वीकारार्ह आणि दयाळू बनण्यास मदत करते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसचा सराव करण्याचे काही मार्ग:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ध्यान</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: ध्यान हा माइंडफुलनेसचा सराव
करण्याचा एक लोकप्रिय मार्ग आहे. ध्यान करताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण आपल्या
श्वासावर लक्ष केंद्रित करतो आणि आपल्या विचार आणि भावना याविषयी तटस्थ राहून श्वासोच्छवासाचे
निरीक्षण. यामुळे आपण स्थिर आणि तटस्थ राहू शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">योगासने</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: योग हा माइंडफुलनेसचा सराव
करण्याचा आणखी एक लोकप्रिय मार्ग आहे. योगासने करताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण आपल्या
श्वासावर आणि आपल्या शरीराच्या हालचालींवर लक्ष केंद्रित करतो. त्यामुळे फोकस्ड
राहून विशिष्ट घटकावरच लक्ष केंद्रित करून स्थिर राहू शकतो. त्यामुळे शारीरिक, मानसिक
आणि भावनिक उन्नती घडून येते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुल वॉकिंग</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: माइंडफुल
वॉकिंग करताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपणास आपल्या सभोवतालच्या परिस्थितीची जाणीव
असणे आणि आपल्या पाऊलांवर आणि श्वासावर लक्ष केंद्रित करणे. त्यामुळे पूर्ण ऊर्जा चालण्यावर
खर्ची होते आणि त्याचा फायदा आपल्या शरीरावर दिसून लागतो. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुल ईटिंग</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: माइंडफुल
ईटिंग करताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण आपल्या अन्नाचा स्वाद</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वास आणि पोत
यावर लक्ष केंद्रित करणे आणि आपल्या भूक आणि तृप्तीच्या भावनांशी जागरूक राहणे.
आजकाल स्मार्टफोन, टीव्ही आणि सोसिअल मिडिया यामुळे जेवणावरचे लक्षच उडून गेले
आहे. आज अनेक मुले स्मार्टफोन किंवा टीव्हीवर कार्टून लावल्याशिवाय जेवतच नाहीत.
त्यामुळे ओबेसिटी आणि पचनसंस्था विषयी इतर आजार उद्भवत आहेत.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस विद्यार्थ्यांसाठी कसे
फायदेशीर आहे</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तणाव आणि चिंता कमी करते: माइंडफुलनेस
विद्यार्थ्यांना तणाव आणि चिंता व्यवस्थापित करण्यास शिकवते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्यामुळे
त्यांना शाळा आणि अभ्यासावर अधिक चांगल्या प्रकारे लक्ष केंद्रित करता येते.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एकाग्रता आणि अवधान सुधारते: माइंडफुलनेस
विद्यार्थ्यांची एकाग्रता आणि अवधान सुधारण्यास मदत करते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्यामुळे
त्यांना वर्गात अधिक चांगल्या प्रकारे शिकण्यास आणि अभ्यासात अधिक चांगले कामगिरी
करण्यास मदत होते.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भावनिक लवचिकता वाढवते: माइंडफुलनेस
विद्यार्थ्यांना भावनांवर नियंत्रण ठेवण्यास आणि नकारात्मक भावनांशी अधिक चांगल्या
प्रकारे सामना करण्यास शिकवते.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बिनशर्त स्वीकृती वाढवते: माइंडफुलनेस
विद्यार्थ्यांना स्वतःला अधिक चांगल्या प्रकारे स्वीकारण्यास आणि स्वतःबद्दल अधिक
दयाळू होण्यास मदत करते.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नातेसंबंध सुधारते: माइंडफुलनेस विद्यार्थ्यांना
इतरांशी अधिक चांगल्या प्रकारे संवाद साधण्यास आणि अधिक मजबूत नातेसंबंध निर्माण
करण्यास मदत करते.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसचा सराव आपल्या जीवनात
लहान लहान बदलांसह सुरू करता येतो. आपण दिवसातून काही मिनिटे ध्यान किंवा योगासने
करून सुरुवात करू शकतो. आपण आपल्या दैनंदिन कृतीमध्ये माइंडफुलनेसचा सराव करण्याचा
प्रयत्न करू शकतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जसे की चालणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खाणे किंवा
आपल्या मुलांसोबत वेळ घालवणे. आज अनेक ऑफिसेसमध्ये बैठे बैठे योगासने करण्यास
प्रवृत्त केलेलं जात आहे. माइंडफुलनेस हे एक कौशल्य आहे ज्याला सराव आणि धैर्य
आवश्यक आहे. नियमित सराव केल्याने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण आपल्या
जीवनात लक्षणीय बदल घडवून आणू शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCEKo7Lyjy8BeW3x5Q3RqhIEbgVPJCG1dbDgk6oWgEAVx-VlguyGlJIeA0aHjlWU3L3DXdCsLw62pUIJFX-OBNrVai1NYImpqfCT-jebthrBr3EfYAKQzbz4rS7COqamt7tOiDt1u0eXhspD7mimFNGTchyphenhyphendpehDs6-642Za3i9YCng9Vge6R9xPhn1Ok/s461/Mindfulness%20for%20children.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="457" data-original-width="461" height="396" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCEKo7Lyjy8BeW3x5Q3RqhIEbgVPJCG1dbDgk6oWgEAVx-VlguyGlJIeA0aHjlWU3L3DXdCsLw62pUIJFX-OBNrVai1NYImpqfCT-jebthrBr3EfYAKQzbz4rS7COqamt7tOiDt1u0eXhspD7mimFNGTchyphenhyphendpehDs6-642Za3i9YCng9Vge6R9xPhn1Ok/w400-h396/Mindfulness%20for%20children.png" width="400" /></a></div><br /> (सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)<p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">Daniel, Tracy (2018).
Mindfulness for children. New Delhi: Adams Media<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-weight: bold;">Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever You Go, There You
Are: Mindfulness Meditation in Everyday Life. Hachette Books.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-weight: bold;">Kabat-Zinn, J. (2005). Coming to Our Senses: Healing
Ourselves and the World Through Mindfulness. Hyperion<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="MR">. </span></b><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">Moore,
Adam, and Peter Malinowski. (<span lang="MR">2009). </span>Meditation,
Mindfulness and Cognitive Flexibility. <i>Conscious Cognition</i>, <span lang="MR">18/1</span>, <span lang="MR">176-186. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">Nhat
Hanh, T. (<span lang="MR">1992). </span>Peace Is Every Step: The Path of
Mindfulness in Everyday Life. Bantam Books.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">Nhat
Hanh, T. (<span lang="MR">1999). </span>The Miracle of Mindfulness: An
Introduction to the Practice of Meditation. Beacon Press.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Nhat Hanh, T. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">2012).
</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">The Art of Mindful
Living: How to Bring Love, Compassion, and Inner Peace into Your Daily Life.
HarperOne.<o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-58821791577566749262024-03-07T22:07:00.011+05:302024-03-07T22:08:58.805+05:30समाधान-केंद्रित संक्षिप्त उपचार पद्धती (SFBT) | Solution-Focused Brief Therapy <p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समाधान-केंद्रित संक्षिप्त उपचार पद्धती | </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Solution<span lang="MR">-</span>Focused<span lang="MR"> </span>Brief<span lang="MR"> </span>Therapy</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गौतम बुद्ध दररोज वेगवेगळे उदाहरणे दाखले देऊन आपल्या
शिष्यांना महत्त्वाचे संदेश देत असत. एके दिवशी सर्व शिष्य बुद्धांचे प्रवचन
ऐकण्यासाठी बसले होते. बुद्धांनी आपल्याकडे असलेली दोरी हातात घेऊन एकामागून एक
तीन गाठी बांधल्या. दोरीकडे इशारा करून बुद्धांनी शिष्यांना विचारले की ही तीच दोरी
आहे का जी तीन गाठी बांधण्यापूर्वी होती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एका शिष्याने सांगितले की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">गाठ पडल्यानंतरही दोरी तीच आहे. दुसऱ्या शिष्याने सांगितले की</span>, <span lang="MR">आता या दोरीला तीन गाठी बांधण्यात आल्या आहेत</span>, <span lang="MR">त्यामुळे
दोरीचा आकार बदलला आहे. इतर शिष्यांनी सांगितले की दोरीचे स्वरूप बदलले आहे</span>,
<span lang="MR">परंतु त्याचे मूळ तेच आहे. बुद्ध म्हणाले तुम्ही सर्वजण बरोबर आहात.
यानंतर बुद्धांनी गाठ उघडण्यासाठी दोरीची दोन्ही टोके पकडून जोरात खेचण्यास
सुरुवात केली. बुद्धाने विचारले की दोरीच्या तीनही गाठी अशा प्रकारे उघडल्या जातील
का</span>?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असे केल्याने गाठ मजबूत होतील असे शिष्यांनी
सांगितले. बुद्ध म्हणाले या गाठी उघडण्यासाठी काय करावे लागेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<span lang="MR">
एक शिष्य म्हणाला आधी हे बघावे लागेल की या गाठी कशा पडल्या होतात</span>? <span lang="MR">गाठी कशा सोडवता येतील</span>? <span lang="MR">गाठी कशा पडल्या आहेत हे
जेव्हा आपल्याला समजेल</span>, <span lang="MR">तेव्हा आपण त्या सहजपणे उघडू शकतो.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बुद्ध म्हणाले की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">समस्यांचाही आपण तसाच
विचार केला पाहिजे. समस्यांचे कारण जाणून न घेता त्यांचे निराकरण करण्याचा प्रयत्न
केल्याने प्रकरण आणखी बिघडू शकते. म्हणूनच जर आपण प्रथम समस्यांचे कारण समजून
घेतले तर त्यांचे निराकरण सहज शोधता येईल. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आज आपण </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समाधान-केंद्रित संक्षिप्त उपचार (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR">) ही समस्या निवारण करण्याऐवजी उपाययोजना निर्माण
करण्यावर आधारित मनोचिकित्सा पद्धती विषयी जाणून घेणार आहोत. सद्याच्या समस्या सोडविताना
भूतकालीन कारणांवर लक्ष केंद्रित करणाऱ्या इतर मनोचिकित्सा स्वरूपांपेक्षा</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR"> आपल्या सद्य परिस्थिती आणि
भविष्यातील आशा यावर कसे लक्ष केंद्रित करावे यावर भर देते. </span>SFBT<span lang="MR"> 1970 आणि 1980 च्या दशकांमध्ये स्टीव्ह डी शेजर आणि इन्सू किम बर्ग या
पती-पत्नींनी</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विस्कॉन्सिन येथील कुटुंब उपचार केंद्रात विकसित केले.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समाधान-केंद्रित
संक्षिप्त उपचार (</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT <span lang="MR">हा ज्ञानरचनावाद चिकित्सा पद्धतींच्या गटात मोडणारा दृष्टिकोन आहे. ज्ञानरचनावाद
असे सांगते की लोक स्वतःच्या ज्ञानाची निर्मिती स्वतः करतात आणि शेवटी त्यांच्या
स्वतःच्या जीवनाचे निर्माते असतात. </span>SFBT <span lang="MR">चिकित्सक असे मानतात
की जीवनातील बदल अपरिहार्य आहे. कारण एखादी व्यक्ती स्वतःच्या जीवनाची मार्गदर्शक
असते</span>, <span lang="MR">म्हणून ती चांगल्यासाठी बदलू शकते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT <span lang="MR">मध्ये</span>, <span lang="MR">थेरपिस्ट हा संवाद सुलभ करण्यात कुशल असतो. तो
स्वतःला तज्ज्ञ म्हणून सादर करत नाहीत तर "अनभिज्ञ" या दृष्टीकोनातून सामोरे
जातो. सल्लार्थीच्या <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>स्वतःमधील कौशल्यावर
आधारीत थेरपिस्ट त्यांची ताकद</span>, <span lang="MR">संसाधने आणि इच्छा यांचा वापर
करून विविध तंत्रे विकसित करून प्रश्न विचारतो. सल्लार्थीच्या आयुष्यात आधीच काय
चांगले चालू आहे आणि जेव्हा ते अशा चांगल्या परिस्थितीत होते तेव्हा गोष्टी कशा होत्या
यावर लक्ष केंद्रित केल्याने</span>, <span lang="MR">उपाय शोधण्यासाठी अधिक संधी
मिळू शकतात.</span></span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चमत्कारिक
प्रश्न (</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Miracle<span lang="MR"> </span>Questions<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चमत्कारिक
प्रश्न हे एक असे तंत्र आहे जे </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT
<span lang="MR">उपचार तज्ञ वापरतात</span>, <span lang="MR">जेणेकरून सल्लार्थीला "परंपरागत
पद्धतीबाहेर" विचार करण्यास मदत होते. हे प्रश्न सल्लार्थीस समस्या नसलेल्या
आयुष्याचा विचार करण्यास सांगते</span>, <span lang="MR">जिथे रात्री चमत्कार घडतो
आणि समस्या नष्ट होते. परिस्थितीनुसार शब्द बदलत असले तरीही</span>, <span lang="MR">मूलभूत शब्दरचना पुढीलप्रमाणे:</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"समजा
रात्री तुम्ही झोपला असताना आणि संपूर्ण घर शांत असताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">एक चमत्कार घडतो. चमत्कार असा
आहे की तुम्ही ज्या समस्यासाठी येथे आला आहात ती सुटली आहे. पण तुम्ही झोपेत
असल्यामुळे</span>, <span lang="MR">तुम्हाला माहिती नाही की चमत्कार घडला आहे.
म्हणून</span>, <span lang="MR">उद्या सकाळी उठल्यावर</span>, <span lang="MR">‘वॉव! अशी
काहीतरी गोष्ट घडली असावी आणि समस्या निघून गेली!</span>' <span lang="MR">असे
म्हणण्यास प्रवृत्त करणारा छोटा बदल तुम्हास आढळू शकेल</span>?"<span lang="MR"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अशा
प्रकारे विचारले जाणारे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">चमत्कारिक प्रश्न सल्लार्थीस भविष्यातील शक्यता शोधण्यास मदत करतात. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अपवादात्मक
प्रश्न</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Exception<span lang="MR"> </span>Questions)<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अपवादात्मक
प्रश्न हे सल्लार्थीस अशा परिस्थिती (वेळ) ओळखण्यास मदत करतात जेव्हा
त्यांच्यासाठी गोष्टी वेगळ्या होत्या. जेव्हा समस्या आताच्या एवढी मोठी नव्हती तशा
परिस्थिती (वेळ) शोधणे होय. अशी काही उदाहरणे:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"तुम्ही
जेव्हा सर्वात आनंदी असाल तेव्हा मला त्या वेळेबद्दल सांगा."</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"त्या दिवशी
काय विशेष होते ज्यामुळे तो दिवस चांगला वाटला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?"<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"तुमच्या
आयुष्यात असे काही प्रसंग आठवतात का जेव्हा आजची समस्या नव्हती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?"<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असे
अपवाद कसे घडले ते शोधून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">थेरपिस्ट सल्लार्थीस उपाय शोधण्यासाठी सक्षम करू शकतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">श्रेणी-आधारित प्रश्न
(</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Scaling<span lang="MR"> </span>Questions<span lang="MR">)</span></span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">श्रेणी-आधारित
प्रश्न सल्लार्थीस त्यांची समस्या गुणात्मक पातळी वर समजण्यास मदत करतात. असे
प्रश्न प्रगतीचा मागोवा घेण्यासाठी आणि बदल मॉनिटर करण्यासाठी उपयुक्त मार्ग आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">साधारणपणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्केल 1 ते 10 पर्यंत असू असतात.
उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चिंताग्रस्त
असलेल्या सल्लार्थीसोबत काम करताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">थेरपिस्ट असे म्हणू शकतो की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> "जर 10 सर्वात जास्त
चिंताग्रस्त आणि 1 सर्वात शांत असेल</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर तुम्ही आता कोणता अंक निवडला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?"<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">यासारख्या
प्रश्नांनंतर सामान्यत: स्केलिंगशी संबंधित प्रश्न विचारले जातात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जसे की सल्लार्थीस त्यांनी निवडलेला अंक
का निवडला आणि त्यांचा तो अंक एकने कमी का नाही हे विचारणे. थेरपिस्ट सल्लार्थीस वरील
स्केलवरील बदलाबाबत विचारतील. </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT
</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ची मदत कशी होऊ
शकते</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एखाद्या
व्यक्तीला एखादे ध्येय गाठण्याचा किंवा एखाद्या विशिष्ट समस्येवर मात करण्याचा सर्वोत्तम
मार्ग आहे. हे स्वतंत्र उपचारात्मक पद्धती म्हणून किंवा इतर थेरपीसह वापरले जाऊ
शकते. सर्व वयोगटाच्या लोकांवर आणि व्यसन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मुलांच्या वर्तनात्मक समस्या आणि नातेसंबंध
समस्यांसोबत विविध समस्यांवर उपचार करण्यासाठी ते वापरले जाऊ शकते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सामान्यतः
मनोविकृती आणि स्किझोफ्रेनियासारख्या प्रमुख मानसिक स्थितींच्या उपचारासाठी या थेरपीचा
वापर केला जाऊ शकतो. </span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT <span lang="MR">चा फायदा</span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT <span lang="MR">चा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे वेळ कमी लागणारी पद्धत. </span>SFBT <span lang="MR">ही "कमी कालावधीत पूर्ण होणारी थेरपी" आहे</span>, <span lang="MR">जी सामान्यतः 5-8 सत्रांमध्ये पूर्ण होते. यामुळे</span>, <span lang="MR">इतर
थेरपीच्या तुलनेत ती अनेकदा कमी खर्ची असते. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जुन्या
जखमांवर भर देण्याऐवजी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">या थेरपीमध्ये समस्यांच्या निराकरणावर अधिक वेळ खर्च केला जातो</span>, <span lang="MR">ज्यामुळे </span>SFBT <span lang="MR">ही विशिष्ट ध्येय असलेल्या आणि ते
गाठण्यासाठी थोडीशी मदत हवी असलेल्या लोकांसाठी उत्तम आहे. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परिणामकारकता</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संशोधनातून असे
दिसून येते की </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खालील
गोष्टींसाठी प्रभावीपणे कार्य करते:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यसनाची
तीव्रता आणि आघाताची लक्षणे कमी करणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वैवाहिक समस्या
आणि वैवाहिक कटुता कमी करणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विशेष शैक्षणिक
गरज असलेल्या मुलांमध्ये शालेय वर्तनात्मक समस्या सुधारण्यास मदत करते <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बाह्य
वर्तनात्मक समस्या जसे की वर्तन विकार आणि संघर्ष व्यवस्थापन सुधारणे <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">निराशा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चिंता आणि आत्मसन्मान यासारख्या अंतर्गत
वर्तनात्मक समस्या कमी करणे </span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इतर
पुराव्याधारित पद्धतींइतकीच (कधी कधी त्याहूनही अधिक) प्रभावी असू शकते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जसे की बोधनिक वर्तनात्मक चिकित्सा (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">CBT) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि परस्पर संबंध मनोचिकित्सा. </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR"> ची प्रमुख
वैशिष्ट्ये </span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR"> भूतकाळात
अडकण्याऐवजी भविष्यातील ध्येय निश्चित करण्यावर भर देते.</span></span></li><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR"> कमकुवतींऐवजी
व्यक्तीच्या आंतरिक शक्ती आणि स्रोतांवर भर देते.</span></span></li><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR"> मध्ये थेरपिस्ट
आणि सल्लार्थी मिळून समस्यांवर एकत्रित तोडगा काढतात.</span></span></li><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR"> ही सामान्यत: 5
ते 20 सत्रांपर्यंत चालणारी अल्प-कालीन उपचार पद्धत आहे.</span></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चिंता, नैराश्य,
नातेसंबंधातील समस्या, पालकत्वाशी संबंधित समस्या, ताण-तणाव व्यवस्थापन, खाण्याच्या
विकार, शोक आणि हानी यासारख्या मानसिक आरोग्य समस्यांवर उपचारासाठी </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR"> उपयुक्त आहे.</span></span> </li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समारोप </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समाधान-केंद्रित
संक्षिप्त उपचार (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SFBT<span lang="MR">) ही समस्या परिहार आणि भविष्यावर केंद्रित असलेली अल्प-मुदतीची मानसोपचार
पद्धत आहे. ही पद्धत एखाद्या व्यक्तीच्या आंतरिक शक्ती आणि स्रोतांवर आधारित असून
त्यांच्या समस्यांवर मात करण्यासाठी त्यांच्यामध्ये सकारात्मक बदल घडवून आणण्यावर
भर देते. पारंपारिक मानसोपचारांमध्ये ज्याप्रमाणे समस्यांच्या मूळ कारणांचा शोध
घेतला जातो त्याच्या उलट</span>, SFBT<span lang="MR"> सध्याच्या आणि भविष्यातील
अडचणींवर मात करण्यासाठी उपाय शोधण्यावर लक्ष केंद्रित करते. संशोधनातून असे दिसून
आले आहे की</span>, SFBT<span lang="MR"> ही विविध मानसिक आरोग्य समस्यांवर उपयुक्त
आणि प्रभावी उपचार पद्धत आहे. तसेच</span>, <span lang="MR">इतर उपचारांपेक्षा कमी
सत्रांची आवश्यकता असल्यामुळे ही कमी खर्चिक उपचार पद्धत देखील मानली जाते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEijxZUDDl12lBiqtK0R0bMxa1nlW1y7mGm09FGEUreQr8EJ8FhMPuCSNiZrypuiSs0-LGyOzMq4DcNppwCELdPYR93sBrZ4nd_gCk_ZzYSz18E61VFjDoJapSWNo24tkzSfuRjktrwNEfDWJehx5Z0rUkCPayuk-CO4Pw7yaay4dznYGTcrpZpqV6UfD9M/s1280/Solution-Focused-Brief-Therapy-1.webp" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEijxZUDDl12lBiqtK0R0bMxa1nlW1y7mGm09FGEUreQr8EJ8FhMPuCSNiZrypuiSs0-LGyOzMq4DcNppwCELdPYR93sBrZ4nd_gCk_ZzYSz18E61VFjDoJapSWNo24tkzSfuRjktrwNEfDWJehx5Z0rUkCPayuk-CO4Pw7yaay4dznYGTcrpZpqV6UfD9M/w400-h225/Solution-Focused-Brief-Therapy-1.webp" width="400" /></a></div>(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)<p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%;">Friedman,
D. (<span lang="MR">1995). </span>Solution-focused therapy: A review of the
outcome literature. <i>The Family Journal</i>, <span lang="MR">3(3)</span>, <span lang="MR">237-251.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%;">Gingerich,
W. J., & Weiner-Davis, M. (<span lang="MR">2010). </span>Solution-focused
brief therapy. In I. B. Weiner & W. J. Hudson (Eds.), Practicing
solution-focused therapy: Brief methods for individuals, couples, and families
(<span lang="MR">3</span>rd ed.<span lang="MR">). </span>Guilford Press.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%;">Kim,
J. (<span lang="MR">2013). </span>Solution-focused brief therapy (J. S. Kim,
Ed.). SAGE Publications.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%;">Ratner,
Harvey; George, Evan and Iveson, Chris (<span lang="MR">2012). </span>Solution
Focused Brief Therapy: <span lang="MR">100 </span>Key Points and Techniques,
Routledge; <span lang="MR">1</span><sup>st</sup><span lang="MR"> </span>edition<span lang="MR">.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%;">Shazer
de<span lang="MR">, </span>S. (<span lang="MR">1988). </span>Clues: The forgotten
key to the solution. W.W. Norton & Company.<o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-15025133464649662572024-02-03T14:23:00.007+05:302024-02-03T16:30:29.881+05:30 समुदाय सहभागिता कार्यक्रम (CEP) | Community Engagement Programme<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सामुदायिक सहभागिता कार्यक्रम (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">CEP) |
Community Engagement Programme<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपले शिक्षण आजच्या संदर्भाशी सुसंगत सामाजिक जबाबदारीचे उद्दिष्टे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तत्त्वे आणि
स्वरूपांचे विश्लेषण करण्यासाठी 2011 मध्ये तज्ञांच्या समितीव्दारे (तत्कालीन
नियोजन आयोगाने स्थापन केलेल्या) राष्ट्रीय आढावा घेण्यात आला. भारतातील “सामाजिक
जबाबदारी आणि उच्च शिक्षणाची सामुदायिक सहभागिता वाढवणे” याविषयीच्या शिक्षण
मंत्रालयाला (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">MoE) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">केलेल्या शिफारशींमध्ये नवीन धोरणासाठी अनेक
महत्त्वाचे घटक त्यामध्ये होते. 2020 मध्ये भारत सरकारने जाहीर केलेल्या राष्ट्रीय
शैक्षणिक धोरणाने (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">NEP) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">देशातील उच्च शिक्षणासाठी एक
परिवर्तनात्मक आराखडा सादर केला आहे. नवीन धोरणामध्ये आधीच समाविष्ट केलेल्या अनेक
शिफारशींना बळकटी दिली आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्याचे उदाहरण खालील ओळींतून दिसून
येते:</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span></span></p><a name='more'></a><p></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"शिक्षण व्यवस्थेचा उद्देश तर्कसंगत विचार आणि कृती करण्यास
सक्षम</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">करुणा आणि सहानुभूती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">धैर्य आणि लवचिकता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वैज्ञानिक
स्वभाव आणि सर्जनशील कल्पनाशक्ती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">योग्य नैतिक ध्येय आणि मूल्ये असलेला
चांगला माणूस तयार करणे हे आहे. आपल्या राज्यघटनेने अधोरेखित केल्याप्रमाणे
समतापूर्ण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वसमावेशक आणि बहुविध समाज निर्माण करण्यासाठी
सक्रीय</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उत्पादक आणि योगदान देणारे नागरिक निर्माण करणे हे त्याचे उद्दिष्ट
आहे”.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सामाजिक जबाबदारी आणि सामुदायिक सहभाग वाढवणे</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उच्च शिक्षणामध्ये </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सामाजिक जबाबदारी आणि सामुदायिक
सहभाग वाढवणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या उद्दिष्टांमध्ये खालील बाबी समाविष्ट असतात:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सामुदायिक
सहभागाद्वारे सिद्धांत आणि व्यवहार यांच्यातील अंतर कमी करून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उच्च
शिक्षणामध्ये अध्ययन-अध्यापनाची गुणवत्ता वाढविणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्थानिक
समुदायांना भेडसावणाऱ्या वास्तविक जीवनातील समस्या ओळखण्यासाठी आणि त्यांचे
निराकरण करण्यासाठी उच्च शैक्षणिक संस्था आणि स्थानिक समुदाय यांच्यातील सखोल
परस्परसंवादाला प्रोत्साहन देणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्थानिक समुदाय
आणि उच्च शिक्षण संस्थांमधील भागीदारी सुलभ करणे जेणेकरून विद्यार्थी आणि शिक्षक
स्थानिक ज्ञान आणि शहाणपण यापासून शिकू शकतील</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">राष्ट्रीय
विकासाची उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी अभ्यासक्रम</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोर्सेस आणि
अध्यापनशास्त्र अधिक योग्य बनवण्यासाठी उच्च शिक्षण संस्थांना स्थानिक समुदायांसह
संलग्न करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विद्यार्थी आणि
तरुणांमध्ये सार्वजनिक सेवा आणि सक्रिय नागरिकत्वाची मूल्ये आत्मसात करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्यामुळे
तरुणांच्या नैसर्गिक आदर्शवादाला प्रोत्साहन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संवर्धन आणि
बळकटी मिळेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समुदाय आधारित
संशोधन पद्धतींद्वारे स्थानिक समुदायाच्या भागीदारीने संशोधन प्रकल्प हाती घेणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">.</span></li></ul><p></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समुदाय सहभागासाठीची प्रमुख तत्त्वे</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">सध्या प्रचलित असलेल्या जागतिक आणि राष्ट्रीय
दृष्टिकोन आणि </span><span style="font-family: Mangal, serif;">NEP </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">2020 च्या
प्रमुख शिफारशींच्या आधारे</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">खालील
प्रमुख तत्त्वे उच्च शिक्षणाच्या सामुदायिक सहभागाला मार्गदर्शन करतील:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">अ) परस्पर
सहकार्य आणि आदरः</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">ग्रामीण आणि उपनगरी गरीब समुदाय आणि उच्च शिक्षण
संस्था यांच्या दोन्ही बाजूंच्या परस्पर मान्य केलेल्या अभिरूची आणि गरजा
स्पष्टपणे मांडल्या जाव्यात आणि त्यांचा आदर केला जावा हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे
आहे. परस्पर लाभ सुनिश्चित केल्याशिवाय</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">समुदाय
सहभाग हा उच्च शिक्षण संस्थांच्या सामाजिक जबाबदारीच्या उद्देशाला पूर्ण करत नाही.
समुदाय विद्यार्थी आणि प्राध्यापकांच्या सहभागातून शिकत असताना</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">विद्यार्थी आणि शिक्षकांनी देखील समुदाय ज्ञान आणि
अनुभवांकडून शिकले पाहिजे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">ब)
विद्यापीठ-स्तरावर</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">प्रत्येक शाखा
आणि विषयातील सहभाग:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">समुदाय सहभाग केवळ काही सामाजिक शास्त्र विषयांपुरता
मर्यादित राहू नये. ते सर्व शाखा आणि उच्च शिक्षण संस्थांच्या सर्व शाखांमध्ये
राबवले जावे. नैसर्गिक विज्ञान आणि अभियांत्रिकी यांच्या शाखांमध्ये देखील शिक्षण
आणि संशोधनात समुदाय सहभाग प्रोत्साहित केला जाऊ शकतो. यामुळे स्थानिक समुदाय नवीन
तंत्रज्ञानात्मक आविष्कारांबद्दल जाणकार होण्यास मदत होईल तसेच विद्यार्थी आणि
प्राध्यापकांना स्थानिक तंत्रज्ञान आणि ज्ञान कसे वापरावे याबद्दल माहिती मिळेल.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">क)
विद्यार्थ्यांना गुणवत्ता आधारित श्रेणी (</span><span style="font-family: Mangal, serif;">CBCS): </span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">समुदाय सहभागिता आणि संशोधन प्रकल्प आणि शिकण्याच्या
शैक्षणिक कार्यक्रमांमधील
विद्यार्थ्यांच्या सहभागाचे त्यांना गुण मिळावेत. त्यामुळे</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">पदवीपूर्व गरजा पूर्ण करण्यासाठी समुदाय सहभागिता
समाविष्ट केली जावी आणि त्यांच्या एकूण मूल्यांकनांमध्ये त्याचा सहभाग केला जावा.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">ड) सामुदायिक
सहभागासाठी शिक्षकांनाही गुण प्रदान करावेत:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">उच्च शिक्षण संस्थांमधील शिक्षक</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">संशोधक आणि प्रशासकांच्या कामगिरी मूल्यांकनांमध्ये
शिक्षण आणि संशोधनातील समुदाय सहभागितांमधील त्यांच्या सहभाग आणि योगदानाचा आढावा
समाविष्ट असणे गरजेचे आहे. शिक्षक आणि संशोधक यांच्याद्वारे समुदाय सहभागिताची
निकष आणि वजनदारपणा स्पष्टपणे भरती</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">नियमितीकरण
आणि बढतीसाठी च्या मूल्यांकनांमध्ये समाविष्ट केले जावे. या बाबतीत</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">विद्यांजली मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये उल्लेखित
क्रियाकलापांचा विचार करण्याची आणि ते यूजीसी नियमावली (विद्यापीठांमध्ये शिक्षक
आणि इतर शैक्षणिक कर्मचारी नियुक्तीसाठी आणि महाविद्यालयांमध्ये आणि उच्च
शिक्षणामध्ये मानके राखण्यासाठी किमान पात्रता)</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">2018
च्या मूल्यांकन निकषांमध्ये समाविष्ट करण्याची सर्व विद्यापीठांना विनंती केली
आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">इ) स्थानिक
संस्थांसोबतचे दुवे: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p style="background: white; line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">सतत चालणाऱ्या समुदाय सहभागी कार्यक्रमांना चालना
देण्यासाठी</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">उच्च शिक्षण
संस्थांनी (</span><span style="font-family: Mangal, serif;">HEIs) </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">त्यांच्या
आसपासच्या स्थानिक संस्थांसोबत जिव्हाळ्याचे आणि दीर्घकालीन दुवे निर्माण करावेत.
यात स्थानिक स्वराज्य संस्था</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">जिल्हा
प्रशासन</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">स्थानिक
उद्योजक</span><span style="font-family: Mangal, serif;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif;">व्यवसाय आणि
स्थानिक स्वयंसेवी संस्थांचा समावेश असावा</span><span lang="MR" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: initial; background-origin: initial; background-position: initial; background-repeat: initial; background-size: initial; color: #1f1f1f; font-family: Mangal, serif;">.</span><span style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: initial; background-origin: initial; background-position: initial; background-repeat: initial; background-size: initial; color: #1f1f1f; font-family: Mangal, serif;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-theme-font: minor-bidi; mso-ligatures: none;">समुदाय
सहभागीतेचे प्रकार </span></b><b><span style="color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-theme-font: minor-bidi; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उच्च शिक्षण संस्थांद्वारे जेव्हा
वरील तत्त्वे व्यवहारात लागू केली जातात</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तेव्हा ते खालील प्रकारचे कोणतेही
संयोजन निवडू शकतात: </span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. शिक्षणाला समुदाय सेवेशी जोडणे:</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या पद्धतीमध्ये</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विद्यार्थी आणि
शिक्षक यांनी निवडलेल्या समुदायात आपले ज्ञान आणि कौशल्ये अंमलात आणून त्या
समुदायातील लोकांचे जीवनमान उंचावावेत. हे "सेवा-आधारित शिक्षण"
(आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यताप्राप्त चांगली पद्धत) या मॉडेलद्वारे साध्य करता
येते. यामुळे विविध शाखा आणि अभ्यासक्रमातील विद्यार्थ्यांना विशिष्ट समुदायांना
येणाऱ्या आव्हानांवर उपाय शोधण्यासाठी आत्मसात केलेले ज्ञान वापरण्याची संधी
मिळते. उदाहरणार्थ</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">रसायनशास्त्राचे विद्यार्थी स्थानिक भागात पाणी आणि माती चाचणी
करून त्यांचे निष्कर्ष स्थानिक
समुदायाबरोबर शेअर करू शकतात.</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. संशोधनाला सामुदायिक ज्ञानाशी जोडणे:</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या दृष्टिकोनात</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उच्च शिक्षण
संस्थेतील विविध विद्याशाखा आणि कार्यक्रम</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समुदाय आणि स्थानिक संस्थांच्या
सहकार्याने संयुक्त संशोधन प्रकल्प तयार करावेत. समुदायाचे स्वतःचे ज्ञान हे
संशोधनाच्या आखणी आणि अंमलबजावणीमध्ये समाविष्ट केले जावेत. विद्यार्थ्यांचे नवीन
संशोधन त्यांना त्यांच्या शैक्षणिक गरजा पूर्ण करण्यास मदत करते आणि त्याच वेळी
समुदायाचे ज्ञान सुव्यवस्थित केले जाते. याबाबत समुदाय-आधारित सहभागी संशोधन (</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">CBPR) </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दृष्टिकोन
मदतगार ठरतात. उदाहरणार्थ</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अभियांत्रिकीचे विद्यार्थी ओला आणि सुका कचरा विसर्जनाविषयी
समुदायाच्या सहकार्याने संशोधन करू शकतात.</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. ज्ञानाची देवाणघेवाण आणि ज्ञानाची गतिशीलता: </span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विविध विषयांतील विद्यार्थी आणि
शिक्षकांकडे उपलब्ध असलेले ज्ञान स्थानिक समुदायाला त्यांच्या विकासात्मक आकांक्षा
पूर्ण करण्यासाठी</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यांचे हक्क सुरक्षित करण्यासाठी आणि विविध एजन्सी आणि
योजनांमधून त्याचे लाभ मिळवण्यासाठी उपलब्ध करून दिले जावेत. यामध्ये जनगणना</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वेक्षण</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जागृती शिबिरे
आणि मोहिमा</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रशिक्षण</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शिक्षण पुस्तिका/चित्रपट</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नकाशे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अभ्यास अहवाल</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सार्वजनिक
वाटाघाटी</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संक्षिप्त
धोरण</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वच्छता
आणि स्वच्छतेची शिकवणी</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कायदेशीर मदत चिकित्सालय इत्यादी प्रकार असू शकतात. उदाहरणार्थ</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माता आणि
मुलांसाठी </span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वच्छता सर्वेक्षण</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">किंवा पोषण सर्वेक्षण</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि त्यांना
स्वच्छता आणि पोषण याबद्दल प्रशिक्षित करणे असे प्रकल्प विद्यार्थी हाती घेऊ
शकतात.</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. नवीन अभ्यासक्रम आणि कोर्सेस तयार करणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उच्च शिक्षणाच्या अनेक संस्था
विद्यमान अभ्यासक्रमांमध्येचे नवीन कोर्सेस विकसित करतील तसेच समुदायाशी संलग्न
होण्यासाठी काही नवीन कोर्सेस तयार करतील. हे स्थानिक पातळीवर आवश्यक विषय निवडून
विद्यमान अभ्यासक्रमातील कोर्सेस समृद्ध करतील. असे नवीन</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्थानिकदृष्ट्या
आवश्यक शैक्षणिक कार्यक्रम तयार केल्याने नवीन पिढीला आवडेल देखील. उदाहरणार्थ</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आर्थिक समावेशन</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उद्योजकता विकास
आणि स्थानिक उत्पादनांचे पौष्टिक मूल्य यावरील नवीन अभ्यासक्रम विद्यार्थ्यांसाठी
ज्ञान आणि व्यवसायाच्या संधी मिळवून देऊ शकतात.</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5. तज्ञ व्यक्तींचा समावेश करणे:</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्थानिक समाजातील वडीलधारी</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वरिष्ठ महिला
कार्यकर्त्या</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आदिवासी</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उद्योजक आणि
नागरी समाजातील अभ्यासक आणि तज्ञांना विविध विषयांचे प्रचंड व्यावहारिक ज्ञान
असते. कृषी आणि वनीकरणापासून ते बाल संगोपन</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सूक्ष्म नियोजन</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जल-संवर्धन आणि
प्रकल्प व्यवस्थापन इत्यादी. अशा प्रॅक्टिशनर्सना वर्गात आणि परिसरात या दोन्ही
ठिकाणी अध्यापन प्रक्रियेत आमंत्रित करून त्यांच्या कौशल्यांचा उपयोग केला जाऊ
शकतो. अशा अनुभवी प्रशिक्षकांचा त्यांच्या अनुभव आणि ज्ञानाबद्दल योग्य ती मान्यता</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भरपाई आणि आदर
केला पाहिजे.</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">6. विद्यार्थ्यांद्वारे सामाजिक नवकल्पना: </span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विद्यार्थ्यांना सामाजिक प्रभाव
असलेले संशोधन प्रकल्प सुरू करण्यासाठी प्रोत्साहित केले जाऊ शकते आणि उच्च शिक्षण
संस्थांद्वारे त्यांना आर्थिक पाठिंबा दिला जाऊ शकतो. विद्यार्थ्यांनी केलेल्या
अशा सामाजिक नवकल्पनाशिल प्रकल्पांचे इनक्युबेशन हे अस्तित्वात असलेल्या
अभ्यासक्रमाशी आणि कोर्सेशी अर्थपूर्ण दुवा निर्माण करू शकते. काही उच्च शिक्षण
संस्था असे सामाजिक नवकल्पनांवर आधारित स्पर्धा आयोजित करत आहेत</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यांचा समावेश
अभ्यासक्रमात केले जावू शकते</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Guidelines for Fostering Social Responsibility & Community
Engagement in Higher Education Institutions in India <span lang="MR">2.0 </span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वरील पुस्तकात सुचविलेले <span style="background: white; color: #1f1f1f;">व्यावहारिक क्षेत्रीय कृती कार्यक्रम:</span></span></b><b><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बचत गट (</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SHG) </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">महिला सदस्यांशी संवाद</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि त्यांची कार्ये आणि आव्हानांचा
अभ्यास</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यांच्या
कौशल्य-निर्माण आणि उपजीविकेच्या कृती कार्यक्रमांसाठी नियोजन</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; <o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">महात्मा गांधी राष्ट्रीय</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ग्रामीण रोजगार हमी कायदा 2005 (</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">MGNREGS) </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रकल्प
स्थळांना भेट द्या</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लाभार्थ्यांशी संवाद साधा आणि कार्यस्थळावर कार्यकर्त्यांची
मुलाखत घ्या</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वच्छ भारत प्रकल्प स्थळांना प्रत्यक्ष भेट देणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्लेषण करणे
आणि समस्या सोडवण्याच्या उपाययोजना करणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ग्रामपंचायत विकास आराखडा (</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">GPDP) </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अंतर्गत मदत
करण्यासाठी मिशन अंत्योदय सर्वेक्षण कराणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गाव विकास आराखडा तयार करणे आणि संसाधने एकत्र करणे यासंबंधी
स्थानिक नेते</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पंचायत कार्यकर्ता</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तळागाळातील अधिकारी आणि स्थानिक
संस्थांसोबत संवादात्मक समुदाय सराव करणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ग्रामीण शाळा/मध्यान्ह भोजन केंद्रांना भेट द्या</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शैक्षणिक आणि
पायाभूत संसाधनांचा अभ्यास करा</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">डिजिटल विभाजन आणि अंतर निश्चित करणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ग्रामसभेच्या सभांमध्ये भाग घ्या आणि समुदायाच्या सहभागाचा
अभ्यास करा</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ग्रामपंचायत स्तरावर सामाजिक लेखापरीक्षण सरावाशी संलग्न व्हा
आणि कार्यक्रमाच्या लाभार्थ्यांशी संवाद साधा</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्थानिक नगरपालिका कार्यालयाला भेट द्या आणि शहरी अनौपचारिक
कामगार आणि स्थलांतरितांसाठीच्या योजनांचा आढावा घ्या</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पालक शिक्षक संघाच्या बैठकांना उपस्थित राहा आणि शाळा
सोडलेल्यांची मुलाखत घ्या</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्थानिक अंगणवाडी केंद्राला भेट द्या आणि पुरवल्या जाणाऱ्या
सेवांचे निरीक्षण करा</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्थानिक स्वयंसेवी संस्था</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नागरी संस्थांना भेट द्या आणि त्यांचे
कर्मचारी आणि लाभार्थ्यांशी संवाद साधा</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जनजागृती कार्यक्रम</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आरोग्य शिबिरे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अपंगत्व शिबिरे
आणि स्वच्छता शिबिरे आयोजित करणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माती परीक्षण</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पिण्याच्या पाण्याचे विश्लेषण</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऊर्जा वापर आणि इंधन कार्यक्षमतेचे
सर्वेक्षण आणि सौर उर्जेवर चालणारे गाव तयार करणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हवामान बदलाच्या लोकांच्या प्रभावांची समज वाढवणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समुदायाची
आपत्ती सज्जता वाढवणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; <o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सेंद्रिय शेती</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सिंचन आणि खतांचा तर्कसंगत वापर</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पिकांच्या आणि वनस्पतींच्या पारंपारिक
प्रजातींना प्रोत्साहन देणे आणि जमीन प्रदूषण जनजागृती करणे याबाबत शेतकऱ्यांसाठी
अभिमुखता कार्यक्रम आयोजित करणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सामायिक मालमत्ता संसाधन व्यवस्थापन</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गाव तलाव देखभाल
आणि मासेमारीसाठी समित्यांची स्थापना</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">;<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ग्रामीण भागातील लोकांना स्वावलंबी बनवण्यासाठी लहान व्यवसाय
कल्पना (हातमाग</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हस्तकला</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खादी</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खाद्य उत्पादने इ.) ओळखणे</span><span style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">.</span></li></ul><p></p><p style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-font-family: Arial; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Arial;">सर्व
विद्यार्थ्यांसाठी किमान 2 क्रेडिटच्या कोर्समध्ये वर्गाध्यापन आणि ट्यूटोरियलसाठी
एक क्रेडिट आणि फील्ड सहभागितेसाठी एक क्रेडिट समाविष्ट असेल. 30 तासांच्या
अभ्यासक्रमादरम्यान विद्यार्थी अभ्यासक्रमाच्या एकूण वेळेपैकी किमान 50 टक्के वेळ
फील्डवर घालवतील असे अधोरेखित केलेले आहे.</span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: center; text-indent: 36pt;"><span face=""Arial",sans-serif" lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-bidi-font-family: Mangal;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3WNRfHTKh3Ts0mnycO7ZCZSIrZovsT9_aquJHgVtW8NKSjotfjDMgEBQwUDeCHc9TBXwN8RPJ_6EAFnUP06-WRQpjAFxQJCvuR_1pzOmFdMrHkgDqMgP6JACeMGB6yilADE1a2F9aVwmgbjhSt9uQNuSj1RrJFCe6iV3BTAk8yJSZkMMSYLqJxG1EBVM/s352/social-cohesion-photo.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="300" data-original-width="352" height="341" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3WNRfHTKh3Ts0mnycO7ZCZSIrZovsT9_aquJHgVtW8NKSjotfjDMgEBQwUDeCHc9TBXwN8RPJ_6EAFnUP06-WRQpjAFxQJCvuR_1pzOmFdMrHkgDqMgP6JACeMGB6yilADE1a2F9aVwmgbjhSt9uQNuSj1RrJFCe6iV3BTAk8yJSZkMMSYLqJxG1EBVM/w400-h341/social-cohesion-photo.jpg" width="400" /></a></div><div style="text-align: center;">(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)</div><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="background: white; color: #1f1f1f; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-hansi-font-family: Arial;">संदर्भ </span><span face=""Arial",sans-serif" style="background: white; color: #1f1f1f; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%;">University
Grants Commission (<span lang="MR">2022). </span>Guidelines for Fostering Social
Responsibility & Community Engagement in Higher Education Institutions in
India <span lang="MR">2.0</span>, Secretary, University Grants Commission, Bahadur
Shah Zafar Marg, New Delhi<o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-45242346124881666082024-02-02T22:21:00.004+05:302024-02-03T06:18:12.832+05:30आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस म्हणजे कृत्रिम बुद्धिमत्ता <p> </p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%; text-align: justify; text-indent: 36pt;">आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस म्हणजे कृत्रिम बुद्धिमत्ता | </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; text-align: justify; text-indent: 36pt;">Artificial<span lang="MR"> </span>Intelligence<span lang="MR"> </span></span></div><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानवी मेंदू हे एक अतिशय
गुंतागुंतीचे अद्भुत रसायन आहे. अनेक भावभावनांचं</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वप्नांचं</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विचारांचं</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्लेषणात्मक
बुद्धीचं</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सापेक्ष अनुभवांचं आणि या अनुभवांचे साहचर्य प्रस्थापित करणारे अद्भुत
केंद्रस्थान म्हणजे मेंदू होय. मेंदूचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे
बुद्धिमत्ता. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">‘बुद्धिमत्ता’ हा एकमेव असा शब्द आहे
की जो मानवाला अन्य सजीवांपासून वेगळा बनवितो. आजपर्यंत<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मानवाला बुद्धिमत्ता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">बौद्धिक क्षमता</span>, <span lang="MR">अंदाज बांधण्याची क्षमता</span>, <span lang="MR">तर्कशक्ती आणि विश्लेषणाच्या ताकदीवरच जग जिंकणं शक्य झालं आहे. 21 व्या
शतकातील पहिले 20 वर्षे संपतात तोवर मानवनिर्मित म्हणजे ‘कृत्रिम बुद्धिमत्ता’
असलेले संगणक आणि यंत्रमानव मानवाशीच स्पर्धा करू लागले आहेत. ही ‘कृत्रिम
बुद्धिमत्ता’ विकसित केल्याने मानवजातीचा अंत होण्याची भीती जगप्रसिद्ध
भौतिकशास्त्रज्ञ स्टीफन हॉकिंग आणि ‘मायक्रोसॉफ्ट’चे संस्थापक बिल गेट्स यांनी
व्यक्त केली आहे. ‘कृत्रिम बुद्धिमत्ते’ ची हि दुनिया रहस्यमयी आहे</span>, <span lang="MR">अद्भुत आहे</span>; <span lang="MR">तशीच ती भीतीदायक देखील आहे. वाढतं
तंत्रज्ञान थेट मानवी जीवनात हस्तक्षेप करू लागल्याने मानवी जीवनात अनेक आव्हाने
उभी ठाकलेली आहेत. </span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span></span></span></p><a name='more'></a><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृत्रिम
बुद्धीमत्तेचा इतिहास <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानवी बुद्धिमत्तेसारखे शिकण्याची
क्षमता मशीन्समध्ये आणि त्या मशीनमधल्या सॉफ्टवेअर प्रोग्रॅम्समध्ये तयार
करण्यासाठी वापरले जाणारे तंत्रज्ञान हे आर्टिफिशिअल इंटेलिजन्स म्हणजेच ‘कृत्रिम
बुद्धिमत्ता’<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>माणसाच्या अचाट
कल्पनाशक्तीचे आणि सातत्यपूर्ण प्रयोगशीलतेचे फलित आहे. 1943 मध्ये मॅकलॉक आणि
पिट्स या संशोधकांनी मेंदूसारखे शिकणाऱ्या मेंदू-आधारित<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>तंत्रज्ञानाची संकल्पना प्रस्तुत केली. आयझॅक
आसिमोव्ह यांनी 1950 मध्ये ‘आय रोबोट’ कादंबरीत रोबोटिक तंत्रज्ञानाचा वेध घेतला
होता. त्याच वेळी एलन टुरिंग या संशोधकानं आपल्या ‘कॉम्प्युटिंग मशिनरी अँड
इंटेलिजन्स’ या पहिल्या शोध निबंधामध्ये यंत्राची बौद्धिक कुवत आजमावून पाहणाऱ्या
‘टुरिंग टेस्ट’ची संकल्पना मांडलेली आढळते. जॉन मॅकार्थी यांनी 1955 मध्ये
‘आर्टिफिशिअल इंटेलिजन्स’ ही संकल्पना सर्वप्रथम जगासमोर मांडली. बुद्धिमान यंत्रे
बनविन्यासाठी विज्ञान-तंत्रज्ञान आणि अभियांत्रिकीचा वापर करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अशी या
आर्टिफिशिअल इंटेलिजन्सची व्याख्या<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>केली
होती. कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या विकासाला खऱ्या अर्थाने चालना मिळण्यासाठी 1956
पर्यंत थांबावं लागलं. जेफ्री हिंटन यांना आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सचे गॉड फादर
म्हणून ओळखले जाते त्यांनी 1970 मध्ये केंब्रिजमधून प्रायोगिक मानसशास्त्रात बीएची
पदवी प्राप्त केली. आणि 1978 मध्ये त्यांनी आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स या विषयात
पीएचडी पदवी घेतली. यानंतर जेफ्री हिंटन यांनी अनेक विद्यापीठांमध्ये काम केलेले आहे.
नंतर ‘डार्टमाऊथ कॉन्फरन्स’मध्ये जगभरातील संशोधकांनी कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या
विकासावर अधिक लक्ष केंद्रित करण्याचा संकल्प केला. ‘आयबीएम’ने तयार केलेल्या ‘डीप
ब्ल्यू’ कॉम्प्युटरने 1996 मध्ये जागतिक कीर्तीचा बुद्धिबळपटू गॅरी कास्पारोव्हला
पराभूत केल्यानंतर ‘कृत्रिम बुद्धिमत्ता‘ या तंत्रज्ञानामध्येही कामाचे असल्याचं
दिसून आलं. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दैनंदिन जीवनात कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा
वापर </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा वापर गूगल
असिस्टंट</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">एप्पल सिरी</span>, <span lang="MR">अमेझोन अलेक्सा</span>,<span lang="MR">
मायक्रोसॉफ्ट कर्टोना सारख्या व्हर्च्युअल असिस्टंटमध्ये केला जातो. नैसर्गिक भाषा
प्रक्रियेद्वारे सदर मशीन मानवी भाषा समजतात आणि त्यानुसार उत्तरे देतात. विशिष्ट
कामासाठी तयार करण्यात आलेली काही यंत्रे</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सभोवतालच्या
परिस्थीतीचा अंदाज घेऊन त्या परिस्थितीशी जुळून घेतात आणि काम यशस्वीरीत्या पार
पाडण्यासाठी योग्य निर्णय घेऊन कृती करतात. विशिष्ट कामासाठी तयार केलेल्या अशा
यंत्रांमध्ये निर्माण होणाऱ्या प्रश्नांसाठीची संभाव्य उत्तरे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्याची कारणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आवश्यक माहिती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संवादप्रक्रिया</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विशिष्ट परिणाम</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नियोजन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि नियंत्रण
करण्याची क्षमता अशा प्रकारच्या विविध घटकांवर आधारित कृत्रिम बुद्धिमत्ता असलेले
तंत्रज्ञान विकसित केले जाते. माहितीच्या महाजालात अशा सॉफ्टवेअरला </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्मार्ट डीसीजन
सपोर्ट सिस्टीम</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' (SDSS) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असे म्हणतात. आज रुग्णालयात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हवामान आणि
अवकाशशास्त्र</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृषी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वाहन उद्योग</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खाद्यपदार्थ
प्रक्रिया</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वीजनिर्मिती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दळणवळण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हवाई वाहतूक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बंदरामध्ये
जहाजांची देखरेखीसाठी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खाणकामात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">औषध निर्मिती
आदी अनेक क्षेत्रात कृत्रिम बुद्धिमतेच्या तंत्रज्ञानाचा उपयोग मोठ्या प्रमाणात
होत आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे भविष्य </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृत्रिम बुद्धिमत्ता क्षेत्रात
संशोधन करणाऱ्या संशोधकांमध्ये दोन मतप्रवाह आहेत. मेंदू हे दुसरे-तिसरे काही नसून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एक जैविक
यंत्रच आहे असे एक प्रवाह आहे. यंत्राला जशा मर्यादा असतात अगदी तशाच मर्यादा
मानवास नैसर्गिक उत्क्रांतीत देखील आहेत. मात्र</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वतःचा विकास
स्वतःच करावा असे प्रशिक्षण दिलेली यंत्रे मानवजातीस भविष्यात कायमची नष्ट करू
शकतील किंवा गुलाम बनवतील</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असा धोका व्यक्त केला जातो. तर
दुसऱ्या मतप्रवाहानुसार मेंदूला यंत्र म्हणू शकत नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ती एक
गुंतागुंतीची जैविक प्रक्रिया आहे. त्यामुळे यंत्रांपासून घाबरण्याचे कुठलेही कारण
नाही. या दोन्ही प्रवाहांमध्ये मतभिन्नता असली तरी मेंदूकडून खूप काही
शिकण्यासारखे आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे दोन्हीही मतप्रवाह मान्य करतात.
कृत्रिम बुद्धिमतेच्या प्रवासात स्वतःहून शिकू शकणारे संगणक बनविण्याचा प्रयत्न आज
संशोधक करीत आहेत.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऍपल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गुगल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फेसबुक आदी
अनेक बड्या-बड्या कंपन्या कृत्रिम बुद्धिमतेच्या संशोधनासाठी भरभक्कम आर्थिक
गुतंवणूक करीत आहेत. कृत्रिम बुद्धिमतेच्या तंत्रज्ञानात प्रोग्रामिंगसाठी ‘ओपन
सोर्सकोड’चे खुलेआम आदान-प्रदान केले जाते आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे लाभ
सर्वसामान्य नागरिकांपर्यंत पोहचविण्यासाठी ‘ओपनएआय’ ही संस्था कटिबद्ध आहे. शिवाय
‘ओपनएआय’ या नावाने एक नवा ‘प्लॅटफॉर्म’ जगभरातील संशोधकांना दिला आहे.
भविष्यकाळात कृत्रिम बौद्धिकतेने माणसापेक्षा अधिक बुद्धिमान यंत्रे निर्माण झाली
तरी ती माणसाची जागा कधीच घेऊ शकणार नाहीत असे मानणारा शास्त्रज्ञांचा मोठा गट
आहे. तर्कावर काम करणारे संगणक एक वेळ आल्यानंतर अडखळतात-थांबतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पण मेंदूचे असे
होत नाही. कारण मेंदू तर्काचा ज्या पद्धतीने वापर करतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्याप्रमाणे
सृजनशीलतेचा ही करतो. संशोधन प्रक्रिया अशा पद्धतीचे मेंदू-आधारित तंत्रज्ञान
बनवायचा प्रयत्न करीत आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">यांत्रिक पद्धतीने असे करणे सध्या
तरी शक्य झालेले नाही. मात्र भविष्यात हे शक्य होणारच नाही असे ठामपणे सांगणे
अशक्य आहे आणि हाच खरा मानवजातीसाठी धोका आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असा नवावाद या
कृत्रिम बुद्धिमतेच्या तंत्रज्ञानाने निर्माण केला आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्तेतून
तयार झालेली यंत्रे उद्या स्वतःचे असे वेगळे मत देऊ लागले आणि मानवी जीवनात
हस्तक्षेप करू लागली तर माणसांनी काय करायचे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हादेखील
यक्षप्रश्न निर्माण होऊ शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृत्रिम बुद्धिमत्तेची वैशिष्ट्ये</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="mso-list: l1 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18pt;"></p><ol><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;"><span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानवी उणीवा
आणि चुका दूर करून उत्पादकता वाढविते </span></li><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;"><span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">निष्पक्ष
निर्णय घेण्याची क्षमता</span></li><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;"><span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणत्याही
व्यत्ययाशिवाय 24</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">×<span lang="MR">7 कार्य करण्यास सक्षम</span><o:p></o:p></span></li><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;"><span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अचूक आणि जलदपणे
कार्य करण्याची क्षमता</span></li><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;"><span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">धोकादायक आणि
प्रतिकूल परिस्थितीत काम करण्याची क्षमता</span></li><li><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;"><span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कंटाळा न करता
पुनरावृत्ती कार्ये करण्यास सक्षम</span></li></ol><!--[if !supportLists]--><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे विविध
क्षेत्रातील योगदान </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;">1.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">AI <span lang="MR">आरोग्य आणि
वैद्यकीय क्षेत्रात अतुलनीय भूमिका बजावत आहे. कॅन्सरची अचूक ओळख</span>, <span lang="MR">घातक रक्त रोगांचे निदान</span>, <span lang="MR">दुर्मिळ आजारांवर उपचार</span>,
<span lang="MR">आभासी आरोग्य सहाय्यक</span>, <span lang="MR">वैद्यकीय नोंदींचे
व्यवस्थापन आणि नवीन औषधांची निर्मिती यासारख्या कामांमध्ये </span>AI <span lang="MR">महत्त्वपूर्ण योगदान देत आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;">2.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बुद्धिबळ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">लुडो</span>, <span lang="MR">पोकर यांसारख्या खेळांमध्ये मानवी खेळाडू विरुद्ध खेळण्यासाठी </span>AI<span lang="MR"> चा वापर केला जातो. अगदी आयबीएमने बनवलेल्या डीप ब्लू नावाच्या संगणकाने
1996 मध्ये तत्कालीन विश्वविजेत्या गॅरी कास्पारोव्हचा पराभव केला होता.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;">3.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">AI <span lang="MR">चा वापर गूगल
असिस्टंट</span>, <span lang="MR">व्हर्च्युअल असिस्टंटमध्ये केला जातो. नैसर्गिक
भाषा प्रक्रियेद्वारे</span>, <span lang="MR">मशीन मानवी भाषा समजून घेते आणि
उत्तरे देते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;">4.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऑटोमॅटिक
चॅटबॉट</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">अल्गोरिदम ट्रेडिंगद्वारे </span>AI <span lang="MR">आर्थिक क्षेत्रात मदत
करत आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;">5.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">AI<span lang="MR">2 आणि </span>AEGbot
<span lang="MR">सारख्या </span>AI <span lang="MR">चा वापर डेटा सुरक्षित करण्यासाठी
आणि सायबर हल्ले टाळण्यासाठी केला जात आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;">6.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">रोबोटिक
तंत्रज्ञान पूर्णपणे </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">AI <span lang="MR">वर अवलंबून आहे. त्याच्या मदतीने एरिका आणि सोफिया
हे आजपर्यंतचे सर्वात बुद्धिमान रोबोट तयार झाले आहेत जे माणसांसारखे बोलू शकतात
आणि वर्तन करू शकतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;">7.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ईकॉमर्स
क्षेत्रात </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">AI
<span lang="MR">चा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जात आहे </span>amazon<span lang="MR">,
</span>Flipkart<span lang="MR"> इत्यादी.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpLast" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Mangal; mso-fareast-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-list: Ignore;">8.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लष्करी आणि
सुरक्षेच्या क्षेत्रात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">गंभीर परिस्थितीत (जसे की बॉम्ब निकामी करणे) मानवी
जीवितहानी टाळण्यासाठी सैन्यात रोबोटच्या स्वरूपात वापर केला जात आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृत्रिम बुद्धिमत्ता वापरून फेसबुकचे
मुख्य कार्यकारी अधिकारी मार्क झुकेरबर्ग यांनी स्वत:च्या घरातील दैनंदिन कामे पार
पाडण्यासाठी ‘जार्विस’ नावाचा कृत्रिम सहायक तयार केला आहे. ‘जार्विस’च्या
निर्मितीसाठी मार्क गेल्या वर्षापासून स्वत: संगणकीय प्रणालीचे (कोडिंग) काम करीत
होते. त्यापैकी काही यशस्वी प्रयोगांबद्दल त्यांनी ‘फेसबुक’च्या वॉलवरून माहिती
दिली आहे. मार्क झुकेरबर्गच्या घरातील घराचा दरवाजा पासून बाथरूम पर्यंत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अंगण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दिवाणखाणा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शयनकक्ष</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वयंपाकघर आदी
ठिकाणी ‘जार्विस’चे अस्तित्व आहे. मात्र</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अजूनही जार्विस
या सहायकात काही त्रुटी आहेत आणि झुकेरबर्ग त्यावर काम करत आहेत. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">AI<span lang="MR"> मध्ये मानवी
बुद्धिमत्तेच्या पलीकडे जाण्याची पूर्ण क्षमता आहे आणि ते कोणतेही विशिष्ट कार्य
अचूक आणि कार्यक्षमतेने करू शकते यात तिळमात्र शंका नाही. तथापि</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणत्याही
गोष्टीवर अवलंबून राहणे चांगले नाही आणि कोणतीही गोष्ट मानवी मेंदूशी पूर्णपणे
समान असू शकत नाही. कारण मानवी मेंदूची उकल केवळ 10% झालेली आहे. अभी दिल्ली बहुत
दूर है</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">|<span lang="MR"> असेच म्हणावे लागेल.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_pxxS9wpQ8S9crZHE45aaw7y-biZpi-njGlI33DUlkn7fUn3Oj7socDaDnn7Jdmst2g1tbXHgkAEASV3wxUji6TBbzbDL5wURX84acYSOgUSUH1y9vakaLM6SY0aI-7j6vCIO0KBkHcuGZhqJRN9819VkfApoMXEYW-kK3_jY03nVetKUfcIV1t8zzEY/s1500/AI.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1000" data-original-width="1500" height="266" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_pxxS9wpQ8S9crZHE45aaw7y-biZpi-njGlI33DUlkn7fUn3Oj7socDaDnn7Jdmst2g1tbXHgkAEASV3wxUji6TBbzbDL5wURX84acYSOgUSUH1y9vakaLM6SY0aI-7j6vCIO0KBkHcuGZhqJRN9819VkfApoMXEYW-kK3_jY03nVetKUfcIV1t8zzEY/w400-h266/AI.jpg" width="400" /></a></div><div style="text-align: center;">(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)</div><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गोडबोले, अ. (2021). </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस, पुणे:
मधुश्री प्रकाशन </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जालान,
अ. (2023). आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स: तंत्रज्ञान लिहित असलेली मानव जातीच्या
भविष्याची साहसकथा, साकेत प्रकाशन (अनुवाद सुश्रुत कुलकर्णी) <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शिकारपूर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दि. (2023).
आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दिलीपराज पब्लिकेशन्स </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Russell, S. and Norvig, P. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2022). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Artificial
Intelligence: A Modern Approach, Pearson Education; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">th edition<o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-76314011912408817302024-01-28T13:43:00.012+05:302024-01-29T06:42:35.537+05:30 ताण-तणावापासून सुटकेसाठी संरक्षण यंत्रणा |Défense Mechanism<p> <b style="text-align: center;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ताण-तणावापासून
सुटकेसाठी संरक्षण यंत्रणा (</span></b><b style="text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Défense Mechanism<span lang="MR">)</span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसशास्त्रज्ञांच्या मदतीशिवाय
आपल्या समस्यांचे खरे कारण समजून घेणे आपल्यासाठी अवघड जाते का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कारण त्यांना
समजून घेण्याचा प्रयत्न करताना आपल्या लक्षात येईल की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अनेकदा हे कार्य
अबोध पातळीवर सुरु असते. सोप्या भाषेत सांगायचे तर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेव्हा आपण
नकळतपणे स्वतःची फसवणूक करतो तेव्हा ते आपल्यासाठी सोपे होते. हे एखाद्या
व्यक्तीसाठी मानसिक संरक्षणाचे एक चांगले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पर्यावरणास
अनुकूल कार्य असते. पण दुसरीकडे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते आपले नुकसान करतात कारण ते
वास्तवाचा विपर्यास करतात आणि आपल्या समस्यांकडे डोळेझाक करतात. नेमके हे प्रकरण
काय आहे हे सविस्तर पाहू या. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फ्रॉईडचा
असा विश्वास होता की, मनाचे बोध, बोधपूर्व आणि अबोध असे तीन स्तर असतात. तसेच फ्रॉईडने
असे प्रतिपादन केले की व्यक्तिमत्त्वाचे तीन भाग असतात. हे तीनही भाग
परस्परसंबंधित असतात. त्यांच्यात सतत आंतरक्रिया सुरू असते. येथे एक गोष्ट लक्षात
ठेवणे आवश्यक आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ती अशी की</span>, <span lang="MR">फ्रॉईडने सुचवलेले हे तीनही भाग म्हणजे प्रत्यक्षातील मेंदूत असणारे
शारीरिक भाग नसून व्यक्तिमत्त्वाचे स्वरूप जाणून घेण्यासाठी मांडलेल्या सांकेतिक
संकल्पना आहेत. </span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span></span><span></span></span></p><a name='more'></a><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. इदम् (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Id)<span lang="MR">: इदम् पूर्णतया अबोध पातळीवर काम करत असून व्यक्तिमत्त्वाचा हा भाग </span>'<span lang="MR">सुखतत्त्वा</span>'<span lang="MR"> नुसार काम करतो. इदम् हा तात्काळ समाधान
मिळवण्यासाठी मूलभूत इच्छा आणि उर्मी याद्वारे चालवला जातो. यांमध्ये सर्व
प्राथमिक प्रेरणांचाही (उदाहरणार्थ</span>, <span lang="MR">भूक</span>, त<span lang="MR">हान इत्यादी) समावेश होतो</span>, <span lang="MR">इदमची तुलना अर्भकाबरोबर करता येईल</span>, <span lang="MR">अर्भकापुढे फक्त भूक</span>, <span lang="MR">झोप या गरजा तत्क्षणी पूर्ण
करणे एवढेच लक्ष्य असते. इतरांची ते पर्वा करत नाही. तसेच काहीसे इदमचे असते.
परिणामांचा विचार न करता सुखप्राप्तीसाठी इदम काहीही करायला तयार असतो</span>, <span lang="MR">या अर्थाने तो अवास्तववादी आणि </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अविवेकवादी असतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">सामाजिक बंधने</span>, <span lang="MR">नैतिकता</span>, <span lang="MR">मूल्ये
सतत त्याच्या गरजपूर्तीच्या आड येत असतात.</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> यावर अहम हा त्यांच्यावर सतत लगाम
ठेवत असतो. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2<span lang="MR">.
अहम् (</span>Ego)<span lang="MR">: व्यक्तिमत्त्वाचा हा भाग </span>'<span lang="MR">वास्तव</span>'
<span lang="MR">तत्त्वानुसार काम करतो मानून तो </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विवेकवादी असतो</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. याचे
कार्य बोधपातळीवर चालते. व्यक्तिमत्त्वाचा सर्वाधिक बुद्धिमान</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">विचारशील</span>, <span lang="MR">तर्कसंगत संयमी भाग म्हणजे अहम्</span>, <span lang="MR">वास्तवतेचे भान ठेवून गरज पूर्ण करण्यास तो उद्युक्त करतो</span>, <span lang="MR">वेळप्रसंगी तो इदमला त्याच्या अवास्तव मागण्या मागे घ्यायला भाग पाडतो</span>,
<span lang="MR">त्यांच्या पूर्ततेला मनाई करतो</span>, <span lang="MR">अहम् म्हणजे
उच्च विचारप्रक्रियांचे अधिष्ठान होय</span>. '</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इगो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या शब्दाचा
लॅटिनमध्ये अर्थ </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'<span lang="MR">
असा </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">होतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> हा अहम </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अबोध
मना</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मधल्या
कल्पनांना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विचारांना आणि इच्छांना सतत धमकावून दाबून ठेवत
असतो. बाह्य जगाला आणि समाजाला कुठल्याही व्यक्तीच्या मनाचा जो दृश्य भाग असतो तो अहम
असतो. सामाजिक रूढीरिवाजांचा या अहमवरच जास्तीत जास्त परिणाम होत असतो. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3<span lang="MR">.
पराहम् (</span>Super Ego)<span lang="MR">: पराहम् हा </span>'<span lang="MR">नैतिक</span>'
<span lang="MR">तत्त्वानुसार काम करतो. चांगले-वाईट</span>, <span lang="MR">नैतिक-अनैतिक</span>,
<span lang="MR">चूक- बरोबर हा भेद तो जाणतो</span>, <span lang="MR">नैतिक वर्तन
करण्यास प्रवृत्त करतो. पराहमचे पुन्हा दोन भाग पडतात: अहम् आदर्श (</span>Ego
Ideal) <span lang="MR">आणि सदसद्विवेक बुद्धी (</span>Conscience). <span lang="MR">अहम्
आदर्श हा व्यक्तीला आदर्श</span>, <span lang="MR">नैतिक कृत्य करण्यास प्रवृत्त
करतो</span>, <span lang="MR">तर सदसद्विवेक बुद्धी व्यक्तीला अनैतिक कृत्य
करण्यापासून परावृत्त करतो. या दोन्ही भागांच्या एकत्रित कार्यामुळे ईदमच्या
स्वार्थी कृत्याला लगाम बसतो व सद्गुणांचा विकास होता. पराहम् हे अंतर्गत नैतिक
होकायंत्र</span>, <span lang="MR">सामाजिक मूल्ये आणि अपेक्षांचे प्रतिनिधित्व
करते. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रत्यक्ष विचार करता आपणास असे
दिसेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">की इदम् आणि </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पराहम् </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे दोघेही
अवास्तववादीच आहेत. वर्तन घडत असताना दोघेही वास्तवतेचा विचार करत नाहीत. इदम्
सर्व सामाजिक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नैतिक बंधने झुगारून परिणामांची तमा न बाळगता गरजा
भागवण्याच्या प्रयत्नात असतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पराहम्
मर्यादा</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पलीकडे नैतिकतेचा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सत्याचा आग्रह धरतो. एका विशिष्ट </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मर्यादे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पर्यंत ही आग्रही भूमिका ठीक असते. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पराहमच्या
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अतिप्रभावाखाली
असणारी व्यक्ती नैतिक आचार पालनाविषयी टोकाची भूमिका घेते. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अति ताणले की
तुटते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">याचे भान न ठेवता जीवनात यशस्वी होण्यासाठी आवश्यक असणारी व्यावहारिक
तडजोड करण्यास नकार दिल्याने काही वैयक्तिक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सामाजिक समस्या
संभवतात. अहम् मात्र इदम् व </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पराहम् </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">यांच्यात
सामंजस्य घडवून आणण्याचा नेहमी प्रयत्न करत असतो. इदमच्या स्वार्थी कृत्यांना
प्रतिबंध करणे आणि </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पराहमला </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यावहारिक सोईसाठी तडजोड
स्वीकारण्यास भाग पाडणे या दोन्ही गोष्टी एकाच वेळी साधून अहम् दोन्ही टोकाच्या
भूमिकांचा सुवर्णमध्य गाठतो. पण </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फ्रॉईडच्या मते,
अहममध्ये अशी एक यंत्रणा असते की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> जी स्व-अस्तित्त्व
धोक्यात आल्यामुळे निर्माण झालेली चिंता कमी करते त्यास </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संरक्षण
यंत्रणा असे म्हणतात</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ॲना फ्रॉईडने तिचे वडील सिग्मंड
फ्रायड यांच्या कार्यातून दिसून येणाऱ्या संरक्षण यंत्रणांची नोंद संरक्षण
यंत्रणांवरील पहिले पुस्तक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">द इगो अँड द मेकॅनिझम ऑफ डिफेन्स
(1936) यामध्ये केलेली आढळते.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संरक्षण यंत्रणा (</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Defence
Mechanism)<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जीवनात समायोजन साधणाऱ्या व्यक्तीला
सुखसमाधान लाभते तसेच अशी व्यक्ती अधिक कार्यक्षम असते. प्रत्येकजण आपापल्या
कुवतीनुसार जीवनात समायोजन साधण्याचा प्रयत्न करीत असतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समायोजन
साधण्याच्या प्रक्रियेत व्यक्तीला संरक्षण यंत्रणेचा उपयोग मोठ्या प्रमाणात होतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपली प्रतिमा
उजळ ठेवण्याचा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रतिष्ठा टिकविण्याचा व वाढविण्याचा आपण सतत प्रयत्न
करीत असतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एखादी चूक झाली तर त्याचा दोष आपण स्वत:कडे घेत
नाही. दोष इतर कोणाचा आहे असे सांगून मोकळे होतो. एखाद्या मुलाला गणिताच्या पेपरात
कमी गुण पडले तर तो आपण अभ्यास केला नाही हे न सांगता सरांनी नीट शिकविले नाही असे
सांगून मोकळा होतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दोष आपला नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परिस्थितीचा
आहे किंवा अन्य कोणाचा आहे हे सांगण्याकडे आपला कल असतो. चूक न स्वीकारता आपल्या
वर्तनाचे समर्थन करण्याच्या अनेक युक्त्या प्रयुक्त्या आपण योजतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्याभोवती
संरक्षण यंत्रपणेच्या माध्यमातून एक प्रकारची तटबंदी आपण तयार करतो आणि </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्व</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चा बचाव करतो. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्व</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">च्या
प्रतिष्ठेला धक्का बसू देत नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उलट आपली प्रतिष्ठा कशी वाढेल हे
दाखविण्याचा आपला प्रयत्न असतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या प्रयत्नामुळे आपला मानसिक ताण
काही प्रमाणात कमी होतो व परिस्थितीशी समायोजन साधले जाते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्या वर्तनातील चुका व दोष न
स्वीकारता आपल्या चुकीच्या वर्तनाचे समर्थन करण्यासाठी आपण युक्त्या व पद्धती
योजतो. या युक्त्यांना व पद्धतींना संरक्षण यंत्रणा असे म्हणतात. संरक्षण यंत्रणा
उभी करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या विविध प्रकारच्या युक्त्या व पद्धती
पुढीलप्रमाणे सांगता येतील. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संरक्षण यंत्रणा
मानसशास्त्रीय ढाल म्हणून काम करतात ज्या आपण नकळतपणे गुंतागुंतीच्या भावनांचे
व्यवस्थापन करण्यासाठी आणि तणावपूर्ण परिस्थितींना तोंड देण्यासाठी वापरतो. काहीवेळा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">या तीन शक्ती एकमेकांशी भिडतात</span>, <span lang="MR">ज्यामुळे चिंता आणि
अस्वस्थता निर्माण होते. संरक्षण यंत्रणा अशा तणाव कमी करण्यासाठी सामना करण्याची
यंत्रणा म्हणून काम करतात:</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. वेदनादायक
भावनांपासून स्वतःला दूर ठेवणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (painful emotions)<span lang="MR">:</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दमन (</span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Repression</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">): वेदनादायक विचार आणि आठवणी अबोध मनामध्ये खोलवर दाबून टाकणे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माणसाच्या मनात
कित्येक वेळा अतिशय वाईट विचार येतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> वासना निर्माण होतात. व्यक्ती
असे विचार</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वासना दडपून टाकण्याचा प्रयत्न करीत
असते. या दाबून टाकण्याच्या</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दडपून टाकण्याच्या कृतीला दमन असे
म्हणतात. एखाद्याने त्याचा राग मनातल्या मनात गिळून टाकला असे आपण म्हणतो, हा
दमनाचा एक प्रकार आहे. वासनेचे आपल्या मनात अस्तित्वच नाही असे दाखविण्याचा आपण
जेव्हा प्रयत्न करतो तेव्हा ते दमन असते. मनातल्या मनात उफाळून येणारी वासना आपण
दडपून टाकीत असतो. चिंता वाटत असली ती आपण निश्चिंत आहोत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भीती वाटत असली
तरी आपण निर्भय आहोत असे दाखविण्याचा आपला प्रयत्न असतो. पण अशा वेळी आपल्या मनावर
एक प्रकारचा ताण वाढत जात असतो. त्यातून गंभीर स्वरूपाच्या मानसिक व्याधी निर्माण
होण्याची शक्यता असते. ज्यावेळी आपण जाणीवपूर्वक दमन करतो व मनाला वळण लावण्याचा
प्रयत्न करतो तेव्हा ते निरोधन (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Supression) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असते. निरोधन हे दमनापेक्षा जास्त
धोकादायक असते. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अस्वीकार (</span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Denial</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">): वास्तव किंवा आपल्या स्वतःच्या कृती मान्य करण्यास नकार देणे. ताण
निर्माण करणाऱ्या माहितीचा स्वीकार करण्यास तयार नसणे. तसेच चिंता, क्लेश निर्माण
करणाऱ्या सत्याचा स्वीकार करण्यास नकार देणे म्हणजे अस्वीकार होय. उदा. स्वतःच्या
अतिप्रिय व्यक्तीचा मृत्यू झाला आहे हे न स्वीकारणे. अस्वीका</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">रामुळे स्वतःला किंवा इतरांना
लक्षणीय त्रास किंवा हानी होत आहे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अस्वीकार</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> दैनंदिन
जीवनात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नातेसंबंधात किंवा कामात हस्तक्षेप करते. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अस्वीकार</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> व्यक्तीला मदत
मिळविण्यापासून किंवा मूळ समस्येचे निराकरण करण्यापासून प्रतिबंधित करते. दुःख</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">भीती किंवा राग
यासारख्या तीव्र भावनांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अस्वीकार</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> ही तात्पुरती
सामना करण्याची यंत्रणा असू शकते. "डोळे झाकून समस्या दूर होत नाहीत" ही
म्हण </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अस्वीकार</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> या संरक्षण यंत्रणेशी संबंधित आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रतिक्रिया निर्मिती (</span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Reaction Formation</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">): सिग्मंड
फ्राइडच्या मते "प्रतिक्रिया निर्मिती म्हणजे एखादी कल्पना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">प्रभाव किंवा इच्छा
यांचे बोधावस्थेमध्ये स्थिरीकरण जे भीतीदायक अबोध आवेगाच्या विरुद्ध असते." प्रतिक्रिया
निर्मिती ही एक प्रकारची संरक्षण यंत्रणा आहे ज्यामध्ये एखाद्या व्यक्तीला त्याच्या
खऱ्या भावना किंवा इच्छा सामाजिकदृष्ट्या</span>, <span lang="MR">किंवा काही
प्रकरणांमध्ये</span>, <span lang="MR">कायदेशीररित्या अस्वीकाहार्य असल्याचे समजते
आणि त्यामुळे ते स्वतःला किंवा इतरांना पटवून देण्याचा प्रयत्न करतात जे सत्याच्या
उलट असते</span>, <span lang="MR">अनेकदा अतिशय अतिशयोक्तीपूर्ण कामगिरी असू शकते.
एकूणच हे एखाद्या व्यक्तीला जसे वाटते याच्या उलट वागणे आहे. एक व्यक्ती जो भूतकाळात
कोणावर अतिशय प्रेम करत होता पण काही कारणामुळे ते क्लेशकारक आठवणींमध्ये रूपांतरण
होते तेंव्हा तो असा दावा करतो की त्याचा प्रेमावर विश्वास नाही आणि त्याला त्याची
फिकीरही नाही. तसेच मूल नको असलेले एखादी आई चांगली आई बनताना दिसते. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2 . विकृत वास्तव</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (Distorting Reality)<span lang="MR">:
</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रक्षेपण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (<b>Projection</b>)<span lang="MR">: आपल्या स्वतःच्या चुकांसाठी किंवा नकारात्मक भावनांसाठी इतरांना दोष
देणे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रत्यक्षात दोष आपला असला तरीही तो दुसऱ्यांच्या माथी मारला जातो.
परीक्षेत नापास होणारा विद्यार्थी शिक्षकांनी नीट शिकविले नाही असे सांगतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">किंवा शिक्षकांनी पेपर कडक तपासले असे म्हणतो. स्नेहसंमेलनात एखाद्या
विद्यार्थिनीस नीट गाता आले नाही तर ती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पेटी तबल्याची
साथ चांगली नव्हती असे म्हणते. निवडणुकीत पडलेला </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हिरो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मुलींनी मला
मते दिली नाहीत असे सांगतो. यात आपल्या दोषांना झाकण्याचा प्रयत्न असतो. प्रक्षेपण
हेदेखील एका अर्थाने समर्थनच असते! मराठीतील नाचता येईना अंगण वाकडे ही म्हण सार्थ
ठरते. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समर्थन </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(<b>Rationalization</b>)<span lang="MR">: तार्किक स्पष्टीकरणांसह आपल्या कृतींचे समर्थन करणे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एखाद्या कृतीत
आपली चूक झाली असता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ती मान्य न करता इतरांना खऱ्या
वाटतील</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अशा सबबी सांगणे म्हणजे समर्थन होय मेडिकलला प्रवेश मिळाला नाही याचे
कारण आपल्याला गुण कमी पडले हे मान्य न करता </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आता काय करायचे
डॉक्टर होऊन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गल्ली बोळातसुद्धा शेकडो डॉक्टर आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असे इतरांना
पटणारे कारण सांगणे हा या संरक्षण यंत्रणेचा एक भाग आहे. ऑफिसमध्ये काही मिनिटे उशिरा आलेली महिला ‘उशीर झाला आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे मान्य करीत
नाही तर ऑफिसचे घड्याळ काही मिनिटे पुढे आहे असे सांगते तेव्हा ती आपल्या वर्तनाचे
समर्थन करीत असते. एखाद्या हुशार विद्यार्थ्यांचा परीक्षेत पहिला क्रमांक आला नाही
तर तो आपला अभ्यास कमी पडला असे मान्य करीत नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तर </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परीक्षेच्या वेळी मी आजारी होतो असे कारण सांगून स्वत:चा बचाव करतो. मराठीतील
चोराच्या उलट्या बोंबा ही म्हण सार्थ ठरते </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तादात्म्य (</span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Identification</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">) : </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपली प्रतिष्ठा
वाढविण्यासाठी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपली उणीव लपविण्यासाठी काही व्यक्ती प्रसिद्ध
व्यक्तींच्या छायेत राहतात. प्रसिद्ध नटाबरोबर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नटीबरोबर किंवा
मंत्र्याबरोबर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">श्रेष्ठ कलावंताबरोबर स्वतःचा फोटो काढून घेतात.
वर्गातला एखादा मुलगा सतत हुशार मुलाबरोबर वावरतो. मुलगा आपले दोष लपविण्यासाठी
वडिलांच्या मोठेपणाचा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अधिकाराचा तोरा मिरवितो. मुलगी
आपल्या आईवडिलांची दिगंत कीर्ती सतत सांगत राहते. एखादी सामान्य मुलगी वर्गाने
मिळविलेल्या यशात स्वतःचे यश दाखविण्याचा प्रयत्न करते. माझे चुलत चुलते पोलिस
इन्स्पेक्टर आहेत असे सांगून स्वत:ची प्रतिष्ठा वाढविण्याचा प्रयत्न एखाद्या
व्यक्तीकडून केला जातो. दुसऱ्या प्रसिद्ध व्यक्तीशी आपला संबंध प्रस्थापित करून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्या व्यक्तीशी
तादात्म्य पावून आपले दोष झाकण्याचा किंवा प्रतिष्ठा वाढविण्याचा प्रयत्न केला
जातो व समायोजन साधले जाते. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. धोके कमी
करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (Minimizing Threats)<span lang="MR">:</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विस्थापन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (<b>Displacement</b>)<span lang="MR">: भावना किंवा चिंता एका सुरक्षित
लक्ष्यावर हस्तांतरित करणे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्यापेक्षा श्रेष्ठ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वरचढ व्यक्ती
आपल्यावर रागावली तर आपण त्या व्यक्तीवर रागावू शकत नाही. तर तो राग आपण
आपल्यापेक्षा कनिष्ठ व्यक्तीवर प्रगट करतो. पती रागावला तर पत्नी त्याच्यावर राग
व्यक्त करीत नाही. ती मुलांवर आपला राग व्यक्त करते. याला विस्थापन असे म्हणतात.
एखाद्या कारकुनावर साहेब रागावले तर कारकून साहेबावर रागावू शकत नाही. तो घरी
आल्यावर बायकोवर किंवा मुलाबाळांवर रागावतो. लहान मुले हातपाय आपटून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भांड्यांची
आदळापट करून आपला राग व्यक्त करतात. “वड्याच तेल वाग्यांवर काढण’’ या म्हणी नुसार
ज्यांच्यावर आपण सहज हक्क गाजवू शकतो अशा व्यक्तींचा बळी देणे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उदात्तीकरण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (<b>Sublimation</b>)<span lang="MR">: सामाजिकदृष्ट्या स्वीकाहार्य किंवा अगदी उत्पादक क्रियामध्ये तीव्र
भावनांचे वाट करून देणे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समायोजन साधण्याचा उदात्तीकरण हा एक अत्यंत चांगला
मार्ग आहे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> आक्रमक असलेली </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तीने अन्यायाविरुद्ध झगडणे हे केवढे
चांगले </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उदात्तीकरण आहे.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> वात्सल्य ही एक सहज प्रवृत्ती आहे, एखाद्या
जोडप्याला दुर्दैवाने अपत्य नसेल तर अनाथाश्रमातून एखादे बालक आणून त्यावर
वात्सल्याचा वर्षाव करणे समायोजन साधले जाते. संभोग ही कामनिष्ठ सहजप्रवृत्ती आहे.
शृंगारास विविध कलांच्या माध्यमातून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चित्रकलेतून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शिल्पकलेतून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नृत्यकलेतून
तिचे उदात्तीकरण होईल त्यामुळे उदात्तीकरणात केलेल्या कृतीला समाजमान्यता असते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रतिपूरण (</span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Compensation</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">) : </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एका क्षेत्रात
यश मिळवता आले नाही तर दुसऱ्या क्षेत्रात यश मिळवून त्याची भरपाई करण्याचा प्रयत्न
व्यक्ती करीत असते. एखादया विद्यार्थ्यांला अभयासक्षेत्रात यश मिळविता आले नाही तर
तो एखादया खेळात नेत्रदीपक यश मिळवून स्वतःच्या अभ्यासक्षेत्रात आलेल्या अपयशाची
भरपाई करतो. शारीरिक व्यंग असलेली व्यक्ती कला क्षेत्रात खूप आघाडीवर राहण्याचा
प्रयत्न करते. कुरूप स्त्री अभ्यासाच्या क्षेत्रात किंवा स्वयंपाकाच्या क्षेत्रात
खूप प्रगती करते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि अशा प्रकारे कुरूप दिसण्याची
भरपाई करते. एखाद्या क्षेत्रातील न्यूनता नाहीशी करण्यासाठी दुसऱ्या एखाद्या
क्षेत्रात विशेष परिश्रम करून उणीव भरून काढण्याचा प्रयत्न प्रतिपूरणात केलेला
दिसून येतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संरक्षण
यंत्रणा तात्पुरती आराम देऊ शकतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">परंतु अधिक प्रमाणात किंवा अयोग्यपणे अवलंबून राहिल्यास ते समस्याग्रस्त
देखील होऊ शकतात. अतिवापरामुळे भावनांवर प्रभावीपणे प्रक्रिया करणे</span>, <span lang="MR">नातेसंबंध बिघडवणे आणि वैयक्तिक वाढीस अडथळा येऊ शकतो. संरक्षण यंत्रणा
सामान्य आहेत</span>, <span lang="MR">अगदी आवश्यक देखील आहेत</span>, <span lang="MR">काही प्रमाणात. परंतु त्यांची उपस्थिती ओळखणे आणि निरोगी सामना करण्याची
यंत्रणा शिकणे भावनिक कल्याणास प्रोत्साहन देऊ शकते आणि आव्हानांना अधिक
प्रभावीपणे नेव्हिगेट करू शकते. यांचा अतिरेकी वापर व्यक्तीला मनोविकाराकडे घेऊन
जाऊ शकतो असा इशारा अनेक मानसशास्त्रज्ञानी दिलेला आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसोपचारतज्ज्ञ जॉर्ज इमान वेलंट
यांनी संरक्षण यंत्रणेचे चार-स्तरीय वर्गीकरण मांडलेले आहे. 1937 मध्ये सुरू
झालेल्या आणि 1977 संपलेल्या ग्रँट अभ्यासाचे निरीक्षणावरून ही पदानुक्रम जीवनाशी जुळवून घेण्याच्या क्षमतेशी
उत्तम प्रकारे संबंधित असल्याचे दिसून आले आहे. 1977 मध्ये झालेल्या अभ्यासावरून अभ्यासाचा
फोकस हा विकारापेक्षा मानसिक आरोग्यावर होता.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्तर </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">I – </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मनोविकार संरक्षण
यंत्रणा (मानसिक नकार</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भ्रामक प्रक्षेपण)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्तर </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">II - </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अपरिपक्व
संरक्षण यंत्रणा (कल्पना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रक्षेपण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">निष्क्रिय
आक्रमकता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अभिनय)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्तर </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">III – </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विक्षिप्त संरक्षण
यंत्रणा (समर्थन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रतिक्रिया निर्मिती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पृथक्करण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विस्थापन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दमन)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्तर </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">IV – </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परिपक्व संरक्षण
यंत्रणा (विनोद</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उदात्तीकरण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परोपकार</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अपेक्षा)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6S8Xrs0GzUqUWaQSBglIQE-9cevhJVJfukam7HwX6p8Ji9-XqypsQPbhiK_lOI-S2psiNTEUEt2I2pmnzvFNu-KOpQV_T3ILeUarpRf-wyD0g19Q01SPeu7ZqQRQVQC6C5tvTJLN2PvDXfJQ7yY4JJnPKO5_qQPEi1FUNGMo8ORJ7BgjhZj99N2NFU50/s602/common-Defense-Mechanism.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="601" data-original-width="602" height="399" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6S8Xrs0GzUqUWaQSBglIQE-9cevhJVJfukam7HwX6p8Ji9-XqypsQPbhiK_lOI-S2psiNTEUEt2I2pmnzvFNu-KOpQV_T3ILeUarpRf-wyD0g19Q01SPeu7ZqQRQVQC6C5tvTJLN2PvDXfJQ7yY4JJnPKO5_qQPEi1FUNGMo8ORJ7BgjhZj99N2NFU50/w400-h399/common-Defense-Mechanism.png" width="400" /></a></div><br /><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(सर्व चित्रे आणि इमेजेस google वरून साभार)</span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">American Psychological Association
(<span lang="MR">2020). </span>Publication manual of the American Psychological
Association (<span lang="MR">7</span>th ed.). Washington, DC: Author.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Freud, Anna<span lang="MR"> </span>(<span lang="MR">1937). </span>The Ego and the Mechanisms of Defense. London: Hogarth
Press.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Vaillant, G.<span lang="MR"> </span>E<span lang="MR">.</span> (<span lang="MR">1977). </span>Adaptation to Life. Boston:
Little Brown.<o:p></o:p></span></p>
<span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Vaillant, G. E. (<span lang="MR">2002). </span>Adaptation
to life. American Psychological Association.</span>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-41502347182764287322023-12-29T14:30:00.003+05:302023-12-29T14:32:43.486+05:30शाश्वत विकास आणि भारत | Sustainable Development and India<p> <span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-align: center; text-indent: 36pt;">शाश्वत विकास
आणि भारत</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत विकास अहवाल 2023 हा डब्लीन
युनिव्हर्सिटी प्रेसद्वारे जून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> 2023 मध्ये प्रकाशित झाला. ही शाश्वत विकास
उद्दिष्टांच्या दिशेने सर्व सदस्य राष्ट्रांच्या प्रगतीच्या वार्षिक मूल्यांकनाची
आठवी आवृत्ती आहे. या अहवालामध्ये 166 देशांचा समावेश होता त्यात </span></span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16px;">भारत </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-indent: 36pt;">112 नंबरवर
आहे. आपल्या शेजारील भूतान (61), श्रीलंका (83), नेपाल (99) व बांग्लादेश (101) या
देशांच्या तुलनेत खुपच मागास आहे.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संयुक्त
राष्ट्र</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">शांतता आणि मानवतेसाठी कार्यरत जागतिक व्यासपीठाने</span>,
<span lang="MR">2030 च्या अजेंड्याला मान्यता दिली ज्यात शाश्वत विकास ध्येये मांडलेले
आहेत. सप्टेंबर </span>2015<span lang="MR"> मध्ये</span>, <span lang="MR">संयुक्त
राष्ट्रांच्या सर्व </span>193<span lang="MR"> सदस्य देशांच्या जागतिक नेत्यांनी </span>17<span lang="MR"> शाश्वत विकास उद्दिष्टे जागतिक लक्ष्य म्हणून मान्य केली. </span>2030<span lang="MR"> अजेंड्यातील ध्येये ही मानवनिर्मित सर्व संकटातून मानवी हस्तक्षेप कमी
करण्याची क्षमता आहे. ही उद्दिष्टे जागतिक आव्हानांवर केंद्रित आहेत ज्यामध्ये गरिबी</span>,
<span lang="MR">उपासमार</span>, <span lang="MR">असमानता</span>, <span lang="MR">हवामान
बदल</span>, <span lang="MR">पर्यावरणाचा ऱ्हास</span>, <span lang="MR">शांतता आणि
न्याय यासाठी असून आपल्या चांगल्या भविष्यासाठी सामाजिक आणि आर्थिक विकास आणि
पर्यावरणाच्या संरक्षणावर लक्ष केंद्रित करून तयार करण्यात आलेली आहेत. ही
उद्दिष्टे व्यापक आणि परस्परावलंबी असल्याने</span>, <span lang="MR">प्रत्येक
लक्ष्याच्या दिशेने प्रगतीचे मापन करण्यासाठी अधिक कार्यक्षम बनवली आहेत.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span></span></span></p><a name='more'></a><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ताज्या
आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की आठपैकी एक व्यक्ती अजूनही अत्यंत गरिबीत जगत
आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">सुमारे 800 दशलक्ष लोक उपासमारीने ग्रस्त आहेत</span>,
<span lang="MR">5 वर्षाखालील जवळजवळ एक चतुर्थांश मुलांच्या जन्माची नोंद झाली नाही</span>,
<span lang="MR">1.1 अब्ज लोक विजेशिवाय जगत आहेत आणि पाण्याची कमतरता आहे. 2
अब्जाहून अधिक लोक प्रभावित झाले. ही आकडेवारी दर्शविते की पद्धतशीर पाठपुरावा आणि
प्रगती पुनरावलोकनांसाठी विश्वसनीय आणि वेळेवर डेटाचा पुरवठा करण्यासाठी जागतिक
डेटा-निर्मितीचे समन्वयित प्रयत्न किती महत्त्वाचे असतील. वरील उद्दिष्टे सर्व स्तरातील
समाजांना लागू होतात. श्रीमंत देशांनीही अद्याप महिलांना पूर्णत: सक्षम बनवायचे
आहे किंवा भेदभाव दूर करणे बाकी आहे. सर्व राष्ट्रांना त्यांच्या राष्ट्रीय
धोरणांमध्ये आणि योजनांमध्ये शाश्वत विकास उद्दिष्टे तयार करावी लागतील.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अलिकडे
दशकभरात हवामान बदल आणि जागतिक तापमान वाढीविषयीची माहिती अनेक वर्तमान पत्रातून
आपण वाचली असेल. आपण मानवी विकासासाठी निसर्गाचा अशा प्रकारे वापर केला पाहिजे की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">पर्यावरणाला हानी पोहोचता कामा नये तरच निसर्ग आणि विकासामध्ये संतुलन
राखले जाऊ शकेल. जो विकास येणाऱ्या पिढीच्या मूलभूत गरजा धोक्यात न आणता पूर्ण
करतो</span>, <span lang="MR">त्याला ‘शाश्वत विकास’</span>, <span lang="MR">असे
म्हणतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1983<span lang="MR"> मध्ये नॉर्वे येथे झालेल्या ब्रुटलांड आयोगाने सादर केलेल्या ‘</span>Our
Common Future’ <span lang="MR">अहवालात शाश्वत विकास ही संकल्पना मांडून</span>, <span lang="MR">तिची व्याख्या करण्यात आली होती. त्यानंतर खऱ्या अर्थाने </span>1992<span lang="MR"> मधे रिओ दी जानेरो</span>, <span lang="MR">ब्राझीलच्या वसुंधरा परिषदेत
शाश्वत विकासाला चालना मिळाली. त्यालाच ‘अजेंडा-</span>21<span lang="MR">‘ म्हणतात.
शाश्वत विकास साध्य करण्यासाठी </span>17<span lang="MR"> शाश्वत विकास उद्दिष्टे
(एसडीजी) </span>2015<span lang="MR"> च्या पॅरिस येथे झालेल्या </span>COP-21<span lang="MR"> मध्ये ठरविण्यात आली असून</span>, 2015<span lang="MR"> पासून </span>2030<span lang="MR"> पर्यंत ही उद्दिष्टे लागू करण्याचा सर्वच देशांचा प्रयत्न आहे. वर
उल्लेखित </span>17<span lang="MR"> उद्दिष्टे सामाजिक</span>, <span lang="MR">आर्थिक
व पर्यावरणीय परिमाणांचे एकत्रीकरण करून</span>, <span lang="MR">भारतासाठी
सर्वसमावेशक विकासात्मक कार्यसूची समाविष्ट करतात. ती </span>17<span lang="MR">
उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे :</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1<span lang="MR">)
</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्व स्वरुपातील सार्वत्रिक दारिद्र्य (गरिबी) नाहीसे करणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">राष्ट्रीय व्याख्येनुसार</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दारिद्रयात
राहणाऱ्या सर्व वयोगटांतील पुरूष</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्त्रिया आणि बालके यांचे प्रमाण सन
2030 पर्यंत किमान निम्यावर आणणे असे उद्दिष्ट भारत सरकारने निश्चित केलेले आढळते.
यामुळे </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्व स्वरूपातील दारिद्र्य / गरिबी
नष्ट होण्यास मदत होईल. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर दारिद्र्य नष्ट करणे हे एक
प्रमुख आव्हान आहे.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उपासमार नष्ट
करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अन्न सुरक्षा आणि सुधारित पोषण आहार
साध्य करणे आणि शाश्वत शेतीला चालना देणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अन्नाची
सुरक्षितता व सुधारित पौष्टिक आहार प्राप्त करणे आणि शाश्वत शेतीसाठी चालना देणे.
भारताने </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सन 2030 पर्यंत उपासमारी नष्ट करणे तसेच नवजात शिशूंसह सर्व वयोगटातील सर्व लोकांना विशेषतः गरीब आणि
अत्यंत दुर्बल स्थितीत राहणाऱ्या इतर सर्व लोकांना वर्भषर सुरनक्षित</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पोषक व पुरेसे
अन्न मिळण्याची सुनिश्चिती करणे असे
उद्दिष्ट भारत सरकारने निश्चित केलेले आहे. शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर
उपासमार ही खुपच बिकट समस्या आहे. जागतिक भूक अहवालानुसार 2023 मध्ये भारत 111
व्या स्थानी आहे जो 2022 मध्ये 107 व्या स्थानी होता.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्व वयोगटातील
लोकांसाठी उत्तम आरोग्याची सुनिश्चिती करणे आणि चांगल्या</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जीवनमानास चालना
देणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> : </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">निरोगी
आयुष्याची खात्री करून घेणे आणि सर्व वयोगटांमधील लोकांना स्वास्थ्य राखण्यास मदत
करणे. भारताने </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सन 2030 पर्यंत एड्स</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">क्षयरोग</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हिवताप आणि
र्दुलक्षित असणारे उष्णकटिबंधीय रोगांचा
फैलाव थांबविणे आणि कावीळ (हिपटायटीस)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पाण्यामुळे
पसरणारे रोग व इतर संसर्गजन्य रोगांशी
मुकाबला करणे असे उद्दिष्ट निशित केलेले आहे. शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर
आरोग्य सेवा ही खुपच बिकट समस्या आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वासाठी
सर्वसमावेशक व समन्यायी दर्जेदार शिक्षणाची सुनिश्चिती करणे आणि आजीवन शिक्षणाच्या संधींना चालना देणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वांसाठी
सर्वसमावेशित व योग्य शिक्षणाची खात्री करून घेणे आणि सर्वांना आयुष्यभर
शिक्षणाच्या सुसंधी मिळवून देण्यासाठी मदत करणे. भारताने </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सन </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2030 </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पर्यंत अनुरूप
व प्रभावी शिक्षणाच्या फलनिष्पत्ती साठी सर्व मुली आणि मुलांना पूर्णपणे नि:शुल्क</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समन्यायी व
गुणर्त्तापूर्ण प्राथमिक आणि माध्यमिक शिक्षण पूर्ण करण्याची</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेणेकरून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शिक्षणानंतर
सुसंगत व परिणामकारक शैक्षणिक फलनिष्पत्ती
होईल याची सुनिश्चिती करणे असे उद्दिष्ट निशित केलेले आहे. शाश्वत विकास अहवाल
2023 नुसार भारत गुणवत्तापूर्ण शिक्षण हे उद्दिष्ट गाठण्याच्या मार्गावर आहे अजून थोड्या
प्रयत्नांची गरज आहे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्त्री-पुरुष
समानता साध्य करणे आणि सर्व महिला व मुलींचे सक्षमीकरण करणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सगळीकडे सर्व महिला व मुलींच्या
बाबतीत सर्व प्रकारचे भेदभाव दूर करणे. तस्करी आणि लैंगिक आणि इतर प्रकारच्या
शोषणासह सार्वजनिक आणि खाजगी क्षेत्रात सर्व महिला आणि मुलींवर होणारे सर्व
प्रकारचे अत्याचार दूर करणे. तसेच राजकीय</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">आर्थिक आणि सार्वजनिक जीवनात
निर्णय घेण्याच्या सर्व स्तरावर प्रतिनिधित्त्व करण्यासाठी मनिलांचा संपूर्ण
सक्रीय सहभाग आणि त्यांना समान संधी उपलब्ध करून दिल्याबाबत सुनिश्चिती करणे. एकंदरीत
</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लैंगिक समानता साध्य करणे आणि सर्व
महिला व मुलींना अधिकार देणे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर स्त्री-पुरुष
समानता ही खुपच बिकट समस्या आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">6) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वासाठी पाणी
व स्वच्छता यांची उपलब्धता व शाश्वत व्यवस्थापन यांची सुनिश्चिती करणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भारत
सरकारने </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सन 2030 पर्यंत जागतिक स्तरावर सर्वासाठी सार्वत्रिक व समन्यायपणे
सुरक्षित आणि परवडण्याजोगे पेयजल मिळण्याचे उद्दिष्ट साध्य करणे. तसेच तसेच
पाण्याचा दर्जा सुधारण्याकरिता जल प्रर्दूषण कमी करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">घनकचऱ्याचे
प्रभावी नियोजन</span>, <span lang="MR">घातक
रसायने व पदार्थ यांचे प्रमाण कमी करणे व प्रक्रिया न केलेल्या सांडपाण्याचे
प्रमाण निम्म्याने कमी करणे तसेच सांडपाण्यावर प्रक्रिया करून त्याचा सुरक्षित
पुनर्वापर करण्याचे प्रमाण जागतिक सतरावर
वाढवणे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वांसाठी पाणी आणि आरोग्यदायी
स्वच्छता उपलब्ध असल्याची खात्री करून घेणे आणि त्याची व्यवस्था बघणे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत विकास
अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर स्वच्छ पाण्याची उपलब्धता ही खुपच बिकट समस्या आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">7) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वांसाठी
किफायतशीर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्ववासार्ह</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत व
आधुनिक उर्जेची उपलब्धता सुनिश्चित करणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वासाठी परवडण्याजोगी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खात्रीदायक
शाश्वत व आधुनिक उर्जा उपलब्धतेची आणि प्रवेशाची सुनिश्चिती करणे. भारताने सन 2030
पर्यंत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">उर्जेच्या कार्यक्षमतेत सुधारणा करण्याच जागतिक दर्जा दुप्पट करणे असे
ध्येय ठेवले आहे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वांना स्वस्त</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">विश्वसनीय</span>, <span lang="MR">शाश्वत व आधुनिक ऊर्जा उपलब्ध असल्याची
खात्री करून देणे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर किफायतशीर</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> शाश्वत उर्जेची </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उपलब्धता ही प्रमुख समस्या आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">8) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्व शाश्वत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वसमावेशक व
शाश्वत आर्थिक वृध्दी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पूर्ण उत्पादकता व प्रतिष्ठापूर्वक
त्यांना चालना देणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वांसाठी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">नियमित स्वरुपाची</span>, <span lang="MR">सर्वसमावेशक व शाश्वत आर्थिक वाढ</span>,
<span lang="MR">पूर्ण आणि फलदायी कामधंदा / नोकरी आणि योग्य काम मिळवून देण्यास मदतीच्या
आधारे </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वसमावेशक आर्थिक विकास आणि
उत्पादकता उपलब्ध करणे. तसेच उत्पादक उपक्रम</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">प्रतिष्ठापूर्वक प्रोत्साहन</span>,
<span lang="MR">उद्योजकता</span>, <span lang="MR">सर्जनशीलता नावाचा पूर्ण उपक्रम
यांना अभिमुखता ठरविणे</span>, <span lang="MR">विकास करणे</span>, <span lang="MR">आणि
वित्तीय सेवाविनसह सूक्ष्म</span>, <span lang="MR">लघु आणि मध्यम आकाराच्या उद्योग
उपक्रमांच्या जनजागृती व त्यांच्या विकासाला प्रोत्साहन देणे. शाश्वत विकास अहवाल
2023 नुसार भारतासमोर सर्वसमावेशक व शाश्वत आर्थिक वृध्दी ही प्रमुख समस्या आहे.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">9) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पायाभूत
सोयींची सुविधा उपलब्ध करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वसमावेशक आणि शाश्वत औद्योगिकीकरण
करणे आणि कल्पकतेला वाव देणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लवचिक
पायाभूत सुविधा उभारणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">सर्वसमावेशक व शाश्वत
उद्योगीकरण आणि भरभराटीस साह्य करणाऱ्या नवीन उपक्रमांना मदत करणे. तसेच </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">किफायतशीरपणा
आणि सर्वांसाठी सहज उपलब्धता याबाबी केंद्रस्थानी ठेऊन प्रादेशिक आणि सीमेपली
पायाभूत सोयी सुविधा सह आर्थिक विकास आणि सुखकर मानव जीवनासाठी मदत करण्यासाठी
दर्जेदार</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्वसनीय</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत वस्थापक पायाभूत सुविधांचा
विकास करणे. शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर सर्वसमावेशक आणि शाश्वत
औद्योगिकीकरण ही खुपच बिकट समस्या आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">10) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">देशांतर्गत आणि
देश-देशामधील असमानता दूर करणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्व
देशांमधील आणि देशांची आपापसांतील असमानता कमी करणे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भेदभावकारी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">धोरणे व प्रथा
बंद करणे व त्यासंबंधात उचित कायदे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">धोरणे व
अंमलबजावणी करणे व यांस चालना समान शक्तीची खात्री करणे आणि परिणाम असमानता दूर
करणे. भरताने 2030 पर्यंत वय</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">लिंग</span>, <span lang="MR">कूळ</span>, <span lang="MR">धर्म किंवा आर्थिक वा इतर कोणत्याही बाबींचा आधार न</span>, <span lang="MR">सर्वांचे सामाजिक</span>, <span lang="MR">आर्थिक व राजकीय समावेश चालना
देणे व सर्वांचे सक्षम करणे निश्चित केलेले आहे. शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर
देशांतर्गत आणि देश-देशामधील असमानता ही प्रमुख समस्या आहे. </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">11) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शहरे आणि मानव
वसाहती सर्वसमावेशक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सुरक्षित</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत बनविणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शहरे
व मानवी समाजांना सर्वसमावेशक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">सुरक्षित</span>, <span lang="MR">संवेदनक्षम व शाश्वत बनविणे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">यासाठी भारत सन 2030 पुरेसे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सुरक्षित आणि
परवडणारी घरे सर्वांसाठी सुधारित सेवा आणि झोपडपट्टयांतील राहणीमानाचा दर्जा
निश्चित करणे. तसेच सर्वसमावेशक शहरीकरण आणि मानवी वसाहतींचे सहभागी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">एकात्मिक व शाश्वत
सुरक्षा आणि व्यवस्थापनाची क्षमता वाढवण्यास प्रयत्न करणे. शाश्वत विकास अहवाल
2023 नुसार भारतासमोर शहरे आणि मानव वसाहती सर्वसमावेशक</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सुरक्षित</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वतता ही खुपच
बिकट समस्या आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">12) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उत्पादन आणि
उपभोगाच्या पद्धती शाश्वत रूपात आणणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">साधनांचा
शाश्वत उपभोग आणि उत्पादन नमुना यांची खात्री करून घेणे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">यासाठी भारताने सन 2030 पर्यंत
किरकोळ विक्रेते व ग्राहक पातळीवरील जगभरातील अन्नाची दरडोई नासाडी ही अर्ध्यावर
आणणे आणि उत्पादननंतरच्या अपव्ययासह उत्पादन व पुरवठा साखळयांमधील अन्नाचा अपव्यय
कमी करणे. तसेच सर्व व्यक्तींमध्ये शाश्वत
विकासाविषयी व निसर्गाशी सुसंगत अशा जीवनशैली विषयी जागृती करणे आणि
त्यांना त्यासंबंधी माहिती मिळेल याची सुनिश्चिती करणे. त्याचबरोबर उत्पादन व
उपभोग यामधील अधिक शाश्वत अशा पद्धतींकडे वाटचाल करण्यासाठी वैज्ञानिक व तांत्रिक
क्षमता मजबूत करण्यासाठी पाठबळ देणे. शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारत उत्पादन
आणि उपभोग यासाठी शाश्वत पद्धतीचा अवलंब करतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">13) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हवामानातील बदल
व त्यांचे दुष्परिणाम यांचा सामना करण्यासाठी तात्काळ कृती करणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">देशांची हवामानाशी संबंधित संकटे आणि
नैसर्गिक आपत्तींशी अनुकूलन साधण्याची क्षमता व लवचिकता (रेसिलियन्स) मजबूत करणे. राष्ट्रीय
धोरणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">नीती आणि नियोजन यामध्ये हवामानबदलाच्या संबंधातील उपाययोजनांचे एकत्रीकरण
करणे. हवामान बदलविषयक उपशमन</span>, <span lang="MR">अनुकूलन</span>, <span lang="MR">दुष्परिणाम कमी करणे आणि पूर्वसूचना यासंबंधातील शिक्षण</span>, <span lang="MR">जागृतीमधील वाढ व व्यक्ती व संस्थागत क्षमता यांमध्ये सुधारणा करणे. असे </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हवामानातील बदल आणि त्यांच्या परिणामांचे निराकरण करण्यासाठी त्वरित
उपाययोजना करणे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारत हवामानातील बदल व त्यांचे
दुष्परिणाम यांचा सामना करण्यासाठी साक्सम आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">14) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत
विकासासाठी महासागर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समुद्र व सागरी स्त्रोतांचे जतन व
शाश्वत वापर</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भारत
सरकारने </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सन २०२५ पर्यंत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्व प्रकारचे सागरी प्रदूषण विशेष
सागरी भग्नशेष व पोषकद्रव्य प्रदूषण यांसह जमिनीवरील कृतींपासून होणाऱ्या
प्रदूषणास प्रतिबंध करणे व ते लक्षणीयरीत्या कमी करणे. त्याआधारे सन २०२० पर्यंत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">सागरी व किनारी
पारिस्थितिकीय संस्थांचे</span>, <span lang="MR">त्यांचे स्थितिस्थापकत्व मजबूत
करून त्याद्वारे महत्वाचे दुष्परिणाम टाळण्याकरिता शाश्वत व्यवस्थापन व संरक्षण
करणे आणि सदृढ व उत्पादनक्षम महासागराचे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी त्यांचे
पुनःर्स्थापन करण्यासाठी कृतीकार्यक्रम आखले होते.</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">महासागराचे महत्त्व
निर्विवाद आहे कारण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पृथ्वीवरचे 97 टक्के पाणी येथे आहे.
प्रथिनांचा मोठा स्रोत असलेल्या महासागरावर तीन अब्ज लोक त्यांच्या अन्नासाठी आणि
व्यवसायासाठी अवलंबून आहेत. जगभरात निर्माण होणाऱ्या कार्बन डायऑक्साईडपैकी 30
टक्के समुद्र शोषून घेतो तसेच हवामान</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मान्सून आणि
ऋतूचक्र महासागराच्या नियंत्रणाखाली आहे. शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर
शाश्वत विकासासाठी महासागर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समुद्र व सागरी स्त्रोतांचे जतन व
शाश्वत वापर ही खुपच बिकट समस्या आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">15) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भूभागावरील
परिसंस्थेचे जनत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पुर्नस्थापना व शाश्वत वापरास
प्रोत्साहन देणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वनांचे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वतरित्या
व्यवस्थापन करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वाळवंटीकरणाशी लढा देणे व ते
थांबविणे आणि भूहानी थांबविणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जमिनीवरील
पर्यावरण संस्थेचे रक्षण करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">त्याची पुनर्स्थापना
करणे</span>, <span lang="MR">त्याचा शाश्वत वापर करण्यास मदत करणे</span>, <span lang="MR">सातत्याने जंगलांची व्यवस्था बघणे</span>, <span lang="MR">जंगले ओसाड
होण्यापासून थांबवणे</span>, <span lang="MR">जमिनीची धूप थांबवणे व धूप झालेल्या
जमिनीची पुनर्स्थापना करणे आणि जैवविविधतेची हानी होण्यापासून थांबवणे. यासाठी </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सन २०२० पर्यंत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आंतरराष्ट्रीय
करारांअंतर्गत घालण्यात आलेल्या बंधनांच्या अनुषंगाने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विशेषतः वने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पाणथळ जमीन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पर्वतीय व
शुष्क भूभागामध्ये</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जमिनीवरील व भूभागांतर्गत गोड्या
पाण्यातील परिस्थितीकीसंस्था व त्यांच्या व्यवस्थांचे संरक्षण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पुन:स्थापना
आणि शाश्वत वापर यांची सुनिश्चिती केलेले होते. शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर
भूभागावरील परिसंस्थेचे जनत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पुर्नस्थापना व शाश्वत वापरास
प्रोत्साहन देणे ही खुपच बिकट समस्या आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">16) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत
विकासासाठी शांततापूर्ण व समावेशक संस्थांना प्रचालित करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वांसाठी
न्याय पुरविणे आणि परिणामकारक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जबाबदार आणि सर्व स्तरांवर समावेशक
अशा संस्थाची उभारणी करणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत
विकासासाठी शांतताप्रिय आणि सर्वसमावेशक समाजांना प्रोत्साहन देणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">सर्वांना न्याय मिळवून देणे</span>, <span lang="MR">सर्व पातळ्यांवर
कार्यक्षम</span>, <span lang="MR">जबाबदार आणि सर्वसमावेशक संस्था स्थापन करणे.
यासाठी </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्व ठिकाणचा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्व प्रकारचा हिंसाचार आणि संबंधित
मृत्यूदर लक्षणीयरित्या कमी करणे व लहान मुलांची छळवणूक आणि शोषण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तस्करी आणि सर्व
प्रकारची हिंसा थांबविणे. शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार भारतासमोर शाश्वत
विकासासाठी शांततापूर्ण व समावेशक संस्थांना प्रचालित करणे ही खुपच बिकट समस्या आहे.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">१७) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत
विकासासाठी कार्यान्वयनाच्या साधनांचे बळकटीकरण करणे आणि जागतिक भागिदारांचे
पुनरुज्जीवन करणे</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शाश्वत
विकासाची पूर्तता करण्याच्या पद्धती सामर्थ्यवान बनविणे आणि वित्त</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तंत्रज्ञान</span>, <span lang="MR">क्षमता-निर्मिती</span>, <span lang="MR">व्यापार</span>,
<span lang="MR">समस्यांचे पद्धतशीर निवारण यासाठी जागतिक भागीदारीमध्ये नवचैतन्य
निर्माण करणे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कर व इतर महसूल संकलनासाठीची देशांतर्गत क्षमता सुधारण्याकरिता
विकसनशील देशांना ठाम आंतरराष्ट्रीय पाठबळ देऊन त्यासह देशांतर्गत संसाधनांची
देवाणघेवाणाची प्रक्रिया मजबूत करणे. यासाठी बहुविध स्त्रोतांमधून विकसनशील
देशांसाठी अतिरिक्त वित्तीय संसाधनांची जमवाजमव करणे. शाश्वत विकास अहवाल 2023 नुसार
भारतासमोर शाश्वत विकासासाठी जागतिक भागिदारांचे पुनरुज्जीवन करणे ही एक प्रमुख
समस्या आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आर्थिक विकास साधणे हा देशासाठी
आवश्यक घटक आहे. मात्र</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तो पर्यावरणाच्या ऱ्हासातून मिळणार असेल तर त्याचा
परिणाम एकूण परिणामांवर होऊ शकतो. त्यामुळे सर्वसमावेशक इकोसिस्टमचे रक्षण
करण्याची आपली भूमिका लक्षात घेऊन भारताने आपली आर्थिक दृष्टी आणि लक्ष्य विकसित करणे
गरजेचे वाटते. तथापि</span>, <span lang="MR">भारताच्या शाश्वत विकासाला धोका
निर्माण करणारे काही मुद्दे आहेत. त्यातील काही मुद्दे पुढीलप्रमाणे: </span><o:p></o:p></span></p>
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><div style="text-align: justify;"><span style="font-size: 12pt;">जैवविविधतेचे नुकसान, हिमालयातील वाढती लोकसंख्या, कचरा
व्यवस्थापनाचा अभाव, हवेच्या गुणवत्तेच्या समस्या, पर्यावरणाचा ऱ्हास, परिसंस्थेत
अडथळा आणणे, आर्थिक समस्या, दरडोई कमी उत्पन्न, प्रचंड लोकसंख्येचे अवलंबित्व, बेरोजगारी,
उद्योगांचा अभाव, भ्रष्टाचार, निरक्षरता, गरिबी, महिलांची सुरक्षा, स्वच्छता,
गुणवत्तापूर्ण शिक्षण, आरोग्य सेवा समस्या, जाती व्यवस्था, लैंगिक असमानता, साम्यवाद,
बाल शोषण, या काही समस्या आहेत ज्या भारतास योग्य उपाययोजनांसह सोडवण्याची अंत्यत
आवश्यकता आहे.</span></div><div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNoAAjLHaw0zltxjO5UgnYgS9ni9cbBxiCdLxeRb39DBDVhszF7OiMzrNHJxnwv-GrnedxlYDhpWBxVmS23Bu6eMPcqBGkqBDWOlR6aQkcD1ebiDlUtu2-8F9qz8Yx2xroLsIWQKJfVaOgjA4fbATwiSlMnK8xb630I5FscycigdCj4DvUumEL7Eu6RQ0/s242/SDg.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="208" data-original-width="242" height="344" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNoAAjLHaw0zltxjO5UgnYgS9ni9cbBxiCdLxeRb39DBDVhszF7OiMzrNHJxnwv-GrnedxlYDhpWBxVmS23Bu6eMPcqBGkqBDWOlR6aQkcD1ebiDlUtu2-8F9qz8Yx2xroLsIWQKJfVaOgjA4fbATwiSlMnK8xb630I5FscycigdCj4DvUumEL7Eu6RQ0/w400-h344/SDg.png" width="400" /></a></div><br /><div style="text-align: center;"><span style="font-size: 12pt;">(सर्व चित्रे आणि इमेजेस google वरून साभार) </span></div></div></span>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-49774179951267139222023-11-21T21:15:00.005+05:302023-11-22T06:21:58.529+05:30कायझेन: एक छोटेसे पाऊल आयुष्य बदलू शकते<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कायझेन:
एक छोटेसे पाऊल आयुष्य बदलू शकते</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आज चारचाकी
वाहनांच्या बाजारात टोयोटा या कंपनीला तोड नाही. ही </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जपानी कंपनी वर्षांनुवर्षे आपल्या
उत्पादनांमुळे व विक्रीनंतरची सेवा यासाठी वाखाणली जाते. आपल्या उत्पादनांची
गुणवत्ता टिकवून ठेवण्यासाठी यांनी कायझेन नावाचे तंत्र यशस्वीपणे राबविले
आहे. कायझेन हा मुळत: जपानी शब्द आहे. म्हणजेच</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जपानी व्यवसाय तत्त्वज्ञानातून कैझेन तत्त्वाचा
उदय झाला. कायझेन शब्दाला विभाजित केल्यास दोन शब्द मिळतात. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">KAI </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शब्दाचा अर्थ ‘विकास’ आणि </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">ZEN </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शब्दाचा अर्थ ‘चांगल्यासाठी’ असा होतो. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Kaizen </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">या शब्दाचा अर्थ सामान्यतः सतत सुधारणा
असा होतो. तसेच </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">KAI </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आणि </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">ZEN </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हे दोन शब्द छोटे छोटे चांगले बदल या भावनेशी निगडित आहेत.
छोटय़ा-छोटय़ा गोष्टींद्वारे मोठमोठी ध्येये गाठता येतात</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हा कायझेन विचारसरणीचा मूलभूत पाया आहे. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Kaizen </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ही जपानी संज्ञा दुसऱ्या महायुद्धानंतर
प्रथम जपानमधील व्यवसाय सुधारण्यासाठी लागू करण्यात आली होती</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तेव्हापासून कायझेन हे तंत्र</span><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जगातील सर्व व्यवसायांमध्ये सतत
सुधारणा करण्यासाठी समाविष्ट आहे. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span></span></p><a name='more'></a><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>कायझेन तंत्राची सुरुवात
दुसऱ्या महायुद्धानंतरच्या काळात</span><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जेव्हा आर्थिक सुधारणांनी जपानचा ताबा घेतला
तेंव्हा मिळू शकतात. टोयोटा मोटर कॉर्पोरेशनने मे 1951 मध्ये क्रिएटिव्ह आयडिया
सजेशन सिस्टीम लागू केल्यापासून</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बदल आणि नव-नवीन कल्पनांमुळे टोयोटा कंपनीची उच्च उत्पादन गुणवत्ता
आणि कामगारांची उत्पादकता वाढली. अलिकडे </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">amazon</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> ही कंपनी देखील याच तंत्राचा वापर करून ऑनलाईन
मार्केटिंगमधील आपले अढळ स्थान निर्माण केलेले पाहायला मिळते. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मासाकी इमाई यांना काइझेनचे जनक म्हणून ओळखले
जाते. यांनी जागतिक स्तरावर 1986 मध्ये पद्धतशीर व्यवस्थापन पद्धती म्हणून
काइझेनची ओळख करून दिली (</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Kaizen: The Key to Japan’s Competitive Success</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">). आज</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विविध उद्योगांमधील संस्था त्यांच्या मूळ
मूल्यांचा एक भाग म्हणून काइझेनचा अवलंब करतात आणि सिक्स सिग्मा</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"> (DMAIC –
Define, Measure, Analyse, Improvement, Control <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आणि </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">DMADV – Design, Validate)</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> आणि लीन</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"> (3M </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शी निगडीत</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">)</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> संकल्पनांबरोबर रोजच्या रोज सतत सुधारणा
करण्याचा सराव करतात. हे </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">SWOT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आणि </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">SOAR</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> यासारख्या इतर विश्लेषणात्मक फ्रेमवर्कसह देखील वापरले जाऊ शकते. कायझेन
हा प्रकार चार वेगवेगळ्या प्रकाराने उपयोगात आणता येतो. पहिल्या प्रकारात 3</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">M<span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चे
तत्त्व अंगीकारण्यात येते. दुसऱ्या प्रकारात 5</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">S<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चे तत्त्व तर तिसऱ्यामध्ये 5</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">W<span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चे
तत्त्व वापरण्यात येते. शेवटच्या प्रकारात “</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">Small’’ </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">या शब्दाभोवती कायझेनची विचारसरणी फिरत राहाते.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">3</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">M</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">MUDA, MURI</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">,</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">and</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">MURA</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">)</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जापनीज भाषेत </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">MUDA, MURI </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">व </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">MURA </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">या शब्दांना खूप महत्त्व आहे. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">MUDA </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चा अर्थ एखाद्या प्रक्रियेत येणारे अडथळे किंवा
अनावश्यक गोष्टी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">;</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">MURI </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">म्हणजे अतिभार</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एखाद्याच्या सामर्थ्यापलीकडे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अतिरेक</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">किंवा अशक्य प्राय.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"> MURA </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चा अर्थ एखाद्या प्रक्रियेतील
अनिश्चितता/चढउतार. कायझेन टीम या तीनही </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">M </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ना
किमान पातळीवर ठेवण्यासाठी कार्यरत असते. उदा. उत्पादन करताना कमीतकमी वेस्ट
मटेरिअल (कचरा वा अनावश्यक गोष्टी) निर्माण होतील यासाठी कायझेन टीम तोडगा शोधते
किंवा कामाच्या ठिकाणी असे वातावरण/तंत्रज्ञान निर्माण होईल की ज्यायोगे
उत्पादनप्रक्रियेतील जोखीम कमी होऊन</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कर्मचाऱ्यांचे
मानसिक व शारीरिक स्वास्थ्य जपले जाईल याकडेही कायझेन टीम लक्ष पुरवते. नेहमी एकाच
गुणवत्तेचे उत्पादन व्हावे व गुणवत्तेमध्ये नकोसे असलेले चढउतार टाळले जातील
यावरही कायझेन टीम मार्ग शोधते.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">5</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">S<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">Seiri, Seiton, Seiso, Seiketsu</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">and</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">Shitsuke</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">)</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सेरी (</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">Sorting</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">):</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">
म्हणजे अनावश्यक वस्तू काढून टाकणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">साचू
न देणे आणि अडथळा ठरणाऱ्या वस्तू काढून टाकणे.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सीटन (</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">order</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">):</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">
म्हणजे महत्त्वाच्या साधनांची वर्गवारी करणे.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सिसो (</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">Clean up</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">):</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">
म्हणजे स्वच्छ असणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वच्छ ठिकाणी काम करणे जिथे
कामगारांना सुरक्षित वाटते.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सीकेत्सु (</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">standardization</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">):</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> काही चूक झाल्यास समस्येवर आगाऊ उपाय करणे.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सीत्सुके</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">Discipline</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">)</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">:</span></b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">म्हणजे गुणवत्ता</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सुधारणा
आणि यश</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सातत्य यासाठी सतत शोध.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कायझेन टीम या 5</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">S<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नुसार काम करते. उदा. कामाच्या ठिकाणी
आवश्यक तसेच अनावश्यक गोष्टींचा पसारा असतो. तेव्हा सर्वप्रथम दोन्ही प्रकारच्या
गोष्टी वेगवेगळ्या केल्या जातात आणि अनावश्यक गोष्टी कामाच्या ठिकाणाहून बाहेर जातात.
यामुळे जरुरी असलेली गोष्ट कमीतकमी वेळात<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>शोधता येतात. त्यानंतर सर्व आवश्यक गोष्टी वेगवेगळ्या गटांत विभागल्या
जातात जसे की स्क्रू</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पान्हे एका ठिकाणी तर ग्रीस</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ब्रश दुसऱ्या ठिकाणी यामुळे गोष्टींचा जमा-खर्च
मांडणे सोपे होते</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कोणती वस्तू कधी ऑर्डर करावी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हे पटकन कळते. कारण मोजदादही सोपी होते.
कामाच्या ठिकाणी टापटीप</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ताजेतवाने</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आल्हाददायक</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मोकळे
वातारण असावे म्हणून पॅसेजमधील भंगारचे अडथळे दूर करणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वातानुकूलित यंत्राचे फिल्टर साफ करून वातावरण
आल्हाददायक करणे यासारखे साफसफाईचे कामदेखील वरचेवर कायझन टीम करते. दर्जा
मानांकनाचे कामही ही टीम करते. उदा. एखादी उच्चगुणवत्तेची गोष्ट तयार करण्यासाठी
कोणते कच्चे माल किती प्रमाणात एकत्र करावेत</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रक्रियेदरम्यान
तापमान किती ठेवावे हे सर्व काटेकोरपणे नमूद केल्यास प्रत्येक वेळी एकाच
गुणवत्तेचा माल तयार होतो व दर्जामधील तफावत टाळली जाते. सर्वात शेवटी कामाच्या
ठिकाणी शिस्त पाळणे यावरही कायझेन टीम काम करते</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कारण शिस्त पाळली गेली तर पहिले चार </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">S</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> आपोआप पाळले जातात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">5</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">W- </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">What, Why, When, Where and Who</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">)</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वरील पहिला </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">W</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> दोन प्रकारे वापरून कायझेन टीम विविध सुधारणा घडवून
आणते. नक्की काय (</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">What</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">) प्रॉब्लेम आहे व नक्की काय (</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">What</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">) केले पाहिजे होते हे दोन प्रश्न विचारून टीम
आपल्या विश्लेषणाची सुरुवात करते. मग जे काही चांगले वा वाईट झाले ते का (</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Why</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">) झाले हे विचारून घटनाक्रम उलगडण्याचा
प्रयत्न केला जातो. घटना कधी (</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">When</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">) घडली किंवा कधी घडायला पाहिजे होती हे विचारून कालमर्यादेबद्दल
माहिती घेतली जाते. एखादी घटना कुठे (</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Where</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">) घडायला हवी होती हे विचारून स्थळाचा पर्याय
बरोबर आहे का हे तपासले जाते व सर्वात शेवटी मूळ योजनेनुसार कोणाला (</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Who</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">) नेमके या सर्व प्रक्रियेसाठी नियुक्त
करण्यात आले होते किंवा नेमके कोणाला त्या मूळ माणसाच्या जागी प्रत्यक्षात
जबाबदारी देण्यात आली होती</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">,
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हे विचारले जाते. यामुळे एखादी घटना
योग्य वेळी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">योग्य जागी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">योग्य माणसाद्वारे न केली गेल्याने प्रॉब्लेम
झाला का</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हे सिद्ध केले जाते.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">छोट्या छोट्या गोष्टीतून मोठी गोष्ट साध्य करणे
</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कायझेनचा अर्थच मुळी छोटे छोटे सतत होणारे बदल
असा असल्याने बेबी स्टेपप्रमाणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">छोटय़ा
छोटय़ा प्रयत्नांच्या आधारे सुधारणा केल्या जातात. त्यामुळे एकावेळी एकच छोटा
प्रश्न हाती घेऊन</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एकावेळी एकच विचारावर लक्ष केंद्रीत
करणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एका वेळी एकाच मुद्दय़ावर कृती करणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एका वेळी एकाच किंवा छोटय़ा छोटय़ा अडचणींवर
मार्ग काढणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एखाद्या छोटय़ा यशाचा आनंदोत्सव साजरा
करून पुढील आव्हानांसाठी मनोबल वाढवणे असे सर्व प्रकार कायझेन टीमद्वारे केले
जातात. शेव्हार्ट चक्र किंवा डेमिंगच्या सिद्धांतानुसार कायझेनमध्ये </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">plan-do-check- Action</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">or</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">Adjust</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">असे चक्र असते. थोडक्यात काय तर कायझेन एका कॅलिडोस्कोपसारखे असते.
आपण ज्या दृष्टीकोनातून बघू</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">त्याप्रमाणे
ते आपल्याला जाणवते.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कायझेन</span></b><b><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"> </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तंत्राचा वापर</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कायझेन</span><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तंत्र सुरू करण्यापूर्वी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रथम कोणतेही एखादे ध्येय निश्चित करा. उदा:
रोज व्यायाम करण्याची योजना. आता दररोज व्यायाम करण्याचा वेळ निश्चित करा आणि तो
वेळ तुमच्या मोबाईलमध्ये अलार्म म्हणून सेट करा. आता अलार्म वाजल्याबरोबर सर्व काम
सोडून रोज व्यायामाला सुरुवात करा. लक्षात घेण्यासारखी गोष्ट म्हणजे तुम्हाला केवळ
एक मिनिट व्यायाम करायचा आहे. होय! केवळ एक मिनिट यापेक्षा जास्त नाही. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एका दिवसात 1440 मिनिटे असतात</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तुम्हाला केवळ एक मिनिट काढायचा आहे. तुम्हाला
वाटेल की फक्त एक मिनिट काही केल्याने काय फरक पडेल</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सवय एका दिवसात तयार होत नाही किंवा ती एका दिवसात सोडली जात नाही. जेव्हा
एखादी गोष्ट सवय बनते तेव्हा ती करण्याचा विचार करण्याची गरज नसते. कायझेन</span><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तंत्र वापरून 60 सेकंदांचा हा छोटासा वेळ आपले
आयुष्य सहज बदलेल.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कायझेनचे फायदे</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तंतोतंत आणि सतत कायझेन तंत्र वापरल्याने दोषमुक्त
उत्पादन मिळेल. काइझेन तंत्र कर्मचाऱ्यांच्या कार्यक्षमतेवर सकारात्मक पद्धतीने
खूप प्रभाव पाडते. सतत कायझेन तंत्र लागू केल्याने कर्मचार्यांचे कार्य समाधान
वाढते. ग्राहकांचे अधिक चांगले समाधान मिळविण्यासाठी सतत कायझेन मदत करते. शेवटी कचरामुक्त
उत्पादन मिळविण्यासाठी कायझेन मदत करते. कायझेनमध्ये असलेल्या परिस्थीतीत समाधानी
न राहता त्यात सतत सुधारणा करण्याचा प्रयत्न केला जातो. कायझेन हे केवळ उत्पादन
क्षेत्रातच सुधारणेसाठी नाही</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तर ते जीवनाच्या प्रत्येक क्षेत्रातील सुधारणेसाठी वापरले जाऊ शकते.
कायझेन ही सतत सर्वोत्तमाचा शोध घेणारी एक जीवनशैलीच आहे.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कायझेन वरील पुस्तके </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मसाकी इमाई यांनी 1970 मध्ये </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Kaizen
(Ky'zen), the key to Japan's competitive success</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> नावाचे पुस्तक लिहिलेले आहे. व्यावसायिक
व्यवस्थापक किंवा व्यवस्थापनाच्या विद्यार्थ्यासाठी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">16 कायझेन</span><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">व्यवस्थापन पद्धतींचे एक व्यापक
कृतीशील हँडबुक आहे. तसेच 1997 मध्ये </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Gemba Kaizen: A Commonsense,
Low-Cost Approach to Management</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> नावाचे पुस्तक लिहिलेले आहे. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">रॉबर्ट मॉरर मसाकी इमाई यांनी 2004 मध्ये </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">One Small
Step Can Change Your Life: The Kaizen Way</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> नावाचे पुस्तक लिहिलेले आहे. काइझेन म्हणजे छोट्या</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्थिर पावलांमधून महान आणि चिरस्थायी
बदल घडवून आणण्याची कला. सदर छोटेखानी पुस्तक खुपच उपयोगी आणि प्रभावी आहे.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">साराह हार्वे यांनी 2019 मध्ये </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Kaizen:
The Japanese Method for Transforming Habits, One Small Step at a Time</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> नावाचे पुस्तक लिहिलेले आहे. काइझेनच्या
जादूचा अनुभव घेण्यासाठी <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>चिरस्थायी बदल
घडवण्याचा जपानी मार्ग. या सुंदर छायाचित्रित मार्गदर्शकामध्ये जीवनशैलीतील बदल
जबरदस्त असू शकतात. अलिकडे प्रकाशित झालेले पुस्तक खुपच चिंतनशील आणि योग्य
मार्गदर्शक आहे.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p> </o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj94ecV-0IbHSyfW1OaFIo8KRPbm40WJzYECuSynH2LsfR75JnXEm4fuI0AtrJsACjgiTntLFA6PsrgkYGJnv1PRYvCBZu6fMBMIL-Ihq4mvW69CUdjce88Zj16MmdBHDlhneGyBr2LYJyd8s0-MLZiFV-w2YQY_efbvCf69f1jqp8nRVMCjf82yd-l5YA/s330/kaizen.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="327" data-original-width="330" height="396" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj94ecV-0IbHSyfW1OaFIo8KRPbm40WJzYECuSynH2LsfR75JnXEm4fuI0AtrJsACjgiTntLFA6PsrgkYGJnv1PRYvCBZu6fMBMIL-Ihq4mvW69CUdjce88Zj16MmdBHDlhneGyBr2LYJyd8s0-MLZiFV-w2YQY_efbvCf69f1jqp8nRVMCjf82yd-l5YA/w400-h396/kaizen.jpg" width="400" /></a></div>(सर्व चित्र, इमेजेस google वरून साभार )<p></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-88182613226655957412023-11-21T12:11:00.007+05:302023-11-21T12:16:59.216+05:30इकिगाई: दीर्घायुषी निरोगी आणि आनंदी जीवनाची जपानी कला <p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई: </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दीर्घायुषी </span></b><b style="text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">निरोगी
आणि आनंदी जीवनाची जपानी कला</span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई म्हणजे जपानी भाषेत ‘जगण्याचा
अर्थ’ जी</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> रोजच्या व्यवहारात अंमलात आणली जाते.
इकिगाई हे जीवनातील एक ध्येय आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ज्याचा अर्थ खरा आनंद
मिळविण्याचा मार्ग देखील आहे</span>, <span lang="MR">जो प्रत्येकासाठी वेगळा आहे, असे
मानले जाते. तथापि</span>, <span lang="MR">पाश्चात्य जगात</span>, <span lang="MR">इकिगाईचा
अर्थ अधिक व्यावहारिक अंगाने घेतला जातो. असा व्यावसायिक मार्ग शोधणे जो एखाद्या
विशिष्ट व्यक्तीसाठी सर्वोत्तम आहे. मूळ संकल्पनेनुसार</span>, <span lang="MR">इकिगाईचे
चार भाग आहेत: तुम्हाला काय करायला आवडते</span>; <span lang="MR">आपल्याला एखादी
गोष्ट चांगली कशी करता येते हे माहित आहे</span>; <span lang="MR">लोक कशासाठी पैसे
द्यायला तयार आहात</span>? <span lang="MR">आणि आपल्या सभोवतालच्या जगाला काय हवे
आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई संकल्पनेचा उदय</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई ही संकल्पना जपानमधून आली
आहे. इतिहासकारांच्या मते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, "</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई" हा शब्द प्रथम हेयान काळात
(794-1185) आढळून आला. याबरोबर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इतिहासकारांना अनेक समान शब्द
सापडले: हटरकिगाई</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">म्हणजे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,
"</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कामाचे
मूल्य" आणि यारीगाई</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">म्हणजेच "जे करणे योग्य
आहे". इकिगाईचा सर्वात आधुनिक संदर्भ 1996 मध्ये इंटरनेटवर दिसला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेव्हा गॉर्डन
मॅथ्यूजने इकिगाई बद्दल "</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">What Makes Life Worth Living" </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नावाचे पुस्तक
लिहिले. तथापि</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाईची संकल्पना अलिकडे 2009 मध्ये लोकप्रिय
झाली</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेव्हा डॅन ब्युटनर यांनी </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">TED Talks </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परिषदेत इकिगाईबद्दल
एक कथा सांगितली</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यानंतर हे तत्वज्ञान पाश्चात्य
देशांमध्ये आणि उर्वरित जगामध्ये पसरले. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span></span></span></p><a name='more'></a><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ikigai</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">) या पुस्तकाचे
लेखक हेक्टर गार्सिया यांनी ओकिनावा प्रांतातील ओगिमी गावातील 100 वृद्ध
रहिवाशांची मुलाखत घेतली. हे गाव त्याच्या रहिवाशांच्या दीर्घायुष्यासाठी जगभरात
ओळखले जाते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जे या गावातील प्रत्येक रहिवाशाची स्वतःची
इकीगाई आहे या वस्तुस्थितीमुळे हे गाव निवडले गेले होते. काही लोकांसाठी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई ही एक
कला बनली आहे आणि इतरांसाठी जवळचे मित्र आणि नातेवाईक. या गावातील प्रत्येक
रहिवासी त्याच्या जीवनाचा अर्थ काय आहे, आणि त्याच्या जीवनातील आनंद काय आहे हे चांगल्या
प्रकारे जाणतो</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> प्रत्येक व्यक्तीचे इतर लोकांशी
घट्ट सामाजिक संबंध असतात आणि वयाची पर्वा न करता तो काहीतरी करू शकतो या
तत्त्वांचे पालन करतो. एका जपानी संशोधनानुसार</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">65
वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या जपानी लोकांना त्याच वयाच्या इतर लोकांप्रमाणे स्मृती
घट अनुभवत नाही. पण हे तेव्हाच घडते जेव्हा ते त्यांच्या इकिगाईसाठी काम करतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पैशासाठी नाही हे
देखील तितकेच मनोरंजक आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तसे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">2017 मध्ये क्योटो प्रांतातल्या
क्योटांगो शहरात "</span></span><span lang="MR"> </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Takeshi no katei no igaku<span lang="MR">" या टीव्ही कार्यक्रमाच्या प्रतिनिधींनी असेच संशोधन केले होते. या
शहरातही दीर्घकाळ लोक राहतात</span>, <span lang="MR">ज्यांचे सरासरी वय 100 वर्षे
आहे. स्थानिक रहिवाशांच्या रक्रक्ताच्या चाचण्यांमधून असे दिसून आले की सर्व
"चाचणी केलेल्या" लोकांमध्ये स्टिरॉइड संप्रेरकांचे उच्च स्तर होते</span>,
<span lang="MR">जे अधिवृक्क (</span>Adrenal glands<span lang="MR">) ग्रंथीद्वारे
तयार केले जातात. आधुनिक शास्त्रज्ञ यास दीर्घायुष्याचे संप्रेरक मानतात. संशोधनात
भाग घेतलेल्या क्योटांगोच्या सर्व रहिवाशांनी दररोज पेंटिंग</span>, <span lang="MR">मासेमारी, लाकडापासून मुखवटे बनविणे इ.त्यांच्या आवडत्या गोष्टी केल्या.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जपानमधील या तत्त्वज्ञानाचे आणखी एक
केंद्र म्हणजे ओकिनावा शहर. ओकिनावाबद्दल असे होते की "इकिगाई: द जपानी
सिक्रेट ऑफ ए लाँग अँड हॅप्पी लाइफ" हे पुस्तक लिहिले गेले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">जे संपूर्ण जगासाठी
एक महत्त्वपूर्ण शोध बनले. म्हणूनच</span>, <span lang="MR">आज जगभर इकिगाई प्रचलित
आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाईचे
चार आधारस्तंभ </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaPeAQvO402X5tPG-Rrht57udpWj6SMWKpyFX4zGZ_DgbEzE56dCksFRc8J7omY1nO10H0wt_vdAwM5kYa_NwB6SCimxLVRAlG3k45cqhlC4fIg2-IrqExBAIPGXS5iDYpnR0XzaqvktI6ZngJz6A510EOIAmNIhvA4SxM2vnMv7-jlCHARaryuBbWUlY/s553/Ikigai%20Mar.jpeg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="538" data-original-width="553" height="389" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaPeAQvO402X5tPG-Rrht57udpWj6SMWKpyFX4zGZ_DgbEzE56dCksFRc8J7omY1nO10H0wt_vdAwM5kYa_NwB6SCimxLVRAlG3k45cqhlC4fIg2-IrqExBAIPGXS5iDYpnR0XzaqvktI6ZngJz6A510EOIAmNIhvA4SxM2vnMv7-jlCHARaryuBbWUlY/w400-h389/Ikigai%20Mar.jpeg" width="400" /></a></div><br /><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. तुम्हाला काय आवडते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पहिले वर्तुळ तुम्हाला जे करायला आवडते त्याबद्द्दल
आहे. जी कामे तुम्हाला सर्वात जास्त आनंद देतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्ही
त्यांच्याकडे आनंदाने बघता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्हाला अशी आणखी कामे करायची आहेत.
हे तुमचे काम किंवा छंद असणे आवश्यक नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते झोपणे किंवा
खाणे देखील असू शकते (काहीजणांसाठी). यापैकी काहीही होऊ शकते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. तुम्ही कशात पारंगत आहात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">यामध्ये तुम्ही विशेषत: कशात चांगले आहात अशा
कोणत्याही गोष्टींचा समावेश असू शकतो. तुमचे छंद</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्ही कामाच्या
ठिकाणी वापरत असलेली कौशल्ये</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्हाला इतर लोकांपेक्षा वेगळे
बनवणारी प्रतिभा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमच्या व्यक्तिमत्त्वाची वैयक्तिक
वैशिष्ट्ये (उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सहानुभूतीची उच्च पातळी). हा तुमच्या
कामाच्या दिवसाचा काही भाग देखील असू शकतो: उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्ही सकाळी
मस्त कॉफी बनवता आणि घरून काम करूनही तुम्ही संपूर्ण ऑफिसचे टार्गेट पूर्ण करू
शकता. पहिल्या आणि दुसऱ्या इकिगाईमध्ये प्रेरणा आवश्यक असते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. कामाचा मोबदला मिळतो का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जीवनाश्यक पैसे
मिळविणे! बाजारामध्ये अशा व्यक्तींना किंमत आहे ज्यांच्याकडे विशेष प्रतिभा आहे.
कदाचित हे तुमचे मुख्य काम नसेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंतु तुमच्या एखाद्या छंद किंवा
क्षेत्राशी संबंधित आहे ज्यावर तुम्ही यापूर्वी व्यावसायिकपणे लक्ष केंद्रित केले नसेल.
एखाद्या विशिष्ट व्यवसायाच्या कमाईच्या वास्तविक संधींव्यतिरिक्त</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संभाव्य संधी
देखील विचारात घेतल्या जातात. दुसऱ्या आणि तिसऱ्या इकिगाईमध्ये पैसा येतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. तुमच्या सभोवतालच्या जगाला काय हवे आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमच्या आजूबाजूचे लोक तुम्हाला आवडणाऱ्या आणि
चांगल्या असलेल्या गोष्टींसाठी त्यांची गरज व्यक्त करत असतात. उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमचे नातेवाईक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मित्र</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सोशल मीडिया
फॉलोअर्स</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमचा बॉस किंवा पार्टनर इत्यादी याबद्दल बोलतात. ही जागतिक गरज देखील
असू शकते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्व खंडांवर स्वच्छ पाणी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वांसाठी
शिक्षणाची उपलब्धता इ. तिसऱ्या आणि चौथ्या उपजीविकेचे साधन येते. पण सर्वात
महत्त्वाचे चौथ्या आणि पहिल्या इकिगाईमध्ये आपल्या जीवनाचे ध्येय येते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई विषयी दहा तत्त्वे <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. सक्रिय रहा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई तुम्हाला प्रोत्साहन देते की तुम्हाला जे
करायला आवडते आणि तुम्ही ज्यामध्ये खरोखर चांगले आहात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परिस्थिती
काहीही असो ते कधीही सोडू नका. याचा अर्थ निवृत्त न होणे देखील आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">म्हणूनच जपानी
लोक त्यांचे वय कितीही असले तरीही काम करत राहतात आणि सक्रियपणे त्यांचे छंद
जोपासतात. अॅरिस्टॉटलच्या मते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">परिपूर्णता ही क्रिया नसून एक सवय आहे, त्यामुळे
कोणत्या ना कोणत्या चांगल्या कामात सक्रीय रहा आणि प्रवासाचा आनंद घ्या.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. संयम राखा <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">घाई गडबड ही जीवनाच्या गुणवत्तेस मारक असते. इकिगाई
बद्दल लिहिलेल्या पुस्तकांपैकी एक कोट आहे. जर तुम्हाला दर्जेदार जीवन जगायचे असेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर संयमाने जगणे
शहाणपणाचे आहे. घाई न करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वतःवर नियंत्रण ठेवणे आणि स्वतःचे
निर्णय आणि दैनंदिन जीवनात तुम्हाला येणाऱ्या परिस्थितींकडे लक्ष देणे. तुम्हाला
लांबचा पल्ला गाठायचा असेल तर सतत आणि सावकाश प्रवास करा घाई घाईत केलेले कोणतेही
कार्य हानिकारक ठरू शकते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. गरजेपेक्षा जास्त खाऊ नका</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दीर्घकाळ निरोगी राहण्यासाठी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई आपल्या
भूकेपेक्षा थोडेसे कमी खाण्याची शिफारस करते. जपानमध्ये एक म्हण आहे "तुमच्या
रोजच्या भुकेच्या 80% खाल्ल्याने तुम्ही डॉक्टरांना टाळू शकता" हे आजाराला प्रतिबिंबित
करते. असे म्हणतात की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> जोपर्यंत ते तुमच्या जीवनाचा ताबा घेत नाहीत तोपर्यंत
जीवनातील सुखांचा उपभोग घेण्यात काही गैर नाही.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. मित्रपरिवार जोपासा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाईच्या मते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मित्र हे सर्व
आजारावर सर्वोत्तम उपचार आहेत. स्वत:ला इतरांपासून वेगळे करू नका</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जे लोक
परिचितांशी संवाद साधण्यास नकार देतात त्यांना इकिगाईचे नियम लागू होत नाहीत. काही
तत्वज्ञांचा असा विश्वास आहे की इकिगाई अगदी परस्पर संबंधांमध्ये अचानक दिसू शकते!
उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्हाला अचानक कळते की तुमचा जीवनातील उद्देश
तुमच्या मुलांची काळजी घेणे आहे. असे म्हणतात की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> ज्याच्याकडे जगण्यासाठी काहीतरी
आहे तो काहीही सहन करू शकतो.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्या शरीराची
काळजी घ्या</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाईमध्ये</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानवी शरीराची
तुलना पाण्याशी केली जाते. पाणी ताजे असते आणि स्थिर नसते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कारण ते प्रवाही
आणि निर्मळ हा त्याचा स्वभाव आहे. त्याचप्रमाणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वयाची पर्वा न
करता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानवी शरीराची दररोज काळजी घेणे आवश्यक आहे. शरीराच्या गरजांकडे लक्ष
देणे आणि नियमित व्यायाम या दोन्ही गोष्टी काळजीच्या कक्षेत येतात. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">6. हसतमुख रहा </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हसल्याने आराम मिळतो आणि मित्र बनण्यास मदत होते,
हे अगदी सोपे आहे. रोज सकाळी <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>उठल्याबद्दल
आणि नवीन दिवस जगल्याबद्दल कृतज्ञता बाळगणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">काहीतरी
महत्त्वाचे आणि मनोरंजक कार्य करणे किंवा एखाद्याला मदत करण्याची संधी मिळाल्याचा
अनुभव देखील इकिगाई आहे. थोडक्यात सकारात्मक विचार करणे आवश्यक आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">7. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">निसर्गाशी
जोडलेले रहा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जर तुमच्या घराजवळ उद्यान किंवा जंगल असेल तर
तुम्ही फेरफटका मारू शकता. शेवटी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाईच्या मते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लोक निसर्गाचा
भाग बनले आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कारण ते निसर्गाचाच एक भाग आहेत. आपल्या भोवती निसर्ग
असेलच असे नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंतु आपण निसर्गात स्वतःला नक्कीच चार्ज करू
शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">8. कृतज्ञता बाळगा </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई कृतज्ञतेच्या पारंपारिक पद्धतींबद्दल
बोलत आहोत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">जी </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्या संस्कृतीची ओळख <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आहे. तुमच्या पूर्वजांना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमच्या
आजूबाजूचा निसर्ग</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्ही खातात ते अन्न</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमचे मित्र
आणि ओळखीचे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमचे कुटुंब</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कामाच्या संधी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमचे छंद
इत्यादींचे आभार माना. याचा अपरिहार्यपणे तुमच्या मनःस्थितीवर आणि त्यासोबत
तुमच्या शारीरिक स्थितीवर सकारात्मक परिणाम होईल.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">9. वर्तमानात </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जगा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भूतकाळाबद्दल पश्चात्ताप करू नका, ते पुन्हा
कधीही येणार नाही. भविष्याची भीती बाळगू नका, हे जितके वाटते तितके भयानक नाही.
आपल्या आयुष्यातील प्रत्येक क्षणाचे आभार मानून वर्तमानात जगण्याचा प्रयत्न करा.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई हे संपूर्ण तत्त्वज्ञान आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">केवळ दीर्घकाळ
जगण्याचा मार्ग नाही! शेवटी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमच्याकडे फक्त वर्तमान आहे, जसे
आपण या नियमांवरून पाहू शकतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">10. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई अंमलात
आणा आणि त्यावर विश्वास ठेवा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाईचा अंतिम नियम व्यंग्यपूर्ण वाटतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जो म्हणजे
तुमच्या इकिगाईवर विश्वास ठेवा, तुमच्या प्रतिभेवर विश्वास ठेवा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जे तुमच्या
जीवनाला अर्थ देतात. तुमची इकिगाई काय आहे हे तुम्हाला अजूनही माहीत नसेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर विश्वास
ठेवा की तुम्हाला ते सापडेल आणि खरोखर ते शोधा. आकाशातून पडण्याची अपेक्षा करू
नका! जीवनाचे ध्येय आणि साध्य यामधला प्रवास खूप महत्त्वाचा आहे त्यासाठी तुमचा इकिगाई
शोधा. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई वर आधारित पुस्तकांविषयी </span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई विषयी अधिक जाणून घेण्यासाठी
खालील पुस्तकांची मदत होऊ शकेल, प्रत्येक पुस्तक नाविन्यपूर्ण असून जीवनाच्या
विविध टप्यावर आपणास मदतगार ठरू शकतील. इकिगाई बद्दल खालील पुस्तकामधून मनोरंजक
गोष्टी वाचू शकता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? <span lang="MR">जगण्याच्या कलेवर आधारित काही पुस्तके खाली दिली
आहेत.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"इकिगाई: दीर्घ आणि आनंदी जीवनाचे जपानी
रहस्य". हेक्टर गार्सिया</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">फ्रान्सेस्क मिरालेस</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाईवर आधारित हे कदाचित सर्वात
महत्वाचे पुस्तक आहे. मनोरंजक कथा आणि उदाहरणांनी भरलेल्या जपानी तत्त्वज्ञानाच्या
जगातील प्रवासासाची सुरुवात यांनी करू शकतो. येथे तुम्हाला इकिगाईनुसार आयुष्य
जगणाऱ्या लोकांच्या मुलाखती आणि पुस्तक वाचकांसाठी त्यांच्या शिफारसी देखील
मिळतील.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"अधिकारी आणि कंपन्यांसाठी इकिगाई".
फ्रँक ब्रूक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जर तुम्ही तुमच्या कर्मचार्यांना इकिगाईनुसार
संघटित करण्यावर एखादे पुस्तक शोधत असाल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तर तुम्हाला ते सापडले आहे. व्यवसाय
आणि जीवनातील इकिगाईच्या वास्तविक उदाहरणांनी भरलेली आहे. या विषयाच्या तात्विक
भागाबद्दल तुम्हाला जे काही जाणून घ्यायचे आहे ते तुम्ही वाचले असेल आणि आता
तुम्हाला या संकल्पनेचा खरा उपयोग समजून घ्यायचा असेल तर हे पुस्तक तुमच्यासाठी
योग्य आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"इकिगाई: जगण्याला अर्थ आणि आनंद कसा
द्यायचा." युकारी मित्सुहाशी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वोत्कृष्ट आणि सर्वात लोकप्रिय </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ikigai <span lang="MR">पुस्तकांच्या
लेखकांच्या यादीतील पहिले जपानी! युकारी जपानमध्ये लहानाची मोठी झाली आणि त्यामुळे
ती ज्या संकल्पना लिहिते त्या चांगल्या आणि सखोल कळतात. ती इकिगाईबद्दल सोप्या
भाषेत सांगते आणि ही कल्पना आपल्या प्रत्येकाच्या करिअरला कशी लागू पडते याबद्दलही
बोलतो. इकिगाई सोप्या आणि साध्या शब्दात जाणून घेण्यासाठी हे पुस्तक तुमच्यासाठी
योग्य आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जीवनाचा खरा अर्थ शोधण्याची संकल्पना
म्हणजे इकिगाई एवढ्यापुरतेच मर्यादित नाही, तसेच केवळ ते काम किंवा पैशाशी संबंधि
देखील नाही</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इकिगाई व्यावसायिक विकासातच नव्हे तर
वैयक्तिक वाढीमध्ये देखील मदतगार ठरू शकते. हे तुमच्या गच्चीतील फुले, तुमचे
कुटुंब</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्ही तुमच्या शेजाऱ्यांसाठी केलेली
छोटीशी मदत असू शकतो. इकिगाई ही एक प्रक्रिया आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR">
ते “सर्व काळे किंवा पांढरे” </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सूत्र नाही त्यामुळे तुम्हाला जे सापडेल ती
तुमची इकिगाई. या प्रक्रियेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वाईट दिवस आणि अयशस्वी प्रयत्न देखील
आहेत कारण गरजेतूनच शोध लागतात. तुमच्या आयुष्यात अनेक इकिगाई असू शकतात आणि ते
अगदी सामान्य आहे. तुमची स्वतःची अशी इकगाई शोधा आणि तुम्हाला ती नक्कीच सापडेल.
कदाचित तुमची इकिगाई तुम्हालाच नाही तर संपूर्ण जगाला अचंबित करेल. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhkcI5MM4tJVeh88J3EfGyhJdgs3LZ6DRqQS_P9PCZBZDrla7yxe9nL-pGaGS8tSaQXeeelJdfcW1qUcMECKGNL9H24PxOylbah3CFZ_Yd0eG0Bg310zQqwBJnS4m1vCap0cuGtVWnwRAsdbRp6xsS16X5199gIisHe9HAUFgzRLQohejfkECRrBBh_hWY/s1500/81epetbq3dL._SL1500_.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1500" data-original-width="1088" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhkcI5MM4tJVeh88J3EfGyhJdgs3LZ6DRqQS_P9PCZBZDrla7yxe9nL-pGaGS8tSaQXeeelJdfcW1qUcMECKGNL9H24PxOylbah3CFZ_Yd0eG0Bg310zQqwBJnS4m1vCap0cuGtVWnwRAsdbRp6xsS16X5199gIisHe9HAUFgzRLQohejfkECRrBBh_hWY/w290-h400/81epetbq3dL._SL1500_.jpg" width="290" /></a></div><br /><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)</span><p></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-44060010933730759372023-09-23T21:35:00.002+05:302023-09-23T21:35:52.428+05:30मॅस्लोची गरजांची अधिश्रेणी | Maslow’s Needs of Hierarchy<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36.0pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मॅस्लो</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ची गरजांची अधिश्रेणी (</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Maslow’s Needs
of Hierarchy<span lang="MR">)<o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एखाद्या
परीक्षेत यशस्वी झालेल्या प्रत्येक व्यक्तीला आपण त्याचे प्रेरणास्थान नक्की
विचारतो कारण कोणत्याही यशामागे प्रेरणा अतिशय महत्त्वाचे काम करत असते. जन्मतः प्रत्येक
मुलांसाठी आई ही पहिली प्रेरणादायी व्यक्ती असते. किंबहुना प्रत्येक व्यक्तीला आई
हीच प्रथम प्रेरणास्थान असते. कुटुंबातील इतर व्यक्तीदेखील व्यक्तीच्या वाढ आणि
विकासासाठी हातभार लावतात. त्यामुळे अनुकरण हा सहज स्वभाव बालपणात प्रेरणादायी
ठरतो. अनुकरणाबरोबरच अनुकूलन देखील प्रत्येक सजीवाची गरज आहे. परिस्थितीशी
मिळतेजुळते घेणे हा देखील स्वप्रेरणेचा भाग आहे. मूल शाळेत जाऊ लागले की हळूहळू मित्रमैत्रिणी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> शिक्षक</span>,<span lang="MR"> आजूबाजूचा परिसर</span>,<span lang="MR"> समाज
कळत नकळतपणे प्रेरणा देत असतात.<span></span></span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रेरणा
म्हणजे साधारणतः आपण </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Motivation <span lang="MR">असे म्हणतो.
पण</span>,<span lang="MR"> प्रेरणा म्हणजे नक्की काय</span>? <span lang="MR">प्रेरणा
म्हणजे स्फूर्ती देणे</span>,<span lang="MR"> प्रेरणा म्हणजे चालना</span>,<span lang="MR"> प्रेरणा म्हणजे अध्ययनाचा गाभा</span>,<span lang="MR"> ध्येयापर्यंत
पोहोचण्याचे साधन</span>,<span lang="MR"> एखादी क्रिया करण्यासाठी लागणारे बळ
म्हणजे प्रेरणा अशा व्याख्या करू शकतो. स्किनर प्रेरणेची व्याख्या शिकण्याचा
सर्वोत्तम मार्ग म्हणून करतो. मॅकडुगल यांनी शारीरिक आणि मनोवैज्ञानिक अवस्था जी
कोणतेही कार्य करण्यास आपणास प्रेरित करते त्यास प्रेरणा म्हटले आहे. प्रेरणेला
इंग्रजीत </span>motivation<span lang="MR"> असे म्हणतात, हा शब्द लॅटीन भाषेतील </span>movere<span lang="MR"> या शब्दापासून तयार झालेला असून या शब्दाचा अर्थ हलवणे असा आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आंतरिक
प्रेरणा आणि बाह्य प्रेरणा</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आंतरिक
प्रेरणा आणि बाह्य प्रेरणा असे मुख्य दोन प्रकार आहे. आंतरिक प्रेरणा ही जन्मजात
असते. सतत काहीतरी करण्याची उर्मी म्हणजे आंतरिक प्रेरणा. अभिरुची</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">आवड</span>,<span lang="MR"> अभिवृत्ती</span>,<span lang="MR"> तत्परता यातून
आंतरिक प्रेरणा मिळते. काही लोकांना आंतरिक प्रेरणा ध्येय प्राप्तीसाठी उद्युक्त
करते. आपण आजूबाजूला पाहतो</span>,<span lang="MR"> काही माणसे धडपडत असतात आंतरिक
प्रेरणेमुळे ते कोणता तरी ध्यास घेऊन कार्यरत असतात. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रेरणेचा
दुसरा प्रकार म्हणजे बाह्य प्रेरणा. प्रत्येकालाच अंतःप्रेरणेने झपाटपलेले असते
असे नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> काहींना बाह्य प्रेरणेची चावी दिल्यास ते देखील
यशाच्या वाटेवर सुसाट धावू लागतात. बाह्य प्रेरणा म्हणजे प्रोत्साहन (</span>Incentive)<span lang="MR"> देणे होय. उदेश्याप्रती एखाद्याचे लक्ष खेचून आणणे म्हणजे बाह्यप्रेरणा.
याशिवाय पुरस्कार</span>,<span lang="MR"> बक्षीस</span>,<span lang="MR"> दंड</span>,<span lang="MR"> प्रशंसा</span>,<span lang="MR"> निंदा</span>,<span lang="MR"> सहयोग</span>,<span lang="MR"> हे बाह्य प्रेरणेचे घटक आहेत. आंतरिक प्रेरणेस सर गॉड्फ्रे थॉमसन यांनी
स्वाभाविक प्रेरणा असे म्हंटले तर बाह्य प्रेरणेस कृत्रिम प्रेरणा म्हटले आहे. </span>'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गरज ही शोधाची
जननी आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">', </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अशी एक म्हण आहे. पण प्रेरणेच्या मुळाशी नेहमी कोणती ना कोणती गरज
असते. या तत्त्वाचा उपयोग करून मास्लो यांनी प्रेरणेसाठी गरजांची अधिश्रेणी विकसित
केलेली आहे.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गरजांची
अधिश्रेणी </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अब्राहम मॅस्लो यांनी पूर्वी केलेल्या
माकडांवरील प्रयोगांवरून हा सिद्धांत सुचला. सर्व प्राण्यांना आणि माणसांना अनेक
गरजा असतात. त्यातल्या काही अति महत्त्वाच्या असतात तर काही कमी महत्त्वाच्या
असतात. यातूनच या गरजांची एक शिडी किंवा श्रेणी तयार होते. उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण लैंगिक
अनुभवाशिवाय अनेक महिने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वर्षं राहू शकतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अन्नाशिवाय
अनेक आठवडे राहू शकतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पाण्याशिवाय फक्त दोन दिवस राहू शकतो
तर प्राणवायूशिवाय काही मिनिटंच जिवंत राहू शकतो. आपणास तहान आणि भूक लागली असेल
आणि अन्नपाणी मिळालं तर प्रथम आपण पाणी घेऊ असं मॅस्लोनं नमूद केलं आहे. शारीरिक
गरजांचं हे जसं असतं तसंच आपल्या मानसिक गरजांचंही असतं असं मॅस्लोनं मांडलं. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मॅस्लोनं 1943 साली लिहिलेल्या </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ए थिअरी ऑफ
ह्युमन मोटिव्हेशन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या प्रबंधामध्ये त्याची प्रसिद्ध
गरजांची अधिश्रेणी (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Hierarchy of needs theory<span lang="MR">) थिअरी मांडलेली आहे. पुढे
त्यानं ती विस्तृत स्वरुपात 1945 सालच्या त्याच्या </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मोटिव्हेशन अँड
पर्सनॅलिटी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या पुस्तकात मांडली. मॅस्लोच्या मते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वात खाली
आणि सर्वात मूलभूत किंवा महत्त्वाच्या म्हणजे शारीरिक गरजा होत्या. यात अन्न</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पाणी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऑक्सिजन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">योग्य तपमान</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">झोप</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लैंगिक गरजा
अशा गरजा मोडतात. या सगळ्यात पुन्हा एक अंतर्गत श्रेणी असली तरी या सर्वांशिवाय
आपण जगूच शकणार नाही. त्याच्यावरची पातळी असते ती सुरक्षिततेच्या गरजेची. आपल्याला
खायला प्यायला जरी चांगलं मिळालं</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पण आपण जर सुरक्षित नसू तर काय उपयोग</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सुरक्षितता आणि
स्थैर्य यांची प्रत्येकाला गरज असतेच. यात चोर-दरोडेखोरांपासून सुरक्षितता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नोकरीची
सुरक्षितता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आर्थिक सुरक्षितता इ. या सगळ्यांमुळे मानसिक
सुरक्षितताही मिळते. सुरक्षितता प्राप्त झाल्यावर आपण आपुलकी आणि प्रेमाच्या शोधात
असतो. त्यानंतर स्व-आदर हा निर्माण होण्यापूर्वी व्यक्ती स्थैर्य प्राप्ती साठी
झगडत असते. शेवटी आत्म-वास्तविकीकरण पातळीकडे प्रवास सुरु होतो जो केवळ 2% लोक
पूर्ण करतात. शारीरिक आणि सुरक्षिततेची गरज ही प्राथमिक तर प्रेमाची आणि
स्व-आदराची गरज ही मानसशास्त्रीय मानली जाते. स्व-आदर ही सामाजिक तर उर्वरित गरजा
वैयक्तिक विकासासाठी आवश्यक आहेत. सदर वर्चस्व श्रेणी खालील पिरॅमिडच्या सहाय्याने
सविस्तर पाहू या.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhe4AT9YzNQBFurV-NRDTXf-iHhFJMChduEHcV5-4R1cZD5vPlFDlGzLQgWyLkrG5OIxP94iUBIlNoiPGNgrcGEzKYMff-Orn32PAsFIyxnr074D70WcqEmgqpcoB3gsA-Y6swB5wfHiabVbjy9xbUYwE4ev-oQxe5jEuaizDdOGxEPxVm2XibsVS0v5QQ/s1000/Maslows-Need-HierarchyTheory.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="500" data-original-width="1000" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhe4AT9YzNQBFurV-NRDTXf-iHhFJMChduEHcV5-4R1cZD5vPlFDlGzLQgWyLkrG5OIxP94iUBIlNoiPGNgrcGEzKYMff-Orn32PAsFIyxnr074D70WcqEmgqpcoB3gsA-Y6swB5wfHiabVbjy9xbUYwE4ev-oQxe5jEuaizDdOGxEPxVm2XibsVS0v5QQ/w400-h200/Maslows-Need-HierarchyTheory.png" width="400" /></a></div>(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)<p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. शारीरिक गरजा (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Physical Needs<span lang="MR">):
पिरॅमिडच्या खालच्या पातळीवर अन्न</span>, <span lang="MR">पाणी</span>, <span lang="MR">विश्रांती, कपडे-लत्ते, वंश वृद्धी यांसारख्या शारीरिक गरजा असतात. या
प्रेरणांची पूर्ती झाली नाही तर व्यक्तीचे जीवन धोक्यात येऊ शकते, कारण या गरजा
मानवी अस्तित्वासाठी खुपच गरजेच्या असतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. सुरक्षिततेच्या गरजा (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Safety Needs<span lang="MR">): या
पातळीवरील गरजांमध्ये सुरक्षितता</span>, <span lang="MR">स्थिरता</span>, <span lang="MR">परावलंबन</span>, <span lang="MR">संरक्षण</span>, <span lang="MR">निर्भयता
यांचा समावेश होतो. लहान मुलांमध्ये या गरजांचे प्राबल्य असते. प्रौढ व्यक्तीदेखील
सुरक्षित निवासस्थान</span>, <span lang="MR">सुरक्षित अर्थार्जनाचे साधन
मिळवण्यासाठी प्रयत्नशील असतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. प्रेमाची गरज (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Love and Belonging Needs<span lang="MR">): मित्र व सोबती मिळवणे</span>, <span lang="MR">आवडीच्या समूहाची सदस्यत्व
मिळवणे यांद्वारे या गरजेची पूर्तता केली जाते. यालाच तद्भाविता म्हणतात. लहानपणी
ही गरज पूर्ण झाली नाही तर प्रौढपणी अनेक समस्या उद्भवतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">४. स्व-आदराची गरज (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Self-esteem Needs<span lang="MR">):
आपण समाजातील आदरणीय व उपयोगी व्यक्ती आहोत</span>, <span lang="MR">सक्षम आहोत असा
आत्मविश्वास असेल तर स्व-आदर वाढतो. त्या गरजा पूर्ण न झाल्यास न्यूनगंड निर्माण
होतो. स्व-आदर वाढल्यामुळे व्यक्ती स्वत:ची प्रगती करून प्रतिष्ठा मिळवू शकते. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मॅस्लोने दिलेल्या मूळ गरजांच्या श्रेणीमध्ये
स्व-आदर प्रेरणेनंतर आत्म-वास्तविकीकरण ही गरज होती (1971)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; <span lang="MR">पण नंतरच्या काळात
मॅस्लोने स्व-आदर व आत्म-वास्तविकीकरण या दोन गरजांच्यामध्ये बोधात्मक व
सौंदर्यविषयक या दोन गरजांची भर घातली (1998). पण नंतर त्यांनी लोकोत्तर गरज
समाविष्ट करून गरजांची अधिश्रेणी 8 पातळ्यामध्ये रुपांतरीत केली.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5. बोधात्मक गरजा (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Cognitive Needs<span lang="MR">):
बोधात्मक गरज म्हणजे वैचारिक भूक होय. आजूबाजूचे जग जाणून घेण्यासाठी व्यक्ती
ज्ञानसंपादन करत असते. काही व्यक्ती तत्त्वज्ञानातील अथवा विज्ञानातील सिद्धान्त
मांडण्याचा प्रयत्न करत असतात त्यालाच बोधात्मक गरजा म्हणतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">6. सौंदर्यविषयक गरजा (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Aesthetic Needs<span lang="MR">):
बोधात्मक गरज पूर्ण झाल्यानंतर जगातील सौंदर्याचे रसग्रहण करण्याकडे व्यक्तीचा कल
होतो. आजूबाजूच्या परिस्थितीतील व्यवस्थितपणा</span>, <span lang="MR">समतोल</span>,
<span lang="MR">सुसूत्रता यांमध्ये व्यक्तीला सौंदर्य जाणवते व स्वत:च्या जीवनातही
असेच नियोजन</span>, <span lang="MR">क्रमबद्धता असावी असे वाटू लागते. कलात्मक
गोष्टींची आवड असणाऱ्या व्यक्तींमध्ये या गरजा जास्त आढळतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">7. आत्म-वास्तविकीकरणाच्या गरजा (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Self-actualization Needs<span lang="MR">): या गरजा वर्चस्वश्रेणीत सर्वांत उच्च स्थानी असतात. स्वतःच्या क्षमता
ओळखून त्यांचा महत्तम विकास करण्यासाठी व्यक्ती धडपडते. स्वत:मधील सुप्तावस्थेत
असलेले कलागुण</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">छंद यांचा विकास करणे काही
व्यक्तींना आवडते. स्वत:च्या क्षमतांचा विकास करून अशा व्यक्ती कला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विज्ञान</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">क्रीडा व
साहित्य क्षेत्रात मोलाची भर घालतात.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">8. लोकोत्तर गरज (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Transcendence Needs<span lang="MR">):
लोकोत्तर गरज म्हणजे मानवी बोधन</span>, <span lang="MR">वर्तन आणि संबंध हे स्वतःशी</span>,
<span lang="MR">इतर महत्त्वपूर्ण लोकांसाठी</span>, <span lang="MR">सर्वसाधारणपणे
मानवांसाठी</span>, <span lang="MR">इतर प्रजातींशी</span>, <span lang="MR">निसर्गाशी
आणि जगताशी असणारा संबंध अतिउच्च पातळीच्या आणि सर्वसमावेशक किंवा समग्र स्तरांचा
संदर्भ देते. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgibipYPFAiUIHYvuLH5kGAJHhSnmDVf6Z5mLoF8jUAeIguaDY-ol2inZDQ8_Z2NMc4Bydu4e0TxJtsq_D26GvBv4FXYFnZvRa8oOBcqKtzChB09nN6qRA65JQ62f1TNi-WIQhFiO7vBisKteFd8ak7a6G12FW7xFwhf_MUuIYB3klju-BBqc5rmyOnyWU/s1536/Maslows-Hierarchy-8.webp" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1536" data-original-width="1536" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgibipYPFAiUIHYvuLH5kGAJHhSnmDVf6Z5mLoF8jUAeIguaDY-ol2inZDQ8_Z2NMc4Bydu4e0TxJtsq_D26GvBv4FXYFnZvRa8oOBcqKtzChB09nN6qRA65JQ62f1TNi-WIQhFiO7vBisKteFd8ak7a6G12FW7xFwhf_MUuIYB3klju-BBqc5rmyOnyWU/w400-h400/Maslows-Hierarchy-8.webp" width="400" /></a></div><span style="text-indent: 48px;">(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)</span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वाढ विरुद्ध कमतरता गरजा</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">म</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ॅ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्लोनी गरजांची
अधिश्रेणी वाढ आणि कमतरता या गरजांमध्ये विभागणी केलेली आहे. वाढ आणि कमतरतेच्या
गरजांमधील मुख्य फरक म्हणजे गरजा पूर्ण झाल्यामुळे प्रेरणेतील बदल. वाढीच्या गरजा
पूर्ण झाल्यामुळे प्रेरणा वाढते. याउलट</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">कमतरतेच्या गरजा पूर्ण
झाल्यामुळे प्रेरणा कमी होते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तीचे वय जसजसे वाढते तसतशी
व्यक्ती या पिरॅमिडच्या वरच्या दिशेने सरकते. बहुसंख्य व्यक्तींच्या आयुष्यासाठी
ही वर्चस्वश्रेणी लागू पडत असली तरी काही व्यक्ती याला अपवाद असतात. उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खालच्या
पातळीवरील गरजा अपूर्ण असतानाही उच्च पातळीवरील गरजांच्या पूर्ततेसाठी काही
व्यक्ती झटतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर अल्पसंतुष्ट स्वभावाच्या व्यक्ती क्षमता असूनही
त्यांच्या विकासासाठी प्रयत्न करत नाहीत. बाह्य परिस्थितीत झालेल्या बदलांमुळेही
काही व्यक्तींचे वर्तन या वर्चस्वश्रेणीला अपवाद ठरते. उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">आर्थिक उत्पन्नाचे
साधन एकाएकी बंद झाले तर आत्म-वास्तविकीकरणाच्या पातळीपर्यंत पोहोचलेली व्यक्ती
पुन्हा शारीरिक पातळीवरील गरजा पूर्ण करण्यात गुंतेल</span>, <span lang="MR">परिस्थितीनुसार
व्यक्ती या प्रेरणांच्या पातळ्यांवर वरखाली होत राहतात. मॅस्लोचा एकूण जीवनात अनेक
महान व्यक्तींशी संबंध आला. त्यांच्या जीवनचरित्राचा बारकाईने अभ्यास करून
मॅस्लोने ही वर्चस्वश्रेणी मांडलेली आहे. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मास्लोचा सिद्धांत खालील गृहितकांवर
आधारित आहे:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लोकांचे वर्तन गरजांवर आधारित असून गरजांची
पूर्तता वर्तन ठरवते. जेव्हा गरजा पूर्ण होतात तेव्हा एखादी व्यक्ती सकारात्मकतेने
वागते आणि जेव्हा गरजा पूर्ण होत नाहीत तेव्हा नकारात्मक वागतात.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लोक अपूर्ण गरजांमुळे प्रेरित होतात आणि एकदा
विशिष्ट गरज पूर्ण झाली की ती प्रेरणा देणारा घटक बनून राहते. म्हणून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">प्रेरणा गरजांच्या
समाधानाने संपते</span>, <span lang="MR">त्यानंतर पुढील उच्च गरज प्रेरक म्हणून काम
करते.</span><o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एखाद्या व्यक्तीच्या गरजा मूलभूत पासून सुरू
होतात आणि इतर उच्च स्तरावरील गरजांपर्यंत जातात. म्हणून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">आपण असे म्हणू शकतो
की लोकांच्या गरजा श्रेणीबद्ध क्रमाने आहेत.</span><o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेव्हा खालच्या गरजा पूर्ण होतात तेव्हाच एखादी
व्यक्ती अनुक्रमे पुढील उच्च स्तरावर जाते.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हा सिद्धांत सोपा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संक्षिप्त आणि
माहितीपूर्ण आहे. हा सिद्धांत व्यवस्थापकांना कर्मचार्यांच्या गरजा पूर्ण
करण्याच्या महत्त्वाची कल्पना देते. या सिद्धांताने व्यापक मान्यता मिळविली आहे. यावरून
आपणास प्राथमिक गरजामधून बाहेर पडून मानसशास्त्रीय गरजाकडे प्रवास लवकरात लवकर
करणे गरजेचे आहे. त्यानंतर आपण सामाजिक गरजा पूर्ण करून वैयक्तिक उन्नतीकडे लक्ष
द्यायला हवे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Hoffman,
E. (<span lang="MR">1988). </span>The right to be human: A biography of Abraham
Maslow. Los Angeles, CA: Jeremy P. Tarcher.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Maslow,
A. H. (<span lang="MR">1943). </span>A theory of human motivation. <i>Psychological
Review</i>, <span lang="MR">50 (4)</span>, <span lang="MR">370-96.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Maslow,
A. H. (<span lang="MR">1954). </span>Motivation and personality. New York: Harper
and Row.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Maslow,
A. H. (<span lang="MR">1962). </span>Toward a psychology of being. Princeton: D.
Van Nostrand Company.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Maslow,
A. H. (<span lang="MR">1970). </span>Motivation and personality. New York: Harper
& Row.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Maslow,
A. H. (<span lang="MR">1973). </span>A theory of human motivation. In R. J. Lowry
(Ed.), Dominance, self-esteem, and self-actualization: Germinal papers of H. A.
Maslow (pp. <span lang="MR">153-173). </span>Belmont, CA: Wadsworth.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Maslow,
A. H. (<span lang="MR">1987). </span>Motivation and personality (<span lang="MR">3</span>rd
ed.). Delhi: Pearson Education.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Taormina,
R. J., & Gao, J. H. (<span lang="MR">2013). </span>Maslow and the motivation
hierarchy: Measuring satisfaction of the needs. <i>The American Journal of
Psychology</i>, <span lang="MR">126(2)</span>, <span lang="MR">155-177.</span><o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-61018862475631026542023-09-18T19:57:00.001+05:302023-09-18T19:57:11.392+05:30गुगल प्रभाव | Google Effect<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गुगल
प्रभाव | </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Google Effect<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समजा
तुम्ही एखादे पुस्तक वाचत आहात आणि एक अपरिचित शब्द तुमच्या समोर आला आहे. या
शब्दाची व्याख्या पाहण्यासाठी तुम्ही </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Google <span lang="MR">वर शोध घेतला. काही दिवसांनंतर</span>, <span lang="MR">तुम्हाला हा शब्द
पुन्हा दिसतो… पण तुम्हाला त्याचा अर्थ आठवत नाही. ही परिस्थिती </span>Google <span lang="MR">इफेक्टचे वर्णन करते</span>, <span lang="MR">जिथे माहिती ऑनलाइन सहज उपलब्ध
असल्यामुळे</span>, <span lang="MR">आपण ती मेमरीमध्ये साठवून ठेवत नाही. </span>Google
<span lang="MR">हा आपल्या दैनंदिन जीवनाचा इतका अविभाज्य भाग बनला आहे की तो 2006
मध्ये ऑक्सफर्ड इंग्रजी डिक्शनरीमध्ये क्रियापद म्हणून जोडला गेला आहे.</span>
“Google it” <span lang="MR">करणे इतके सोपे आहे</span>, <span lang="MR">की ती माहिती
मेमरीमध्ये साठवण्याऐवजी ती माहिती वारंवार ऑनलाइन पाहत राहतो.<span></span></span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हा प्रभाव
केवळ आपण सर्च इंजिनवर पाहत असलेल्या गोष्टींसाठीच नाही तर आपल्या संगणकावर किंवा
फोनवर सहज उपलब्ध असलेल्या बहुतांश माहितीसाठीही लागू होतो. तुम्हाला तुमच्या
पालकांचा किंवा जिवलग मित्राचा फोन नंबर माहीत आहे का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? <span lang="MR">उत्तर कदाचित नाही असेच येईल, एवढेच काय आपल्यापैकी बहुतांश लोकांना आपला
स्वतःचा फोन नंबरही माहित नसेल, हे </span>Google <span lang="MR">प्रभावामुळे झाले
आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वरील
परिस्थिती ओळखीची वाटते का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? <span lang="MR">तुम्ही फक्त माहिती
विसरण्यासाठी एखादी वस्तुस्थिती पाहिली असेल अशा उदाहरणांचा तुम्ही विचार करू शकता
का</span>? <span lang="MR">तसे असल्यास</span>, <span lang="MR">तुम्ही "</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गुगल </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इफेक्ट" ला बळी पडत आहात. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अशा "सुलभ" माहितीच्या
उदाहरणांमध्ये खालील गोष्टी समाविष्ट आहेत: </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विकिपीडिया सारख्या ऑनलाइन विश्वकोशांवर उपलब्ध
तथ्ये</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मोबाईल ऍप्लिकेशन्सवर बातम्यांचे प्रदर्शित होणारे
मथळे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फोन नंबर लोकांच्या इलेक्ट्रॉनिक अॅड्रेस
लिस्टमध्ये सेव्ह केले जातात</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऑनलाइन कॅलेंडरमध्ये संग्रहित महत्त्वाच्या तारखा
आणि वाढदिवस</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इंटरनेट डिक्शनरीद्वारे उपलब्ध होणारा शब्दसंग्रह</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>गुगल
प्रभावाचे वैज्ञानिक पुरावे शोधण्यासाठी अनेक संशोधन करण्यात आले. या प्रयोगांपैकी
एका प्रयोगामध्ये 40 सहभागींनी सामान्य-ज्ञान तथ्ये वाचणे आणि टाईप करणे आवश्यक
आहे जसे की "शहामृगाचा डोळा त्याच्या मेंदूपेक्षा मोठा आहे" (तुम्हाला
हे माहित होत का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?! <span lang="MR">हे थोडे धक्कादायक आहे!). अर्ध्या सहभागींना
सांगण्यात आले की सर्व तथ्ये संगणकावर संग्रही केले जातील</span>, <span lang="MR">तर
उर्वरित अर्ध्या सहभागीसाठी ते संग्रही केलेले नसतील. सर्व सहभागींनी प्रयोगात
समाविष्ट केलेल्या क्षुल्लक गोष्टींची स्मरण चाचणी पूर्ण केली. या प्रयोगातून असे
दिसून आले की सहभागींच्या दुसऱ्या गटास</span>, <span lang="MR">म्हणजे ज्यांना
माहिती संग्रहित करण्यासाठी त्यांच्या संगणकावर विसंबून राहू नये असे सांगण्यात
आले होते</span>, <span lang="MR">त्यांनी पहिल्या गटाच्या तुलनेत चांगली कामगिरी
केली. स्पष्टपणे</span>, <span lang="MR">पहिल्या गटातील सहभागींना प्रयोगातील
क्षुल्लक गोष्टी लक्षात ठेवण्याची गरज भासली नाही कारण त्यांनी आवश्यकतेनुसार ते
शोधण्याची अपेक्षा होती. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गुगल प्रभाव आपले जीवनानुभव कमी करत
आहेत का</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अनेक मार्गांनी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">गुगल प्रभाव ही एक
अनुकूल यंत्रणा आहे जी आपल्या मेंदूला अनावश्यक माहितीच्या गोंधळात पडण्यापासून
प्रतिबंधित करते. शेवटी</span>, <span lang="MR">जर आपण आपल्या फोन किंवा संगणकावर
विसंबून राहू शकत असू तर आपण आपल्या मेमरीमध्ये क्लिष्ट तथ्ये</span>, <span lang="MR">संख्या किंवा वाढदिवस का साठवायचे</span>? <span lang="MR">गुगल प्रभाव
खरोखर लक्षात ठेवण्यासारख्या माहितीला प्राधान्य देण्यास मदत करत आहे का</span>? <span lang="MR">काही तज्ञ संशोधक या विधानाशी सहमत आहेत आणि हायलाइट करतात की आपण आपल्या संगणकीय
युगात अधिक कार्यक्षम होण्यासाठी विकसित होत आहोत. तथापि</span>, <span lang="MR">गुगल
आणि संबंधित तंत्रज्ञानावरील आपली टोकाच्या अवलंबित्त्वामुळे निर्माण होणाऱ्या भिन्न
जोखम देखील आहेत.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. अवलंबित्व</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: तंत्रज्ञानाधारीत
मेमरी संसाधनावर विसंबून राहण्याची पूर्वअट म्हणजे या संसाधनाची सतत उपलब्धता.
परिणामी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">लोकांना त्यांच्या गॅझेटशी सतत कनेक्ट राहण्याचा दबाव जाणवू शकतो. हे
सततचे कनेक्ट असण्याची भावना तणाव आणि चिंतेच्या अनुभवांमध्ये योगदान देऊ शकते.
शिवाय</span>, <span lang="MR">तंत्रज्ञानावरील अवलंबित्वाचे इतर अनपेक्षित
दुष्परिणाम असू शकतात. काही लोक त्यांच्या गॅझेटवर इतके अवलंबून असू शकतात की
अपरिहार्य सॉफ्टवेअर क्रॅशमुळे अनेक वर्षांची न मिळवता येणारी माहिती आणि ज्ञान
नष्ट होऊ शकते. इतर ऑनलाइन सुरक्षेशी संबंधित सामान्य जोखीम ओळखल्याशिवाय
संवेदनशील डेटा किंवा गुप्त पासवर्ड त्यांच्या संगणकावर संचयित करत असतील.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. जीवनानुभव गमावणे</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: आणखी एक
जोखीम आपल्या जीवनाची गुणवत्ता कमी करण्याच्या गुगल प्रभावाच्या संभाव्यतेचा
संदर्भ देते. केवळ ऑनलाइन माहितीवर क्षणिक नजर टाकल्याने लोक माहितीच्या तुकड्यात
असलेले अधिक सूक्ष्म संदेश गहाळ करू शकतात.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अलीकडील संशोधनात असे दिसून आले आहे
की </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गुगल </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रभाव चित्रांच्या स्वरूपात माहितीवर देखील
लागू होऊ शकते. या अभ्यासात म्युझियममध्ये फेरफटका मारणाऱ्या सहभागींचा समावेश
होता. सहभागींना दोन गटांमध्ये विभागले गेले, पहिल्या गटाला संग्रहालयातील सर्व
वस्तूंचे फोटो घेण्यास प्रोत्साहित केले गेले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर दुसऱ्या
गटाला त्यांचे अनुभव रेकॉर्ड न करता संग्रहालयातून फिरविले. त्यानंतर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दौऱ्यावर
आलेल्या संग्रहालयातील वस्तूंबद्दल दोन्ही गटांची त्यांच्या स्मरणशक्तीसाठी चाचणी
घेण्यात आली. फोटोंच्या रूपात डिजिटल मेमरी असलेल्या गटाला फोटो न घेतलेल्या
गटापेक्षा लक्षणीयरीत्या कमी तपशील आठवले. यावरून असे दिसून येते की स्मरणशक्तीला
मदत करण्यासाठी फोटो वापरल्याने त्यांच्या सभोवतालच्या जगातील अनुभवांवर परिणाम
होऊ शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गुगल प्रभावावर कशी मात करता येईल</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सहज उपलब्ध असलेल्या माहितीवर
अत्याधिक अवलंबित्व जोखीम लक्षात घेता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तुम्हाला गुगल प्रभाव
हाताळण्याची आणि तुमचे अवलंबित्व कमी करण्याची आवश्यकता आहे. आजच्या आधुनिक
तंत्रज्ञानाच्या युगात तीन सोप्या धोरणांमुळे तुमची स्मरणशक्ती सुधारू शकते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. माहिती शोधण्यासाठी जाणीवपूर्वक प्रयत्न करा:
सक्रियपणे तुमचा “ऑटोपायलट” मोड बंद करण्याचा प्रयत्न करणे आणि नवीन माहिती
शोधताना जाणीवपूर्वक प्रयत्न केल्याने स्मरणशक्ती सुधारण्यास खूप मदत होऊ शकते. ही
रणनीती माइंडफुलनेस आणि संबंधित योगासनांच्या कल्पनेशी जोडते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ज्याचा उद्देश
मानसिक आरोग्य वाढवणे आहे. मल्टी-टास्किंगमुळे तुम्ही सध्या प्रक्रिया करत
असलेल्या माहितीकडे पूर्ण लक्ष देणे आणि विचलित होण्याचा प्रभाव कमी करणे समाविष्ट
आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. <span lang="MR">हाताने नोट्स लिहा: दुसरी
रणनीती म्हणजे नवीन माहितीची प्रत्यक्ष नोंद करणे. याचा अर्थ असा नाही की विकिपीडिया
पृष्ठाचे प्रिंट्स काढणे. त्याऐवजी</span>, <span lang="MR">हाताने लिहिलेल्या काही
(जुन्या पद्धतीच्या) नोट्स घेण्याचा प्रयत्न करा! माहितीचे संश्लेषण करण्याची आणि
शब्दांचे स्पेलिंग लिहीण्याची प्रक्रिया मनाला गुंतवून ठेवण्यास आणि सक्रीय
राहण्यास भाग पाडते</span>, <span lang="MR">अशा प्रकारे प्रक्रियेच्या सखोल स्तरावर
आणि त्यानंतरच्या स्मरणशक्तीमध्ये सुधारणा करण्यास योगदान देते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">घरी असताना गॅझेट
टाळा: फोन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ट</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ॅ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ब किंवा कॉम्प्युटर यांसारख्या तंत्रज्ञानाधारीत
उपकरणांचा तुमचा वापर कमी करणे ही अंतिम</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भ्रामकपणे सोपी
टीप आहे. तंत्रज्ञानाधारीत संसाधन अनुपलब्ध असल्यास</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्मरणात अधिक
ज्ञान साठविण्याशिवाय तुमच्याकडे पर्याय नाही.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रत्येकाकडे आज मोबाईल आहे आणि
आपल्या स्पेशल आठवणी मोबाईलमध्ये कैद करण्यासाठी अनेकजण सेल्फी काढत असतात. चार
मित्र किंवा मैत्रिणी भेटले की गप्पा गोष्टी किंवा अनुभव शेअरिंग बाजूला राहतो,
हॉटेलमध्ये जेवायला जरी गेले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">किंवा मित्राच्या वाढदिवसाची पार्टी
असली</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तरीही जिवंत अनुभव बाजूला राहून जातो आणि फोटोत अडकून राहतो. इतकेच
काय ट्रेकिंग वेळीही सेल्फी काढण्याचा अनेकांना मोह आवरत नाही. आज अनेकजण आपल्या
मुलांच्या आयुष्यातील प्रत्येक क्षणाची छायाचित्रे काढण्याचे आणि डिजिटली स्टोर करण्याचे
वेड लागलेले आहे. आज कॅमेरा लेन्समधून पाहण्यात घालवलेला वेळ कमी केला पाहिजे आणि
पालकत्वाच्या जिवंत अनुभवाकडे अधिक लक्ष दिले पाहिजे. जीवनानुभव जिवंत करून ते
मनात साठवू या आणि या अनावश्यक गुगल प्रभावातून बाहेर पडू या.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIL1QmQ_IzuKHyJEhCpOjBB7udXrXnlfJqmDDDZeB-mFn2-0iO0qPmhxTMVFGtdKnuerl20xm0MDf5mPT_kbOrBoatBS5IDk2sdFvP7cJ4AYdpLH6HxZZ4h92NUC78Qm0vKEPn-1RoKGd8OrSq0ARH8q4j9KdtMsceDyDIKoAr9cVZ2Cq_Yoe92wrJ13A/s400/google-it.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="245" data-original-width="400" height="245" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIL1QmQ_IzuKHyJEhCpOjBB7udXrXnlfJqmDDDZeB-mFn2-0iO0qPmhxTMVFGtdKnuerl20xm0MDf5mPT_kbOrBoatBS5IDk2sdFvP7cJ4AYdpLH6HxZZ4h92NUC78Qm0vKEPn-1RoKGd8OrSq0ARH8q4j9KdtMsceDyDIKoAr9cVZ2Cq_Yoe92wrJ13A/w400-h245/google-it.png" width="400" /></a></div><br /><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)</span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Henkel,
L. A. (2014). Point-and-Shoot Memories: The Influence of Taking Photos on
Memory for a Museum Tour. <i>Psychological Science</i>, 25(2), 396-402. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Makin,
S. (2018, November 28). Searching for digital technology’s effects on
well-being. Nature. https://www.nature.com/articles/d41586-018-07503-w<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Roberts,
G. (2015, July 16). Google effect: Is technology making us stupid? The
Independent.
https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/features/google-effect-is-technology-making-us-stupid-10391564.html<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Schwartz,
B. (2006, June 29). Google now a verb in the Oxford English dictionary. Search
Engine Watch.
https://www.searchenginewatch.com/2006/06/29/google-now-a-verb-in-the-oxford-english-dictionary/<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Sparrow,
B., Liu, J., & Wegner, D. (2007). Google Effects on Memory: Cognitive
Consequences of Having Information at Our Fingertips. <i>Science</i>,
333(6043), 776-778.<o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-18375913078113174832023-09-15T12:57:00.008+05:302023-09-17T16:53:46.067+05:30सायबर सुरक्षा | Cyber Security <p style="text-align: center;"><span> सायबर सुरक्षा | Cyber Security </span></p><p><span style="background-color: white; font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-align: justify; text-indent: 18pt;"><span> </span>Information Security Education and Awareness </span><span lang="MR" style="background-color: white; font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-align: justify; text-indent: 18pt;">(</span><span style="background-color: white; font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-align: justify; text-indent: 18pt;">ISEA</span><span lang="MR" style="background-color: white; font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-align: justify; text-indent: 18pt;">) ह्या जाणीव-जागृतिविषयक कार्यक्रमाद्वारे</span><span style="background-color: white; font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-align: justify; text-indent: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="background-color: white; font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-align: justify; text-indent: 18pt;">पौगंडावस्थेतील
मुलामुलींना / विद्यार्थ्यांना ऑनलाइन सुरक्षिततेबद्दल नेहमीच माहिती व सूचना
दिल्या जातात. इंटरनेट वापरण्यापूर्वी त्या पायर्यांचा / सूचनांचा अवलंब करावे.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; mso-outline-level: 3; text-align: justify;"><b><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">1<span lang="MR">. वेब ब्राउझर वापरणे</span></span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">मित्रपरिवार आणि कुटुंबाच्या संपर्कात राहण्यासाठी इंटरनेट खूपच उपयोगी
आहे. अनेक विद्यार्थी बातम्या तसेच संशोधनाची माहिती मिळवण्यासाठी</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">पुस्तके डाऊनलोड करण्यासाठी</span>, <span lang="MR">खरेदीसाठी</span>,
<span lang="MR">अर्ज भरण्यासाठी नेटचा वापर करतात. बॅँकिंग</span>, <span lang="MR">बिले
भरणे</span>, <span lang="MR">विविध अर्ज भरून सादर करणे ह्यांसाठीही इंटरनेट
लोकप्रिय आहे. ही ऑनलाइन कामे करण्यासाठी वेब ब्राउझर वापरावा लागतो. हे अगदी सोपे
आहे परंतु ब्राउझरमध्ये तुम्हाला आणि तुमच्या कॉँप्यूटरला धोकादायक असलेल्या काही
गोष्टी लपलेल्या असू शकतात</span>, <span lang="MR">उदा. वैयक्तिक संवेदनशील माहिती
उघड होणे</span>, <span lang="MR">व्हायरस व हेरगिरी तसेच व्यापारी स्वरूपाची
सॉफ्टवेअर (ह्यांना मालवेअर</span>, <span lang="MR">स्पायवेअर</span>, <span lang="MR">ऍडवेअर इ. नावे आहेत) कॉँप्यूटरमध्ये घुसणे इ. ह्या ऑनलाइन धोक्यांची
जाणीव ठेवून ते टाळण्यासाठी योग्य ती पावले उचलणे म्हणजेच सुरक्षित ब्राउझिंग.<span></span></span></span></p><a name='more'></a><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">इंटरनेट सुरक्षितपणे ब्राउझ करण्यासाठी थोडीच प्राथमिक माहिती</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">आवश्यक प्रयत्न आणि काही साधनांची गरज असते. आपली वैयक्तिक
माहिती आणि आपला कॉँप्यूटरसुद्धा ऑनलाइन असताना तो सुरक्षित ठेवण्यासाठी खालील
मार्गदर्शक बाबींचा अवलंब करा.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">कॉँप्यूटर
किंवा तत्सम उपकरणामध्ये नवीनतम ऍँटिव्हायरस सॉफ्टवेअर स्थापित करून त्याचा वापर
करा.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">आपला ब्राउझर
अद्यावत ठेवा</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">कॉँप्यूटरवर
असाधारण प्रक्रिया किंवा समस्या आढळल्यास सावध व्हा.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">कॉँप्यूटरवर
फायरवॉल स्थापित करून तो वापरा.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">पॉपअप-ब्लॉकर
सारख्या सुविधा पुरवणार्या आधुनिक ब्राउझरचा वापर करा.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">संवेदनशील
माहिती कॉँप्यूटरमध्ये दीर्घकाळ साठवून ठेवणे टाळा.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">पासवर्ड सतत
बदलत रहा.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">इंस्टंट
मेसेजिंगद्वारे मिळणार्या लिंक्स तसेच इमेल ऍटॅचमेटपासून सावध रहा.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; mso-outline-level: 3; text-align: justify;"><b><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">2<span lang="MR">. सोशल मीडियावर </span>‘<span lang="MR">फ्रेंड्स’ बनवणे</span></span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">कॉँप्यूटरवर तासनतास घालवणे योग्य नाही हे आपणां सर्वांनाच माहीत आहे.
परंतु सोशल नेटवर्कवर मोठ्या संख्येने ‘फ्रेंड्स’ असवेत असा खूप लोकांचा अट्टाहास
असतो हीदेखील एक समस्या आहे. ह्याबाबत लक्षात ठेवण्याच्या काही बाबी अशा:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">खरी मैत्री
लोकांशी प्रत्यक्ष बोलून आणि अनुभवांची देवाणघेवाण करून होते</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">ऑनलाइन फक्त एक बटन क्लिक केल्याने नव्हे.</span></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">प्रत्यक्ष
भेटीतून साधणारी मैत्री ऑनलिन फ्रेंडशिप पेक्षा अधिक अर्थपूर्ण असते.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">एखाद्या
कॉमेंटमुळे गैरसमज होऊन तुमची ऑनलाइन मैत्री अत्यंत सहजपणे तुटू शकते.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">काही मतभेद
किंवा वादावादी झाल्यास अशी समस्या प्रत्यक्ष बोलून सोडवणे केव्हाही अधिक सोपे आणि
योग्य असते.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">त्यामुळे आपल्या माहितीत माझे सोशल नेटवर्किंग साईटवर ‘फ्रेंड्स’ आहेत असे
गर्वाने सांगणारे कोणी असले</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">तरी हे लक्षात असू द्या की मैत्री ही कॉम्प्यूटरद्वारे होत नसते.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; mso-outline-level: 3; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">सोशल नेटवर्किंग साइट्सवर सुरक्षित राहण्यासाठी काही टिप्स</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">सदस्य
होण्यापूर्वी स्वतःचे वय पुरेसे असल्याची खात्री करावे.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">प्रोफाइलवर
स्वतःच्या खर्या नावाऐवजी टोपण नाव किंवा दुसरेच एखादे नाव वापरू शकता.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ज्यांना
वैयक्तिकरीत्या ओळखत नसाल अशा व्यक्तींना फ्रेंडस बनवू नका.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">स्वतःच्या
नावाचा समावेश नसलेला इमेल पत्ता वापरू शकता.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">प्रोफाइल सेट
करताना सर्वांत मजबूत प्रायव्हसी सेटिंग वापरा, ह्यामुळे फक्त तुमचे फ्रेंड्स
तुमची माहिती पाहू शकतील तसेच प्रोफाईल लॉक करा.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">फोटो आणि
व्हीडिओ अपलोड करताना अत्यंत सावध रहा कारण ह्या गोष्टी तुम्ही फक्त तुमच्या
फ्रेंड्ससोबतच शेअर केल्या तरी त्या सहजपणे पुढे पाठवल्या जाऊ शकतात.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">कोणताही आशय
किंवा मजकूर इ. ऑनलाइन शेअर करण्याबाबत सावध रहा</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">विशेषतः त्याची मालकी दुसर्यांची असल्यास. बेकायदेशीर
बाबी डाउनलोड करणे नक्कीच टाळा.</span></span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; mso-outline-level: 3; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">3. स्मार्टफोनची सुरक्षितता</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">मोबाइल फोनचा वापर आता मित्रपरिवार किंवा कुटुंबियांना कॉल करण्यापुरता
मर्यादित राहिलेला नाही. आधुनिक स्मार्टफोन वापरून अनेक कामे करता येतात – इंटरनेट
ब्राउझ करणे</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">बिले भरणे</span>,
<span lang="MR">बॅँकेचे व्यवहार करणे</span>, <span lang="MR">कार्यालयीन इमेल तपासणे
इ. आजचे स्मार्टफोन प्रगत असल्याने इतके दिवसपर्यंत कॉँप्यूटरपुरत्या असलेल्या
सुरक्षाविषयक समस्या आता स्मार्टफोनमध्येही दिसतात.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; mso-outline-level: 4; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">धोके कशा स्वरूपाचे आहेत</span></b><b><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">?</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><b>हरवणे किंवा
चोरीला जाणे.</b> ह्यामुळे पैशाची आणि वैयक्तिक हानी होते</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">त्यामधील माहिती वाया जाते आणि माहिती-सुरक्षिततेच्या
नियमांमुळे जबाबदारी वाढते.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><b>संवेदनशील
माहितीचे नुकसान. </b>मोबाइल साधनांमध्ये संवेदनशील किंवा गुप्त माहिती साठवलेली असू
शकते</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">उदा.
वैयक्तिक स्वरूपाचे फोटो आणि व्हीडिओ</span>, <span lang="MR">इमेल संदेश</span>, <span lang="MR">मजकुरात्मक (टेक्स्ट) संदेश</span>, <span lang="MR">फाइल्स इ.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><b>नेटवर्कमध्ये
अनधिकृत घुसखोरी.</b> अनेक मोबाइल साधनांमध्ये नेटवर्कला जोडण्याबाबतचे विविध पर्याय
असू शकतात व त्यांचाच वापर करून संरक्षित सिस्टिम्सवर हल्ला चढवला जाऊ शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><b>अडथळा आणलेली
किंवा खराब केलेली माहिती.</b> मोबाइल फोन्सवरून असंख्य ऑनलाइन व्यवहार केले जात असल्याने</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">फोन लाइन टॅप करून किंवा सूक्ष्मलहरी (मायक्रोवेव्ह)
प्रक्षेपणांत अडथळा आणून</span>, <span lang="MR">महत्त्वाची माहिती वाचली जाऊ शकते.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><b>मॅलिशिअस
(घातक) सॉफ्टवेअर.</b> व्हायरस</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">ट्रोजन हॉर्स</span>, <span lang="MR">वर्म्स हे प्रकार मोबाइल साधनांमध्ये
घुसू शकतात आणि ही विशेष आजकाल चिंतेची बाब बनली आहे.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; mso-outline-level: 4; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ते आपण कशा प्रकारे टाळू शकतो</span></b><b><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">?</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">मोबाइल साधनाची
निवड करताना त्यामधील सुरक्षा-सुविधा तपासा आणि त्या चालू झाल्याची खात्री करा.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">तुमच्याकडील
स्मार्ट-साधनामध्ये ऍँटिव्हायरस ऍप प्रस्थापित करून त्याचा वापर करा.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">संशयास्पद इमेल
किंवा टेक्स्ट मेसेजमधून येणार्या लिक्स उघडू नका.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">मोबाइल
साधनामध्ये कोणती माहिती साठवायची आणि कोणती नाही हे काळजीपूर्वक ठरवा</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ऍप्स निवडून ती
प्रस्थापित (इंस्टॉल) करताना सावध रहा</span></li><li><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><span lang="MR">असुरक्षित वायफाय हॉटस्पॉट वापरून अपरिचित वायफाय नेटवर्क्सवर जाणे
टाळा.</span></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">वायफाय</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, <span lang="MR">ब्ल्यूटूथ</span>, <span lang="MR">इन्फ्रारेड ह्.यांसारखी
संवादमाध्यमे (इंटरफेस) वापरात नसताना बंद ठेवा.</span></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">एखादे संसाधन
टाकून देण्यापूर्वी त्यामध्ये साठवलेली सर्व माहिती काढून टाका (डिलीट करा).</span></li></ul><div style="text-align: center;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7s1bzXWhXg7EAtAdc077ODmseUvWxL5zy-096B9LUpZcem_SSa31Kj-6eYtBYMIr9Mj6MrVhMMdx9rdZBF219BRMnDK7D_URxbWSTvnmwuc7OTCWTZBmX9JEW9UQUFG1hmLasN8AMTu0wPN6fVQaR6dFloRFXMEcEoj-yGaKmgxcdVU1nMxAtroCCQzA/s1200/CS.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="667" data-original-width="1200" height="223" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7s1bzXWhXg7EAtAdc077ODmseUvWxL5zy-096B9LUpZcem_SSa31Kj-6eYtBYMIr9Mj6MrVhMMdx9rdZBF219BRMnDK7D_URxbWSTvnmwuc7OTCWTZBmX9JEW9UQUFG1hmLasN8AMTu0wPN6fVQaR6dFloRFXMEcEoj-yGaKmgxcdVU1nMxAtroCCQzA/w400-h223/CS.jpg" width="400" /></a></div><br /><span style="font-family: Mangal, serif;">(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)</span></div><p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-indent: -36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Information<span lang="MR"> </span>security<span lang="MR"> </span>education<span lang="MR"> </span>and<span lang="MR"> </span>awareness<span lang="MR"> </span>program<span lang="MR"> (2018). माहिती सुरक्षा जागरूकता हैंडबुक </span></span><span face=""Calibri",sans-serif" style="font-size: 11pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><a href="https://www.infosecawareness.in/material-download/handbooks/marati-general-handbook-1"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">https://www.infosecawareness.in/material-download/handbooks/marati-general-handbook-</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1</span></a></span>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-23607434447613022682023-09-15T12:48:00.009+05:302023-09-15T12:48:58.138+05:30माहिती सुरक्षा | Information Security <p style="text-align: center;"> माहिती सुरक्षा | Information Security </p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span> </span>इरंबू
थिराई </span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Mangal;">(2018) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नावाचा तमिळ चित्रपट नंतर तो दि रिटर्न
ऑफ अभिमन्यू नावाने हिंदीमध्ये डब झालेला चित्रपट आपणास सायबर गुन्हेगारी आणि
सायबर सुरक्षा याविषयी अवगत करतो. या चित्रपटात व्हाईट डेव्हिल उर्फ सत्यमूर्ती हा
एक मास्टर हॅकर आहे. प्रत्येक व्यक्तीची माहिती त्याच्या हातात असणे हे त्याचे
अंतिम ध्येय साध्य करण्याच्या मार्गात असलेली अडचण म्हणजे कर्ण</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भारतीय
सैन्यातील मेजर</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">,
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जो
त्याच्या वडिलांच्या अनावश्यक कर्ज घेण्याच्या सवयीमुळे कुटुंबापासून दूर गेला होता.
त्याला आपल्या बहिणीचे तिच्या प्रियकराशी लग्न करण्यासाठी<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पैशांची आवश्यकता असल्याने खोट्या कागदपत्रांसह
बँकेकडून कर्ज घेतो. तथापि</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">त्याच्या खात्यातून संपूर्ण रक्कम गायब होते आणि दृढनिश्चयी
कर्ण यासाठी जबाबदार असलेल्या घोटाळेबाजांचा शोध घेण्याचा प्रयत्न करतो. सदर
चित्रपटात अनेक प्रसंगातून आपण किती बेफिकारीने पैशांचा व्यवहार करतो</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> माहिती कशी असुरक्षितपणे हाताळतो आणि
त्यामुळे आपणास अनेक आर्थिक समस्यांना कसे सामोरे जावे लागते याविषयी जनजागृती
केलेली आहे.<span></span></span></p><a name='more'></a><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आज विदा (डेटा)</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माहिती (इन्फर्मेशन)</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्ञान (नॉलेज) आणि शहाणपण (विस्डम) हे
शब्द अनेकदा समानार्थाने वापरले जातात</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पण खरं म्हणजे त्यांच्यामध्ये खूपच फरक
आहे. डेटा म्हणजे उंची</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वजन</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तापमान</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लोकसंख्या अशा अनेक गोष्टींची आकडेवारी
किंवा घडलेल्या घटना. थोडक्यात फॅक्टस् आणि फिगर्स. याच घटनांना जेंव्हा संदर्भ
(कॉन्टेक्स्ट) दिला जातो आणि त्यांची नोंद केली</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">की मग ती इन्फर्मेशन होते. मात्र</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यातून आपण जेव्हा काहीतरी निष्कर्ष
काढतो</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तेव्हा ते
‘ज्ञान’ किंवा ‘नॉलेज’ मध्ये परावर्तीत होते. या ज्ञानामुळं जेव्हा आपण परिपक्व होतो</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तेव्हा त्यास ‘शहाणपण’ किंवा ‘विस्डम’ असं
म्हणतात. अशा या डेटा</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इन्फर्मेशन</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नॉलेज आणि विस्डम यांच्या पायऱ्या आहेत.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इन्फर्मेशन
थिअरीप्रमाणं या अगदी काटेकोर व्याख्या नसल्या</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तरी ढोबळपणानं त्यांच्यातला फरक कळावा
म्हणून पुढील उदाहरण पाहू. ‘आज थंडी पडली आहे’</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; ‘</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मी स्वेटरशिवाय बाहेर पडलोय’ आणि ‘मला ताप
आलाय’ हे ‘डेटा’चे भाग झाले. ‘मी थंडीत स्वेटर न घालता बाहेर पडल्यामुळे मला ताप
आला आहे</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,’ </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असं मी कोणाला
सांगितलं किंवा लिहिलं</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">की मग ती इन्फर्मेशन झाली. याचं जनरलायझेशन करून मी
जेव्हा ‘थंडीत स्वेटर न घालता बाहेर पडलं तर ताप येतो</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,’ </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असं म्हणतो तेव्हा मी ज्ञान मिळवलेलं असतं
आणि ते अनेक निरीक्षणांवरून किंवा बऱ्याच माहितीच्या (इन्फर्मेशनच्या) जोरावर
निष्कर्ष काढून मिळवलेलं असतं. यापुढे जेव्हा मी ‘थंडीत स्वेटर न घालता बाहेर पडू
नये’ असं म्हणतो तेव्हा ते शहाणपण किंवा विस्डम झालेलं असतं. डेटा</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इन्फर्मेशन</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नॉलेज आणि विस्डम याविषयी सविस्तर पाहू
या:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">डेटा म्हणजे
काय</span></b><b><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">डेटा म्हणजे प्रक्रिया न केलेली</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">असंघटित तथ्य, ज्यावर प्रक्रिया करणे आवश्यक आहे. त्याच व्यवस्थापन
होईपर्यंत डेटा हा साधा आणि दृश्य यादृच्छिक आणि निरुपयोगी असतो.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एखाद्विया द्यार्थ्यांची
परीक्षा गुण हा डेटाचा एक भाग असतो.</span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एका आजारी
माणसाच्या दोन दिवसाच्या तापमानाची नोंद म्हणजे डेटा. जर एखाद्या विशिष्ट रोगाने
रुग्णाला प्रभावित केले आहे हे संघटित आणि विश्लेषण करून शोधून काढणे</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">त्याला माहिती म्हणतात.</span></span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माहिती म्हणजे
काय</span></b><b><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेव्हा डेटा प्रक्रिया केला जातो</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">संघटित केला जातो</span>, <span lang="MR">संरचित केला जातो किंवा
एका दिलेल्या संदर्भात त्याचा वापर करण्यासाठी उपयुक्त होईल अशा पद्धतीने मांडतो त्यास
माहिती असे म्हणतात.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">राजला </span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">10<span lang="MR"> वीच्या परीक्षेत </span>80% <span lang="MR">गुण मिळाले</span>,
<span lang="MR">ही राजबद्दलची माहिती आहे. </span></span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वेबसाइला भेट
देणाऱ्यांची संख्या हे डेटाचे उदाहरण आहे. विशिष्ट प्रदेशातून किती लोक वेबसाइटवर
प्रवेश करतात हे शोधणे ही अर्थपूर्ण माहिती आहे.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्याला आपला
डेटा किंवा माहिती सुरक्षित करण्याची आवश्यकता का आहे</span></b><b><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अनधिकृत प्रवेश</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">वापर</span>, <span lang="MR">प्रकटीकरण</span>, <span lang="MR">बदल आणि
माहितीची तपासणी रोखण्यासाठी "माहिती सुरक्षा" किंवा "डेटा
सुरक्षा" आवश्यक आहे.</span> </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">डेटा किंवा
माहितीची सुरक्षा सायबर सुरक्षिततेशी कशी संबंधित आहे</span></b><b><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणत्याही व्यक्तीसाठी</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तिचे / तिचे नाव</span>, <span lang="MR">पत्ता</span>, <span lang="MR">बँक
खात्याचा तपशील इ.</span>, <span lang="MR">त्याचा / तिचा वैयक्तिक डेटा आहे</span>,
<span lang="MR">ज्यास वैयक्तिक माहिती देखील म्हटले जाते</span>, <span lang="MR">वैयक्तिकरित्या
ओळखणारी माहिती (पीआयआय) किंवा संवेदनशील वैयक्तिक माहिती (एसपीआय) ही एखाद्या
व्यक्तीस ओळखण्याशी संबंधित अशी माहिती असते. या संवेदनशील डेटाच्या सहाय्याने <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>फसवणूक करणार्यांकडून गैरफायदा घेतला जाऊ शकतो.</span> </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">डिजिटल वापरकर्ते म्हणून आपण आपला</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span lang="MR">वैयक्तिक डेटा अनेक ठिकाणी वापरत असतो <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आणि आपली ईमेल आयडी</span>, <span lang="MR">बँक
खाती</span>, <span lang="MR">सोशल मीडिया खाती</span>, <span lang="MR">डिजिटल पेमेंट
करण्यासाठी आणि विविध ऑनलाइन सेवांचा वापर करण्यासाठी वैयक्तिकरित्या ओळखणारी
माहिती (पीआयआय) वापरतो. यामुळे आपला वैयक्तिक डेटा संभाव्य शोषण आणि फसवणूक
करणार्यांकडून प्रवण सायबर-हल्ल्यांसाठी असुरक्षित बनतो. या शोषणामुळे आर्थिक
नुकसान</span>, <span lang="MR">डेटा नष्ट होणे</span>, <span lang="MR">सिस्टम / खाती
हॅक करणे</span>, <span lang="MR">मालवेयर / स्पायवेअर / रॅन्समवेअर</span> <span lang="MR">हल्ले इत्यादी विविध समस्या उद्भवू शकतात</span>, <span lang="MR">म्हणून
आपला वैयक्तिक आणि संवेदनशील डेटा किंवा माहिती सुरक्षित राखणे आज खुपच आवश्यक आहे
कारण वैयक्तिक डेटा बदलला जाऊ शकतो आणि बनावट प्रोफाइल / दस्तऐवज तयार करण्यासाठी तो
वापरला जाऊ शकतो.</span> </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माहिती सुरक्षितता किंवा सायबर सुरक्षा म्हणजे अनधिकृत प्रवेशापासून माहिती
सुरक्षित करणे आणि अनधिकृत प्रवेश</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">वापर</span>, <span lang="MR">सादरीकरण</span>, <span lang="MR">बदल</span>, <span lang="MR">तपासणी</span>, <span lang="MR">रेकॉर्डिंग किंवा
माहितीचा नाश रोखण्याचा साराव</span>, <span lang="MR">गोपनीयतेचे संरक्षण</span>,
<span lang="MR">अखंडता आणि उपलब्धता हे माहिती सुरक्षा किंवा सायबर सुरक्षेचे
प्राथमिक लक्ष्य आहे.</span> </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण आपला डेटा</span></b><b><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span lang="MR">किंवा माहितीचे संरक्षण कसे करू शकतो</span>?
. </span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तींसाठी
डेटा / माहिती संरक्षण टिप्स </span></b><b><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फिशिंग ईमेल</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">सोशल इंजिनिअरिंग आणि सोशल मीडियाच्या धमक्यांसारख्या दुर्भावनायुक्त
सायबर-हल्ल्यांनाही व्यक्ती बळी पडू शकतात. सायबर-गुन्हेगाराने पाठवलेल्या
दुव्यावर (लिंक) क्लिक केल्यामुळे संवेदनशील डेटा किंवा ओळखीची चोरी होऊ शकते. सुरक्षित
राहण्यासाठी आणि आपला वैयक्तिक डेटा सायबर सुरक्षित ठेवण्यासाठी येथे काही</span> <span lang="MR">मार्ग आहेत:</span> </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ईमेल प्रेषक
किंवा वेबसाइट आपल्याला संशयास्पद वाटत नसले तरीही अज्ञात दुव्यांवर कधीही क्लिक
करु नका.</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमच्या
खात्यावर वेगवेगळे आणि मजबूत पासवर्ड वापरा. हा एक सामान्य सराव आहे जो विविध खात्यावर
समान संकेतशब्द वापरला जातो</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ज्यामुळे तुमच्या एकाच खात्याच नाही</span>, <span lang="MR">तर तुमच्य
सगळ्या खात्यांचा प्रवेश मिळवण्यासाठी सायबर-गुन्हेगाराला सोपे होते.</span></span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपली</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span lang="MR">वैयक्तिक माहिती कधीही आपल्या ईमेल खात्यात साठवून
ठेवू करू नका किंवा ईमेल</span>, <span lang="MR">संदेश किंवा ऑनलाइन अप्लिकेशनच्या
माध्यमातून वैयक्तिक व संवेदनशीलमाहिती सामायिक करू नका</span></span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणत्याही
वेबसाइटला वैयक्तिक माहिती देण्यापूर्वी नेहमीच सूचना वाचा</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">विशेषत: ऑनलाइन खरेदी करताना.</span> </span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्या
डिव्हाइसवर </span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">app<span lang="MR"> स्थापित
करण्यापूर्वी आपल्या मोबाइल फोनवर विविध </span>apps<span lang="MR"> ना दिलेला
प्रवेश टाळा.</span> </span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माहिती संरक्षण
टिप्स:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नवीन धोके उदयास येत आहेत सर्व विद्यार्थ्यासह संघटनांनी वैयक्तिक ओळख
पटण्याची माहिती संरक्षित करण्यासाठी काही उपायांचा अवलंब करण्याची वेळ आली आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नवीनतम
ऑपरेटिंग सिस्टम आणि आवश्यक सॉफ्टवेअर अपडेटच्या सहायाने अद्ययावत करत रहा.</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ओळखता न येण्या
जोगा पासवर्ड वापरणे आणि दर काही महिन्यानी पासवर्डचा वेळो वेळी बदल करणे गरजेचे
आहे.</span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमच्या
कार्यालयाच्या प्रणालीत यूएसबी (</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">USBs) <span lang="MR">आणि इतर बाह्य उपकरण वापरणे टाळा</span>, <span lang="MR">जेणे करून माहिती
एका उपकरणातून दुसरीकडे वळवली जाऊ शकते. हे मोबाइल फोन आणि इतर विद्युत उपकरणे
चार्ज करण्यासाठी सुध्दा हा यूएसबी (</span>USB) <span lang="MR">पोर्टल वापरण्यात
येऊ शकतो.</span></span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्याकडे
स्थिर डेटा बॅकअप आणि रिकव्हरी प्रक्रिया सतत अद्ययावत केली जात असल्याचे
सुनिश्चित करण्यासाठी आपल्या माहिती सुरक्षा अधिकार्यांचा सल्ला घ्या.</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इंटरनेटवरील
माहितीची सुरक्षितता</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इंटरनेटवरची सुरक्षितता ही सर्वांचीच जबाबदारी आहे. नेटवर आपण अनेक प्रकारे
मौजमजा करत असतो, मित्रपरिवाराशी बोलत असतो</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> आपण काढलेला एखादा व्हीडिओ किंवा लिहिलेले एखादे गाणे
पोस्ट करत असतो</span>, <span lang="MR">आवडीच्या विषयांबद्दलची माहिती मिळवू शकतो</span>,
<span lang="MR">नवनवीन फॅशन आणि ट्रेंडदेखील पाहू शकतो... हे सर्व स्वतःला त्रास
होऊ न देता किंवा कोणाच्याही दबावाला बळी न पडता</span>, <span lang="MR">स्वतःची
ऑनलाइन फसवणूक किंवा स्वतःच्या ओळखीची चोरीही न होऊ देता झाले पाहिजे.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इंटरनेटवरची सुरक्षितता म्हणजे फक्त आपल्या कॉँप्यूटरवर नवीनतम सुरक्षा (ऍँटिव्हायरस)
सॉफ्टवेअर आणि फायरवॉल प्रस्थापित करणे नव्हे तर ह्यापलिकडचे खूप काही असते. आपले
ऑनलाइन व्यवहार (विशेषतः ऑनलाइन भेटणार्या अपरिचित व्य़क्तींबाबतचे) हुषारीने आणि
सावधपणे केले जाणे आवश्यक आहे. तसेच स्वतःच्या अज्ञानाचा फायदा नेटवरील चोरांना
घेऊ न देणेही महत्त्वाचे आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; mso-outline-level: 3; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऑनलाइन सुरक्षित राहण्याला का महत्त्व आहे</span></b><b><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्यापैकी बहुतेकजण लॅपटॉप</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">टॅब</span>, <span lang="MR">पीसी किंवा मोबाइल फोनद्वारे
इंटरनेटशी जोडलेले (कनेक्टेड) असतात. करमणूक</span>, <span lang="MR">माहिती मिळवणे</span>,
<span lang="MR">इतरांच्या संपर्कात राहणे</span>, <span lang="MR">नवे मित्र मिळवणे
ह्यांसारख्या बाबींसाठी इंटरनेट महत्त्वाचे आहे हे खरे असले तरी सुरक्षिततेची
जाणीव न ठेवता इंटरनेटचा वापर केल्यास आपण बेकायदेशीर कृत्यांमध्ये सापडू शकतो</span>,
<span lang="MR">दबावाला (बुलिइंग ला) बळी पडू शकतो</span>, <span lang="MR">फसवणुकीत
सापडू शकतो किंवा ह्यांपेक्षाही गंभीर गोष्टी आपल्या वाट्याला येऊ शकतात. नेटवरची
कोणतीही व्यक्ती प्रत्यक्ष भेटलेली नसल्याने ती तेथे जशी दिसते आहे तशी
प्रत्यक्षात असणे अशक्य आहे.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">घराबाहेर पडल्यानंतर ज्याप्रमाणे तुम्ही स्वतःच्या सुरक्षिततेची काळजी
घ्यायला शिकता तसेच ऑनलाइन देखील सुरक्षित कसे राहावे हे शिकणे महत्त्वाचे आहे.
ह्या गोष्टी नंतर आपणास आयुष्यभर उपयोगी पडतील. ऑनलाइन असताना पाळण्याचे काही
अत्यंत महत्त्वाचे नियम</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वतःचा पत्ता</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">फोन नंबर इ. सारखी वैयक्तिक माहिती कोणालाही पुरवू नका.</span></span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वतःची
छायाचित्रे</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">विशेषतः
वैयक्तिक स्वरूपाची</span>, <span lang="MR">कोणालाही पाठवू नका.</span></span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अपरिचित
व्यक्तीकडून आलेल्या इमेल किंवा ऍटॅचमेंट उघडू नका.</span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अपरिचित
व्यक्तींशी ऑनलाइन मैत्री करू नका (‘फ्रेंड’ बनवू नका).</span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऑनलाइन परिचय
असलेल्या व्यक्तीला प्रत्यक्ष भेटताना काळजी घ्या.</span></li><li><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऑनलाइन
पाहिलेल्या किंवा वाचलेल्या एखाद्या विचित्र बाबीबदद्ल इतरांना/पालकांना सांगा.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;"><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Information Security Education and Awareness <span lang="MR">(</span>ISEA<span lang="MR">) ह्या जाणीव-जागृतिविषयक कार्यक्रमाद्वारे</span>, <span lang="MR">पौगंडावस्थेतील
मुलामुलींना / विद्यार्थ्यांना ऑनलाइन सुरक्षिततेबद्दल नेहमीच माहिती व सूचना
दिल्या जातात. इंटरनेट वापरण्यापूर्वी त्या पायर्यांचा / सूचनांचा अवलंब करावे.</span></span></p><p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: center; text-indent: 18pt;"><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqM6g2LW_5oKk3i0cvYCK-LPcPr0X2Wlqqs1sscXTumJ9RixuKJU53XgkWpG7oLpZG5rLJxBRN6uwr44lV7btatHJ07qLjKQXUL2NTNPoEMZx9NULIf81sIy20kYXE14Fk6fuwSAfMd7aMBRXrZ5ezmKCkOGAIkEHhTrxdvitFZMFrYqyD5xvK81OHmpY/s400/ISEA.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="400" data-original-width="400" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqM6g2LW_5oKk3i0cvYCK-LPcPr0X2Wlqqs1sscXTumJ9RixuKJU53XgkWpG7oLpZG5rLJxBRN6uwr44lV7btatHJ07qLjKQXUL2NTNPoEMZx9NULIf81sIy20kYXE14Fk6fuwSAfMd7aMBRXrZ5ezmKCkOGAIkEHhTrxdvitFZMFrYqyD5xvK81OHmpY/s320/ISEA.jpg" width="320" /></a></div><br /><span lang="MR">(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)</span><p></p><p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;"><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span lang="MR"></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-indent: -36.0pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Information<span lang="MR"> </span>security<span lang="MR"> </span>education<span lang="MR"> </span>and<span lang="MR"> </span>awareness<span lang="MR"> </span>program<span lang="MR"> (2018). माहिती सुरक्षा जागरूकता हैंडबुक </span></span><a href="https://www.infosecawareness.in/material-download/handbooks/marati-general-handbook-1"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">https://www.infosecawareness.in/material-download/handbooks/marati-general-handbook-</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1</span></a></p><p></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-56596417843875094382023-09-01T21:25:00.007+05:302023-09-15T13:12:06.369+05:30भारतीय ज्ञान प्रणाली | Indian Knowledge System I इंडियन नॉलेज सिस्टम<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भारतीय ज्ञान
प्रणाली | </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Indian Knowledge System<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span lang="MR"><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%; text-align: left;">केंद्रीय शिक्षण मंत्रालयाने नुकताच शालेय
शिक्षणाच्या राष्ट्रीय शैक्षणिक आराखडय़ाचा मसुदा प्रसिद्ध केला असून त्यावर पालक</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; text-align: left;">, <span lang="MR">विद्यार्थी</span>,
<span lang="MR">शिक्षक</span>, <span lang="MR">शिक्षणतज्ज्ञ</span>, <span lang="MR">अभ्यासक
यांच्याकडून हरकती</span>, <span lang="MR">सूचना मागवण्यात आल्या आहेत. या
आराखडय़ात ३ ते १८ वयोगटाच्या विद्यार्थ्यांच्या गरजा</span>, <span lang="MR">अध्ययन-अध्यापन
पद्धती</span>, <span lang="MR">शैक्षणिक साहित्य</span>, <span lang="MR">शिक्षणाचे
विविध टप्पे यांचा समावेश आहे. प्राचीन भारतातील तत्त्वज्ञानाची बैठक हा
विद्यार्थ्यांच्या ज्ञानाचा खरा स्रोत असल्याचे नमूद करून सहा प्रमाणांवर
अभ्यासक्रमात भर देण्यात आला आहे. तसेच पंचकोश विकासाच्या माध्यमातून मुलांच्या
मनोविकासालाही महत्त्व देण्यात आले आहे. देशातील समृद्ध</span>, <span lang="MR">सांस्कृतिक
वारसा आणि परंपरांच्या माध्यमातून भारतीयत्व समजून घेण्यावर</span>, <span lang="MR">आयुर्वेद आणि योग शिकण्यावर भर देण्यात आला आहे.</span></span></span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span lang="MR"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; text-align: left;"><span></span></span></span></span></p><a name='more'></a><p></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तत्त्वज्ञानाचा
उगम हा प्राचीन भारतीय व पाश्चात्य तत्त्ववेत्यांच्या चिंतनातून झालेला आहे.
प्राचीन काळी तत्त्वज्ञानाचे मूळ हे मानवी कुतुहलात दिसून येते. आपल्या अनुभवाला
येणाऱ्या विश्वातील अनेक घटकांचा शोध घेऊन बुद्धीच्या सहाय्याने त्यांचे विश्लेषण
त्यांनी केलेले आढळते. तत्त्वज्ञान हे मानवी जीवनाकडे व विश्वाकडे पाहण्याचा
मुलगामी दृष्टीकोन निर्माण करते. </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">'</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तत्त्वज्ञान</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">' </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">हा
शब्द अतिशय संदिग्ध असल्यामुळे तो व्यापकही बनलेला आहे. विश्वाविषयींचे मूलगामी
चिंतन म्हणजे तत्त्वज्ञान असा त्यांचा सर्वांना अभिप्रेत असलेला अर्थ आहे. म्हणून
तत्त्वज्ञानाला सदवस्तुशास्त्र</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">सत्ताशास्त्र
(मेटॅफिजिक्स) असे म्हटले जाते. कोणत्याही विषयाचे मूलगामी व तर्कशुद्ध विवेचन
म्हणजे तत्त्वज्ञान मानले जाते. या शब्दाच्या अशा अनिश्चित व विशाल व्याप्तीमुळे
तो संदिग्ध राहिल्यास आश्चर्य नाही.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तत्त्वज्ञान
म्हणजे तत्त्वासंबंधीचे ज्ञान होय. तत् म्हणजे ते जे काही आहे ते</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">ते सर्व एकूण एक या ‘तत्’चा ‘तत्’पणा म्हणजे तत्त्व
होय. यालाच तत् चे सार असे म्हणतात. तत्त्वज्ञान या संयुक्त शब्दात तत्त्व आणि
ज्ञान असे दोन शब्द असून तत्त्व या शब्दाचा अर्थ सत्य किंवा यथार्थ असाही आहे.
यावरुन तत्त्वज्ञान म्हणजे सत्य किंवा यथार्थ स्वरुपाचे ज्ञान होय. तत्वज्ञान
म्हणजे सत्यासाठी बौद्धिक शोध ह्या तत्वज्ञानाच्या व्युत्पत्ती विषयक अर्थाशी
पाश्चिमात्य तत्वज्ञान जवळपास प्रामाणिक राहिले आहे. मानवाचे स्वरुप आणि आपण
वास्तव्य करीत असलेल्या वास्तवाचे स्वरुप यांच्याशी निगडित कल्पनांची सर्वकष
प्रणाली म्हणजे तत्वज्ञान. यावरून आपण असे म्हणू शकतो की मानवी जीवनाचे सर्व पैलू
तत्वज्ञान विषयक विचारांनी प्रभावित व नियंत्रित आहेत. अभ्यासाचे एक क्षेत्र
म्हणून तत्वज्ञान ही सर्वात जुनी शाखा आहे. तिला सर्व शास्त्रांची जननी मानले
जाते. खरं तर सर्व ज्ञानाच्या मूळाशी तीच आहे.</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तत्वज्ञानाची
एक महत्त्वाची शाखा म्हणजे</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तर्कशास्त्र
होय. तर्कशास्त्र हा शब्द इंग्रजी</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> '</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">लॉजिक</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">' </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">चे भाषांतर आहे. प्राचीन भारतीय तत्वज्ञानामध्ये अशा
नावाचा कोणताही ग्रंथ उपलब्ध नाही. भारतीय तत्वज्ञानात तर्कशास्त्र हे स्वतंत्र
शास्त्र म्हणून अस्तित्वात नाही. अक्षपाद गौतम किंवा गौतमी (ई.स.</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> 300</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">) चे न्याससूत्र हा पहिला ग्रंथ आहे ज्यामध्ये
तथाकथित तर्कशास्त्राच्या समस्यांचा सुव्यवस्थित विचार केला आहे. वरील ग्रंथात एका
मोठ्या भागात या समस्यांचा विचार होत असला</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तरीही
वरील ग्रंथात या विषयाचे दर्शनशास्त्र म्हणून नोंद आहे. न्याय दर्शनात बारा
प्रमेये ज्ञेय विषयांचा उल्लेख आहे. त्यापैकी पहिला पुरावा म्हणजे प्रमाण
विषय किंवा पदार्थ. खरं तर भारतीय तत्वज्ञानात आजच्या तर्कशास्त्राची जागा
पूर्वीचे ‘प्रमाणशास्त्र’</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">घेऊ शकते. परंतु</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रमाणशास्त्रामधील
पदार्थ तर्कशास्त्रापेक्षा अधिक विस्तृत आहे.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">भारतीय तत्वज्ञानामध्ये</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">विकसित झालेली प्रभावी गोष्ट म्हणजे</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रमाणशास्त्र</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">; </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तथाकथित तर्कशास्त्र हा त्यातील एक भाग आहे.
गौतमाच्या</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> '</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">न्यायसूत्र</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">' </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">यामध्ये
प्रमा किंवा वास्तविक ज्ञान निर्माण करणार्या विशिष्ट किंवा मुख्य कारणास</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">‘प्रमाण’</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">असे
म्हणतात</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">; </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">त्यांची संख्या चार इतकी आहे</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">म्हणजे</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रत्यक्ष</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">अनुमान</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">उपमान
आणि शब्द. भाट्ट मीमांसक आणि वेदान्तिकांच्या मते प्रमाण सहा प्रकारचे आहेत</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">म्हणजेच वरील चार आणि अर्थापत्ति व अनुपलब्धि. वरील
प्रमाणाबद्दल भारतीय ज्ञानशास्त्रात बरेच विचार आणि विवाद झाले आहेत. बौद्ध</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">न्यायीक</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">वेदान्त
इत्यादींनी केलेल्या दर्शनांचे विश्लेषण त्यांच्या संबंधीत तत्वमीमांसामुळे
प्रभावित झालेले आहेत.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तत्त्वज्ञानामध्ये
तत्त्वमिमांसा</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,
</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">मुल्यमिमांसा व ज्ञानमिमांसा अशा
तीन शाखा आहेत. वस्तूंच्या स्वरूपाचा अभ्यास म्हणजे तत्त्वमिमांसा</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">कला आणि सौंदर्याबद्दलच्या तत्त्वज्ञान विषयक
प्रश्नांचा अभ्यास मुल्यमिमांसेत होतो तर ज्ञानाचे स्त्रोत आणि पद्धतीचा अभ्यास
ज्ञानमिमांसेत केला जातो ज्यामध्ये प्रमा</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रमाण
आणि पद्धती यांचा समावेश होतो.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रमा (युक्त ज्ञान): </span></b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">न्याय
दर्शनाच्या मते प्रमा म्हणजे यथार्थ ज्ञान होय. तसेच प्रमा जी वस्तू जशा प्रकारची
असते त्याच रूपात ती समजणे म्हणजे प्रमा होय. जेव्हा सत्त्याचे यथार्थ ज्ञान होते
तेव्हा त्यास प्रमा म्हणतात.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 5.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p> </o:p></span><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">प्रमाण म्हणजे काय</span></b><b><span style="font-size: 12pt;">?</span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रमाण हा
एक संस्कृत शब्द आहे ज्याचा अर्थ</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> ‘</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">मापन</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">’ </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">असा</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">आहे. भारतीय
तर्कशास्त्र आणि ज्ञानमीमांसा नियम समजून घेण्यासाठी प्रमाणाची संकल्पना अत्यंत
संकीर्ण आहे. भारतीय तत्वज्ञानात</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रमाण</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">हा शब्द त्या सर्व माध्यमांचे प्रतिनिधित्व करतो
ज्याद्वारे जगाविषयीची सत्य आणि अचूक ज्ञान प्राप्ती केली जाऊ शकते. विचारांची आणि
तत्वज्ञानाची वेगवेगळी संप्रदाय वेगवेगळ्या मार्गांनी जगाविषयी कल्पना करतात.
म्हणूनच आपल्याकडे ज्ञानाची वैध साधने उपलब्ध आहेत. खर्या ज्ञानापर्यंत
पोचण्यासाठी आपण लक्षात घेतले पाहिजे की विविध तात्त्विक मीमांसा वापरताना पुरेशी
सावधगिरी बाळगली पाहिजे. प्रमाण संबंधी विविध व्याख्या आढळतात.</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">1. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">ज्ञानप्राप्तीचे मार्ग</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">पध्दती
म्हणजे प्रमाण होय.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">2. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">ज्ञानाची चिकित्सा म्हणजे प्रमाण होय.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">3. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">ज्ञान यथार्थ असणे/ तपासणे म्हणजेच प्रमाण होय.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">4. ज्याने ज्ञेय पदार्थांचे ज्ञान
होते त्यास प्रमाण म्हणतात.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">5</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रमाण
ज्ञान म्हणजे वस्तू स्वतः असते तशा तिच्या स्वरूपाचे ज्ञान होणे होय.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रमाणाचे स्वरूप –</span></b><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">सर्वच भारतीय दर्शनानी प्रमाण
चिकित्सा ही फार मोलाची मानलेली आहे.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">1. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रत्यक्ष (क्वचित प्रत्यक्षाधारित अनुमान) हे एकच
प्रमाण चार्वाकांनी स्वीकारले आहे.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">2. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">बौध्द</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">जैन
आणि वैषेशिक या दर्शनानी प्रत्यक्ष आणि अनुमान अशी दोन प्रमाणे स्वीकारलेली आहेत.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">3. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">सांख्य</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">योग</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">माध्व व विशिष्टाव्दैती हे तिघेही प्रत्यक्ष</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">अनुमान व शब्द ही तीन प्रमाणे मानतात.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">4. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">वरील तीन व शिवाय उपमान अशा चार प्रमाणांचा स्विकार
न्यायदर्शनाने केलेला आहे.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">5. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">वरील चार व शिवाय अर्थापत्ति हे पाचवे अशी पाच
प्रमाणे प्रभाकर मीमांसक मानतात.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">6. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">वरील पाच म्हणजे प्रत्यक्ष</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">अनुमान</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">शब्द</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">उपमान व अर्थापत्ति आणि शिवाय अनुपलब्धि अशी सहा
प्रमाणे भाट्ट मीमांसक आणि अव्दैतवेदांती यानी मानलेली आहेत. मात्र उपमान-प्रमाण
याचा मीमांसकांनी केलेला अर्थ व नैययिकांनी केलेला अर्थ मात्र भिन्न आहे.</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 13.5pt; text-indent: 36pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रमाणांचे प्रकार:</span></b><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">1. प्रत्यक्ष प्रमाण (संवेदन/ </span></b><b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">Perception):</span></b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">प्रत्यक्ष म्हणजे संवेदनाव्दारे प्राप्त झालेले
ज्ञान. ज्ञानेंद्रिया मार्फत आपणास संवेदन होत असते. प्रत्यक्ष प्रमाण हे साक्षात
(</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">Direct) </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तसेच परोक्षही (</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">Indirect) </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">असू
शकते. साक्षात संवेदन म्हणजे केवळ आपल्या ज्ञानेंद्रियांव्दारे उद्दीपक घटकाचे बोध
होणे होय</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">;
</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">जसे गंध (नाक)</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">स्पर्श (त्वचा)</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">रुप
(डोळे)</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">आवाज (कान) आणि चव (जीभ). उद्दीपक वस्तू जेव्हा वेदनेन्द्रीयांच्या
प्रत्यक्ष संपर्कात येते तेव्हा ज्ञान निर्मिती होते. प्रत्यक्ष वेदनिक संवेदनास
अनुभूती (अनुभव) असे म्हणतात</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">; </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">हे अनुभव
आपणास प्रत्यक्ष ज्ञान निर्मितीसाठी मदत करतात.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">परोक्ष
संवेदन स्मृतीवर आधारित ज्ञान निर्मिती करते. एकदा आपणास सफरचंद कसा दिसतो हे
माहित झाल्यावर आपल्या स्मरणशक्तीमधून किंवा अनुभवातून माहिती मिळते. नंतरच्या
घटनांमध्ये जेव्हा आपणास कोणतेही लाल रंगाचे आणि गोल आकाराचे फळ दिसते तेव्हा आपली
पूर्वीची आठवण आपल्याला सफरचंद म्हणून वर्गीकृत करण्यास निर्देश करते.</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 13.5pt; text-indent: 36pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">2. अनुमान प्रमाण (तर्क/ </span></b><b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">Inference):</span></b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">इंद्रियेद्वारे प्राप्त होऊ शकत नाही असे ज्ञान
अनुमानाचा विषय बनते. आपण जे पाहतो त्याआधारे आपणास काय अपेक्षित असेल हे जाणून
घेतो. हे एक वैध साहचर्यात्मक ज्ञानाचे स्रोत म्हणून मानले जाते. उदाहरणार्थ</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">आपण धूर पाहून आग असण्याची शक्यता वर्तवतो</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">; </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">किंवा जेव्हा आपण समोरच्या व्यक्तीस रडताना पाहतो
तेव्हा आपण शारीरिक किंवा भावनिक वेदना अनुभव असू शकतील असा अंदाज बांधू शकतो.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">3. उपमान प्रमाण (तुलना किंवा
सादृश्यानुमान/ </span></b><b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">Comparison)</span></b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">: दोन भिन्न वस्तूंमध्ये असलेल्या समानतेच्या आधारे
असे ज्ञान प्राप्त केले जाते. हे केवळ संवेदन आणि अनुमानापेक्षा भिन्न असल्याने
तुलनेच्या आधारे असे ज्ञान प्राप्त केले जाऊ शकते.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">उदाहरणार्थ</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">एखाद्या व्यक्तीला हे माहित आहे की झाडावरून उडी
मारणार्या प्राण्याला त्याच्या शहरात माकड म्हणतात. जेव्हा ही व्यक्ती जंगलात
जाते तेंव्हा झाडांवरून उडी मारणाऱ्या तत्सम दिसणारा प्राणी पाहून तो असे म्हणू
शकतो की</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> ‘</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">हे वन्य माकड माझ्या शहरातील माकडाप्रमाणे आहे</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">’ </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">किंवा</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> ‘</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">माझ्या
शहरातील माकड हे वन्य माकडासारखे आहे</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">’.</span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;"> तसेच ‘नील गाय’ चेही उदाहरण घेता घेईल. </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">जेव्हा एखाद्या विशिष्ट गोष्टीविषयी पूर्वानुभव असेल
तेव्हा त्या व्यक्तीस सद्यस्थितील घटकाच्या आधारे त्या दोन्ही गोष्टींची तुलना
करण्यास मदत होते.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">4. अर्थापत्ती प्रमाण (धारणा
किंवा अभ्युपगम/ </span></b><b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">Implication):</span></b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">कारण आणि परिणाम यांच्यातील संबंधातून ज्ञान प्राप्त
होणे म्हणजे अर्थापत्ती प्रमाण होय. यामध्ये गृहीतक</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">कल्पना
आणि सिद्धांतकल्पना समाविष्ट आहेत. ज्ञानाचे हे स्वरूप एकतर आपण पाहिलेले किंवा
ऐकलेले याद्वारे प्राप्त केलेले असते आणि आपण योग्यरित्या गृहित धरलेले असते.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">उदाहरणार्थ</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">एक</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">निरोगी
व्यक्ती असे म्हणते की ती रात्री चालत नाही. या विधानावरून</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">आपण असे म्हणू शकतो की</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">ही
व्यक्ती दिवसा चालत असते. सदर धारणेशिवाय ही व्यक्ती रात्रीच्या वेळी का चालू शकत
नाही हे स्पष्ट करणे शक्य नाही. म्हणून गृहीतकल्पना आणि वास्तव जगाबद्दल तार्किक
युक्तिवाद करण्यासाठी ही संकल्पना खूप उपयुक्त आहे.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">5. अनुपलब्धि प्रमाण (अभाव ज्ञान/
</span></b><b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">Non-existence):</span></b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">अस्तित्वात नसलेल्या गोष्टींच्या आधारे
आकलनापलीकडच्या अभावास अनुपलब्धि</span><b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span></b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">असे
म्हणतात. याचा अर्थ असा आहे की संवेदन</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">तसेच
अनाकलनीय बोध देखील वैध ज्ञानाचे स्रोत असू शकतात. उदाहरणार्थ</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">ग्लासमध्ये पाणी नाही</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">; </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">वर्गात
कोणताही विद्यार्थी नाही. आपणास याक्षणी वर्गात एकही विद्यार्थी दिसत नसल्यामुळे</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">वर्गात कोणताही विद्यार्थी दिसत नाही यावरून आपण असा
निष्कर्ष काढू शकतो.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">6.</span></b><b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span></b><b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">शब्द प्रमाण (शब्द किंवा मौखिक साक्ष/ </span></b><b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">Testimony): </span></b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">शब्द प्रमाण</span><b><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span></b><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">हे
मौखिक अभिव्यक्तीव्दारे मिळते. मौखिक अभिव्यक्ती</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">पुस्तके</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">चिन्हे किंवा शब्दांद्वारे आपण जगाविषयी बरेच ज्ञान
मिळवितो ते एकतर उच्चारलेले किंवा लिहिलेले असते.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">मौखिक
अभिव्यक्ती ही व्यक्तिच्या ज्ञानाचे वस्तुनिष्ठ सत्य असण्याचे वैध स्रोत असू शकते.
प्राचीन काळी <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘वेद’ हे ज्ञानाचे बहुतेक
भारतीय तत्वज्ञानामध्ये सर्वात प्रामाणिक स्त्रोत मानले जात होते. काही पाश्चात्य
तत्त्ववेत्यानी ही कल्पना पूर्णपणे नाकारली आणि संदर्भ-आधारित ज्ञानाची मागणी
केली. यावरून वस्तू जाणून घेण्याचे विविध स्त्रोत असू शकतात आणि त्याची वैधता आणि
विश्वासार्हता ही स्त्रोत तसेच संदर्भावर अवलंबून असतात अशी चर्चा देखील यामुळे
उजेडात आली. आपली मते किंवा ज्ञान तयार होण्यासाठी आधुनिक काळात आपण वृत्तपत्रे</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">पुस्तके</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">जर्नल्स</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, </span><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "\0022serif\0022"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "\0022serif\0022"; mso-ligatures: none;">टीव्हीवरील बातम्या इत्यादींवर अवलंबून असतो.</span><span style="color: black; font-family: ""serif"",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 18pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-theme-font: minor-bidi; mso-ligatures: none;">आदर्श
अभ्यासक्रम शिक्षणासाठी एक रोडमॅप आणि दृष्टी प्रदान करत करतो. अभ्यासक्रमाचा वास्तविक
जीवनात अंमलबजावणीमध्ये व्यावहारिक विचार</span><span style="color: black; font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-theme-font: minor-bidi; mso-ligatures: none;">,
<span lang="MR">संदर्भाधारित मर्यादा आणि विद्यार्थी आणि शिक्षकांचे अनोखे अनुभव
यांचा समावेश असायला हवे. अभ्यासक्रमातील आदर्श आणि वास्तविक जीवनातील फरकांवर
चिंतन केल्यास शिक्षकांना अभ्यासक्रमाच्या अंमलबजावणीतील बारकावे अधिक चांगल्या
प्रकारे समजून घेण्यास आणि विविध शैक्षणिक संदर्भांमध्ये प्रभावी अध्यापन आणि शिकण्यास
समर्थन देण्यासाठी माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास मदत होऊ शकते. भावी पिढी घडवताना
याचा नक्की फायदा होईल असे सद्या तरी आशा वाटते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3fbbVKe7dEgbvZJN6L_AB3_PgOR9IpwHyHqMv_iHxdPj6x1rgbKIMk5JXUmT9tRFjPFtygk8PXeiHKZ4O7w3fVEukTaiOJyjsEUiNoXiaih7ucnEVbsUE5Y17ICPdeIYNaUkXZoMYetV9n4Gg9u1pLEoCX3s-gXE4Xp3_tIsCewbVP5kTXKd6vGAoqBg/s310/IKS.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="307" data-original-width="310" height="307" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3fbbVKe7dEgbvZJN6L_AB3_PgOR9IpwHyHqMv_iHxdPj6x1rgbKIMk5JXUmT9tRFjPFtygk8PXeiHKZ4O7w3fVEukTaiOJyjsEUiNoXiaih7ucnEVbsUE5Y17ICPdeIYNaUkXZoMYetV9n4Gg9u1pLEoCX3s-gXE4Xp3_tIsCewbVP5kTXKd6vGAoqBg/s1600/IKS.jpg" width="310" /></a></b></div><b>(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)</b><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सरदेसाई</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एस. जी.
(2001). भारतीय तत्त्वज्ञान : वैचारिक आणि सामाजिक संघर्ष</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मुंबई:
लोकवाङमय गृह </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जोशी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ग. ना. (2004
). भारतीय तत्वज्ञानाचा बृहद् इतिहास खंड – 1 ते 12</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पुणे: शुभदा
सारस्वत प्रकाशन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ठाकरे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भू. मा.
(2004). तर्कशास्त्र. पुणे: कुंभ प्रकाशन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दीक्षित
श्री. (2009). भारतीय तत्वज्ञान</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोल्हापूर: फडके प्रकाशन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जोशी आणि कुलकर्णी (2009). तत्वज्ञान
तर्कशास्त्र</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पुणे: कॉन्टिनेन्टल प्रकाशन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-45296370180900171012023-08-30T19:30:00.001+05:302023-08-30T19:30:09.596+05:30 SOAR Analysis | SOAR विश्लेषण<p> <b style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR
Analysis<span lang="MR"> | </span>SOAR <span lang="MR">विश्लेषण</span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR
Analysis <span lang="MR">हे एक स्व-विश्लेषण तंत्र असून ते आपल्या विद्यमान सामर्थ्यावर
लक्ष केंद्रित करण्यासाठी आणि भविष्यकालीन उद्दिष्टांसाठी नवी दृष्टी विकसित
करण्यासाठी वापरू शकतो. हे मुळात एक धोरणात्मक नियोजन करण्याचे साधन आहे
ज्याद्वारे आपण आपल्या महत्वाकांक्षा सुस्पष्ट करू शकतो. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR
<span lang="MR">विश्लेषण हे प्रामुख्याने आपण कोण आहोत आणि भविष्यात आपण स्वतःला
कुठे पाहतो आणि इतरांबरोबर कसे काम करत आहात हे समजून घेण्यास मदत करते. आपण </span>SWOT
<span lang="MR">विश्लेषण बद्दलचा लेख वाचला असाल तर त्याच्याशी हे साम्य असेल. </span>SWOT
<span lang="MR">विश्लेषण हे आपल्या व्यक्तिमत्व विकासाच्या अनुषंगाने महत्त्वाचे
आहे तर </span>SOAR<span lang="MR"> विश्लेषण हे व्यक्तिमत्वाबरोबरच ध्येय धोरणे
निश्चितीसाठी आवश्यक आहे. आपण हे लक्षात ठेवावे की आपल्या विचारांची किंवा धोरणात्मक
प्रक्रियेची कार्यक्षमता सुधारण्यासाठी ही सर्व फ्रेमवर्क आहेत. म्हणूनच</span>, <span lang="MR">या सर्वांचे अगदी नवीन तंत्रात विलीन करून दुसरी रचना शोधणे देखील शक्य
आहे. जर </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपला विश्वास असेल तरच त्यांना मर्यादा आहे अन्यथा आपल्या महत्वाकांक्षेला
आकाश ठेंगणे असते. आपण </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्लेषणाच्या घटकांचे एक-एक करून परिक्षण
करणार आहोत आणि प्रत्येक शीर्षकाच्या खाली</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्लेषण
प्रश्न सापडतील. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. सामर्थ्य (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Strengths<span lang="MR">: </span>Assets,
Capabilities)<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR <span lang="MR">फ्रेमवर्कचा
पहिला घटक म्हणजे सामर्थ्य. सामर्थ्य म्हणजे अपेक्षित परिणाम प्राप्त करण्यासाठी
इष्टतम कार्य आणि कार्यप्रदर्शनासाठी व्यक्तीची नैसर्गिक क्षमता. सामर्थ्य हे
चारित्र्य, गुण किंवा कौशल्ये म्हणून परिभाषित केले जातात जी व्यक्तिमत्वाची सकारात्मक
बाजू म्हणून गणले जातात. सामर्थ्यांमध्ये ज्ञान</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गुणधर्म</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कौशल्ये आणि प्रतिभा
यांचा समावेश होतो. आपण </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्लेषणात खालील प्रश्नांच्या
सहाय्याने व्यक्तीच्या सामर्थ्याविषयी जाणून घेऊ शकतो. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अशी कोणती बाब आपल्याकडे आहे ज्यामुळे आपण अद्वितीय
बनता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण अशा कोणत्या कौशल्यांचा अभिमान बाळगता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्याकडे
असलेल्या कोणत्या </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">क्षमतांची कदर करता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपले उत्कृष्ट क्षेत्र कोणते आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आताच्या क्षणापर्यंत तुमची सर्वात मोठी कामगिरी
कोणती आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्ही कोण आहात यावर तुमची ओळख बनते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्ही स्वतःला
जगासमोर कोण म्हणून सादर करत आहात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमची विशेष प्रतिमा
काय आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जर तुम्ही तुमच्या सहकाऱ्यासोबत सहभागी म्हणून काम करणार असाल तर ते
तुमच्याबद्दल काय म्हणतील</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते पुरेसे समाधानी आहेत का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते कशावर
सर्वात जास्त समाधानी आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<span lang="MR"> इत्यादी........</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपले सामर्थ्य शोधा आणि त्यांना अधिक
चांगले बनवा. जीवनात असे अनेक लोक आहेत ज्यांनी स्वतःला आणि स्वतःच्या अंगभूत
क्षमता आणि वैशिष्ट्यांना न ओळखताच ध्येय धोरणे आखतात त्यामुळे यश मिळण्याऐवजी
अपयश येण्याची शक्यता अधिक असते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. संधी (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Opportunities<span lang="MR">: </span>Ideas,
Possibilities<span lang="MR">):</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तिमत्व विकास आणि जीवन कल्याणासाठी
संधी मिळणे गरजेचे असते. यामध्ये शिक्षण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> प्रशिक्षण</span>,<span lang="MR"> मार्गदर्शन, स्व-मदत संसाधने किंवा कठीण प्रसंगी मदत करणाऱ्या समुदायांचा
समावेश असू शकतो. आपल्या क्षमता ओळखून शिक्षण आणि प्रशिक्षण घेऊन सकारात्मक विचार
सरणी असलेल्या वातावरण यासारख्या बाह्य घटकांचा विचार केल्यास व्यक्तिमत्व विकास सुलभ
करू शकतात. संधी ओळखणे व्यक्तिमत्व आणि मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी कृतीकार्यक्रम
आणि धोरणे तयार करण्यास मदत करते. आपल्यासाठी उपलब्ध असलेल्या वैयक्तिक विकासाच्या
संधी शोधणे. यामध्ये पुढील बाबी समाविष्ट असू शकतात:</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नवीन कौशल्ये किंवा ज्ञान विकसित करण्यासाठी कोर्स
किंवा कार्यशाळेमध्ये सहभाग घेऊ शकता का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्या वैयक्तिक विकासाच्या प्रवासात तुम्हाला
मार्गदर्शन करण्यासाठी एखादा गुरू किंवा प्रशिक्षक मिळेल का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमच्या विकासात हातभार लावणारे लोक किंवा गट
आहेत का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वैयक्तिक विकासात तुमच्या जीवनातील घटना किंवा
अनुभवांचा फायदा होऊ शकता का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संधी ओळखणे तुम्हाला अशा क्षेत्रांवर लक्ष
केंद्रित करण्यात मदत करते जिथे तुम्ही प्रगती करू शकता.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. आकांक्षा (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Aspirations<span lang="MR">: </span>Wishes,
Desires<span lang="MR">):</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फ्रेमवर्कचा
तिसरा घटक म्हणजे आकांक्षा. आकांक्षांची संकल्पना मानसशास्त्राच्या क्षेत्रात हॅलर
(1968) यांनी "ध्येयाधिष्टीत वर्तनाची बोधात्मक अभिमुखता पैलू" म्हणून व्याख्या
केलेली आहे. रणनीतीच्या संदर्भात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">आकांक्षा दीर्घकालीन धोरणाची दृष्टी आणि समर्थन
दर्शवतात जी प्रत्यक्ष कार्य करण्यास मदत करते. इच्छा आणि आशा या संकल्पनांशी
आकांक्षा संबंधित असलेली दिसून येते. व्यक्तीची आकांक्षा आणि उद्दिष्टे निश्चित करण्यासाठी
प्रत्यक्ष कार्य अपेक्षित आहे. यात भावनिक स्थिरता</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वैयक्तिक विकास
किंवा नातेसंबंधतील सुधारणासंबंधी उद्दिष्टे समाविष्ट असू शकतात. आकांक्षा आणि
दीर्घकालीन उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे असू शकतात:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्हाला कोणत्या प्रकारची व्यक्ती बनायची आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमची स्वप्ने आणि महत्वाकांक्षा काय आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भविष्यात तुम्ही स्वतःला कुठे पाहता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आकांक्षा या आपल्या वैयक्तिक विकासाच्या
प्रयत्नांना प्रेरणा आणि स्पष्ट दिशा देतात.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. फलिते (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Results<span lang="MR">:</span> Completed Tasks, Outcomes<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फ्रेमवर्कचा
चौथा घटक म्हणजे कार्याचे फलित आहे. फलिते म्हणजे मानसशास्त्राच्या क्षेत्रात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">लक्ष्य-प्राप्ती</span>,
<span lang="MR">कार्य सिद्धी आणि परिणाम सूचित करतात. विशिष्ट परिणाम किंवा
निर्देशक निश्चित केल्याने जे मानसिक प्रगती मापन करू शकतो. यामध्ये मानसिक
आजाराची लक्षणे कमी होणे</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जीवनातील समाधान वाढवणे किंवा
सुधारित सामाजिक संबंध यांचा समावेश असू शकतो. वेळोवेळी व्यक्तीच्या मानसिक कल्याण
यामधील बदलांचे नियमितपणे मूल्यांकन आणि मागोवा घेणे गरजेचे आहे. व्यक्तीच्या व्यक्तिमत्व
विकासात आपणास कोणते विशिष्ट परिणाम मिळवायचे आहेत याचा विचार केल्यास अल्पकालीन
आणि दीर्घकालीन उद्दिष्टे असू शकतात:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणतेही काम करण्यासाठी आत्मविश्वास वाढणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सुधारित संवाद कौशल्यांचा विकास </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उत्तम भावनिक बुद्धिमत्तेचे संवर्धन </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मजबूत नेतृत्व क्षमता अंगीकारणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विचार आणि कामातील लवचिकता वाढणे </span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परिणाम आपली प्रगती आणि यशाचे मापन करणारे सूचक
म्हणून काम करतात.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एकदा का तुम्ही </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्लेषण केले
की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण वैयक्तिक विकास योजना तयार करण्यासाठी त्याचा वापर करू शकता. या
योजनेमध्ये तुम्ही तुमच्या सामर्थ्य आणि</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संधींचा फायदा
कसा घ्याल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्या आकांक्षांसाठी कसे काम कराल आणि तुमचे
परिणाम कसे मोजता येतील हे सांगता येईल. लक्षात ठेवा की व्यक्तिमत्व विकास हा एक
सततचा प्रवास आहे आणि नियमितपणे तुमच्या </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्लेषणाची
पुनरावृत्ती केल्याने तुम्हाला ट्रॅकवर राहण्यास आणि तुमच्या जीवनातील आणि
ध्येयांमधील बदलांशी जुळवून घेण्यास मदत होऊ शकते. याव्यतिरिक्त</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसशास्त्र
किंवा वैयक्तिक विकास यांसारख्या क्षेत्रातील मार्गदर्शक किंवा व्यावसायिकांकडून
मार्गदर्शन घेणे आपल्या वाढीसाठी मौल्यवान अंतर्दृष्टी आणि समर्थन प्रदान करू
शकते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसशास्त्रातील </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्लेषण
विशेषतः मानसिक आरोग्य व्यावसायिक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समुपदेशक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">थेरपिस्ट आणि
वैयक्तिक वाढ आणि कल्याण शोधणाऱ्या व्यक्तींसाठी उपयुक्त आहे. हे एखाद्याची मानसिक
स्थिती समजून घेण्यासाठी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ध्येय निश्चित करण्यासाठी आणि
प्रगतीचा मागोवा घेण्यासाठी एक संरचित फ्रेमवर्क प्रदान करते. हे लक्षात घेणे
महत्त्वाचे आहे की मानसशास्त्रीय विकास ही एक जटिल आणि वैयक्तिक प्रक्रिया आहे आणि
प्रत्येक व्यक्तीच्या अद्वितीय गरजा आणि सामर्थ्य पूर्ण करण्यासाठी </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SOAR
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विश्लेषण हे एक
मौल्यवान साधन असू शकते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMk9mMWWVXONygvJgxrT_jslAr5E6WGfjbwZ1Np7JDj0QHE_E60gCtytcxJYkC2GRgn-AmGYIk5h0xE1K9sBRNToVYo9oBq6DzgbFOB4j5pybyEaiDPzTZugQxXFVLL62G_9XYo5BKQRHnv6gbEew4aeSds348yFiVhDr1GhiM78Xbw_YiDhLerRR11l4/s475/SOAR.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="475" data-original-width="470" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMk9mMWWVXONygvJgxrT_jslAr5E6WGfjbwZ1Np7JDj0QHE_E60gCtytcxJYkC2GRgn-AmGYIk5h0xE1K9sBRNToVYo9oBq6DzgbFOB4j5pybyEaiDPzTZugQxXFVLL62G_9XYo5BKQRHnv6gbEew4aeSds348yFiVhDr1GhiM78Xbw_YiDhLerRR11l4/s320/SOAR.jpg" width="317" /></a></div><br /><div style="text-align: center;"><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">(सर्व चित्रे, इमेज google वरून साभार)</span></div><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 150%;">Cole,
M. L., and Stavros, J. M. (<span lang="MR">2019). “</span>Soar: a framework to
build positive psychological capacity in strategic thinking, planning, and
leading,” in Theoretical Approaches To Multi-Cultural Positive Psychological
Interventions, eds L. E. Van Zyl and S. Rothmann Sr. (Cham: Springer Nature), <span lang="MR">505–521.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 150%;">Stavros,
J. M. (<span lang="MR">2020). </span>Soar <span lang="MR">2020</span> and beyond:
strategy, systems innovation, and stakeholder engagement. AI Practitioner <span lang="MR">22</span>, <span lang="MR">70–91.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 150%;">Stavros,
J. M., and Hinrichs, G. (<span lang="MR">2009). </span>Thin book </span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 150%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">o</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 150%;">f
Soar: Creating Strengths-Based Strategy. Bend, OR: Thin Book Publishers.<o:p></o:p></span></p>
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">Stavros, J. M., and
Saint, D. (<span lang="MR">2010). “</span>Soar: linking strategy and od to
sustainable performance,” in Practicing Organization Development: A Guide For
Leading Change, <span lang="MR">3</span>rd Edn, eds W. Rothwell, J. Stavros, R.
Sullivan, and A. Sullivan (San Francisco, CA: Jossey -Bass), <span lang="MR">377–394.</span></span>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-14622973609787374842023-08-21T21:44:00.002+05:302023-09-15T13:12:45.522+05:30सॉफ्ट स्किल्स: नातेसंबंध हाताळण्याची कौशल्ये | Soft Skills for managing relationships <p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सॉफ्ट स्किल्स: नातेसंबंध हाताळण्याची कौशल्ये
| </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Soft</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Skills</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">for</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">managing</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">relationships</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आज आपणास कोणत्याही क्षेत्रात यश संपादन करायचे
असेल मग ते नोकरी असो किंवा व्यवसाय तर आपल्या अंगी सॉफ्ट स्किल्स आणि हार्ड स्किल्स
अशी दोन अंत्यत महत्त्वाची कौशल्ये आवश्यक आहेत. हार्ड कौशल्ये ही आपण आपल्या
शैक्षणिक जीवनात मिळविलेल्या सगळ्या पदव्या किंवा गुणपत्रिका होत. हार्ड कौशल्ये</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ज्यांना तांत्रिक कौशल्ये देखील
म्हणतात जी</span><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नोकरीशी निगडीत असतात</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> जी प्रत्येक कामाच्या स्वरूपावरून आवश्यक
पात्रता असते. दुसऱ्या शब्दांत</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रत्येक कंपनीतील प्रत्येक पदासाठी एक अद्वितीय हार्ड कौशल्यांची
सूची असते. उदाहरणार्थ</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एका अकाउंटंटला बँक स्टेटमेंट्सची जुळवाजुळव कशी करावी हे माहित असणे
आवश्यक आहे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तर
ते शिक्षकास अनावश्यक आहे. त्याच वेळी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शिक्षकासाठी त्यांच्या अनुभवाची पातळी काहीही
असो</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शिकवित
असलेल्या विषयातील आशय समृद्धी महत्त्वाची असते</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परंतु इन्कम ट</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">ॅ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्स रिटर्न भरणे हे एक कौशल्य आहे जे
सहसा शिक्षकासाठी आवश्यक नसते. म्हणजेच ज्या त्या कामासाठी मुलभूत ज्ञान आणि
कौशल्ये अभ्यासक्रमातून आत्मसात केलेले असतात त्यास हार्ड स्किल्स किंवा तांत्रिक
कौशल्ये म्हणतात. तांत्रिक कौशल्ये ही प्रशिक्षण</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शिक्षण आणि सराव याद्वारे मिळवलेली आणि मापन
करता येणारी कौशल्ये होत. यामध्ये आपले कार्य किती कौशल्याने केल्या जाते हे
ठरविले जाते. विशिष्ट क्षेत्राशी निगडीत आवश्यक क्षमता असतात ज्यांना आपण साधारण कौशल्ये
अथवा व्यवहारिक कौशल्य देखील म्हणू शकतो.<span></span></span></p><a name='more'></a><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सॉफ्ट स्किल्स यास आपण नातेसंबंध हाताळण्याची किंवा
अ-तांत्रिक कौशल्ये म्हणू शकतो, हे आपल्या व्यक्तिमत्वामध्ये अंगभूत असलेले गुणविशेष
तसेच आपल्याला दैनंदिन जीवनात इतरांशी संवाद साधताना आवश्यक असणारी गुणवैशिष्टये
जी आपण निवडलेल्या क्षेत्रात तसेच नोकरी असो किंवा व्यवसायामध्ये यशस्वी </span><span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">होण्यास आपणास मदत करत असतात. सॉफ्ट स्किल्स म्हणजे लोकांना
हाताळण्याची कौशल्ये होत, ज्यामुळे इतर लोकांशी संवाद साधून त्यांचेकडून आपले काम
करवून घेणे किंवा त्यांचेसोबत काम करणे आपल्याला सोपे होऊन जाते. यामध्ये सामाजिक
कौशल्ये</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संभाषण
कौशल्ये</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भावनिक
बुद्धिमत्ता आणि व्यक्तिमत्व गुणांचे संयोजन इत्यादी गोष्टींची कौशल्ये मोडतात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आजकाल सॉफ्ट स्किल्स ही संकल्पना खरे तर खूपच घासून
पुसून गुळगुळीत झालेली आहे; पिपल्स स्किल्स, लाइफ स्किल्स</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सॉफ्ट स्किल्स</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कम्युनिकेशन स्किल्स आदी नावांनी ओळखली जाणारी ही संकल्पना. सॉफ्ट
स्किल्स समजण्याचा सर्वांत चांगला मार्ग म्हणजे ते नेमके काय </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नाही</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">', </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ते
समजावून घेणे. उगाच गोड गोड बोलणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पुढे
पुढे करणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आपलेच घोडे पुढे दामटणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निव्वळ छान छान कपडे घालणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एकूणच काय तर </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इम्प्रेशन मारणे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हे
सॉफ्ट स्किल्स नाहीत. असेही लक्षात आले आहे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">की
सॉफ्ट स्किल्सचा सरसकट अर्थ </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">फाडफाड
इंग्लिश</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बोलणे </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">असाही घेतला जातो. इंग्रजीवर प्रभुत्व
असणे ही चांगलीच गोष्ट असली</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तरीही
इंग्रजीच काय</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कोणत्याही भाषेवरील प्रभुत्वाच्या
बाबतीत लागू असणारी गोष्ट आहे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ती
संवाद कौशल्य आणि ते सॉफ्ट स्किल्सचे एक महत्त्वाचे अंग आहे. आजकाल फिनिशिंग स्कूल
या सदरात लाइफ स्किल्स किंवा सॉफ्ट स्किल्स शिकवले जातात. काही ठिकाणी तर गटचर्चा
आणि मुलाखत याची तयारी इथपर्यंतच सॉफ्ट स्किल्सचे शिक्षण आहे. पण प्रत्यक्षात सॉफ्ट
स्किल्स हे या सर्वांपलीकडचे आहे. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवन कौशल्ये दोन प्रकारची असतात. ज्या अंतर्गत
सामान्य जीवन कौशल्ये आणि उच्चस्तरीय कौशल्ये येतात. या कौशल्यांच्या अंतर्गत अनेक
प्रकारची कौशल्ये येतात. जे खालीलप्रमाणे आहेत.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सामान्य कौशल्ये -</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आत्मविश्वास कौशल्ये.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निर्णय घेण्याची कौशल्ये.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ताण-तणाव व्यवस्थापन कौशल्ये.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रतिकूल परिस्थितीत समायोजन कौशल्य.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्व-जाणीवजागृती कौशल्ये.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सकारात्मक वर्तन कौशल्ये.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चिकित्सक विचार कौशल्ये.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उच्च स्तरीय कौशल्ये</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उच्च मानसिक क्षमता.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विचार करण्याच्या पद्धती</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मानसिक आणि शारीरिक आरोग्य.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ध्येय निश्चिती आणि समस्या परिहार.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संप्रेषण कौशल्ये.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निरोगी राहणीमान.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सॉफ्ट स्किल्स किंवा जीवन कौशल्याची गरज आणि
महत्त्व</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवन कौशल्याची गरज स्त्री आणि पुरुष दोघांनाही
एकसारखीच लागू होते. जीवनात यशस्वी होण्यासाठी आणि जीवनाच्या प्रत्येक क्षेत्रात
कार्यरत राहण्यास आवश्यक आहे. मग ते घर असो की बाहेरचं कार्यालय असो तसेच जागतिक
शांतता आणि बंधुता</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आरोग्य</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">रोजगार आणि व्यवसाय</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">असे
कोणतेही विषय असो जीवन कौशल्ये आवश्यक आहेत. जीवन कौशल्याची गरज आणि महत्त्व खालील
मुद्द्यांव्दारे वर्णन केली जाऊ शकते-</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">1) जीवनाच्या गुणवत्तेसाठी जीवन कौशल्ये आवश्यक आहेत.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">2) जीवन कौशल्ये व्यक्तीला तिच्यातील सर्वोत्तम गोष्टी बाहेर आणण्यास
मदत करतात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">3) अंगभूत शक्तींचा सर्वोत्तम विकास हा जीवन कौशल्याव्दारे होतो.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">4) जीवन कौशल्ये संतुलित व्यक्तिमत्व आणि सर्जनशीलता विकसित करतात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">5) जीवन कौशल्ये सर्व प्रकारच्या व्यावसायिक क्षमता विकसित करतात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">6) जीवन कौशल्ये माणसाला कर्तव्यनिष्ठ बनवतात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">7) जीवन कौशल्ये व्यक्तीला सामुदायिक जीवनासाठी तयार करतात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">8) वैज्ञानिक आणि तांत्रिक आविष्कारासाठी जीवन कौशल्ये आवश्यक आहे.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">9) जीवन कौशल्ये सामाजिक सक्रियता आणि श्रम यांच्याकडे योग्य
दृष्टिकोन विकसित करतात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">10) एकत्र राहण्यासाठी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एकत्र
शिकण्यासाठी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कृती करण्यासाठी आणि सक्रीय राहण्यासाठी
जीवन कौशल्ये आवश्यक आहेत. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAe1ZcMhYMEUHRBP0qIH_odj08M6kYmCucezfzWRCmq4zN3uOzi0ZuHVyAqX-mfyVF-cxNj2rORm3zt9XCjzy4KbbtmYCO3In506sJi7wUU8oyY00ukbCrpSCANEbLnAcA-9MASPmqfqQHApKa89PamOcUvj-YNjTmRR1Yulof9zixzNJKPNYEiIqhgn4/s441/Untitled.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="441" data-original-width="382" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAe1ZcMhYMEUHRBP0qIH_odj08M6kYmCucezfzWRCmq4zN3uOzi0ZuHVyAqX-mfyVF-cxNj2rORm3zt9XCjzy4KbbtmYCO3In506sJi7wUU8oyY00ukbCrpSCANEbLnAcA-9MASPmqfqQHApKa89PamOcUvj-YNjTmRR1Yulof9zixzNJKPNYEiIqhgn4/s320/Untitled.jpg" width="277" /></a></div><div style="text-align: center;">(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)</div><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span><p></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-56009775515609522512023-08-21T20:48:00.008+05:302023-09-15T13:13:45.277+05:30व्यक्तिमत्त्व प्रकार आणि विकास | Personality Development <p> </p><p align="center" style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: center; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तिमत्त्व
प्रकार आणि विकास </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">किशोरवयीन आकाश हा मित्र आणि नातेवाईक यांच्या
कोणत्याही कार्यक्रमात नेहमी पुढे असायचा. कोणतही नियोजन असो वा कार्यक्रम असेल तर
आपलं म्हणणं निर्भीडपणे मांडायचा. त्याचा स्वभाव अगदी मनमोकळा आणि लाघवी होता.
आकाश बरोबर असला की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सगळे मित्र निश्चिंत असत, नातेवाईकांतही तो धीट
म्हणून ओळखला जायचा. जसजसा तो मोठा होत गेला तसा तो कॉलेजमध्ये आणि नंतर नोकरीच्या
ठिकाणीही विविध गोष्टींवर चर्चा करताना निर्भीडपणे बोलायचा. सगळ्यांमध्ये मिसळणं
त्याला आवडायचं. आपलंही व्यक्तिमत्त्व आकाश सारखं असाव असं इतरांना वाटत असते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नम्रता ही अतिशय गोड मुलगी, नृत्य आणि
मानसशास्त्र या दोन्हींचं शिक्षण घेऊन नृत्याचे शिकवणी घेते. मात्र तिला स्वत:ला
समुपदेशक म्हणून काम करता येत नाही. खूपच कमी बोलते, त्यामुळे ती बोलण्यापेक्षा
लेखन करते. लोकांत फारशी मिसळत नाही, सणसमारंभात जाणे तिला संकोचित वाटते. एकटं
राहायला तिला आवडतं. मनन-चिंतन करणं</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नवनवीन विषयाचं
वाचन करणं तिला मनापासून आवडतं. मात्र तिच्या या एकलकोंड्या स्वभावाची घरच्यांना
चिंता वाटत आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आकाश हा बहिर्मुख किंवा एक्स्ट्रोव्हर्ट
व्यक्तिमत्त्व प्रकारात मोडतो तर नम्रता ही अंतर्मुख किंवा इन्ट्रोव्हर्ट
व्यक्तिमत्त्वाची आहे. बहिर्मुख व्यक्ती सर्वांना हव्याहव्याशा वाटतात तर अंतर्मुख
व्यक्तींबद्दल लोक फारसे उत्सुक नसतात. <b>अंतर्मुखता</b> आणि <b>बहिर्मुखता</b>
या संज्ञा <b>कार्ल युंग</b> यांनी मानसशास्त्रात आणल्या. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पण मुळात व्यक्तिमत्त्व म्हणजे काय
आणि व्यक्तिमत्त्वासंबंधी समज-गैरसमज दूर होण्यासाठी शास्त्रीय माहिती जाणून घेऊ
या.<span></span></span></p><a name='more'></a><p></p><p></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तिमत्त्व म्हणजे काय</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<span lang="MR"> </span><o:p></o:p></span></b></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तिमत्त्व
हा शब्द इंग्रजी भाषेतील </span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Personality <span lang="MR">या शब्दाचा मराठी भाषेतील प्रतिशब्द आहे. </span>Personality
<span lang="MR">हा शब्द पर्सोना</span> (Persona) <span lang="MR">या मूळ लॅटिन
शब्दापासून तयार झाला आहे. पर्सोना म्हणजे मुखवटा</span>, <span lang="MR">पूर्वीच्या
काळी नाटकांमध्ये भूमिका प्रभावी करण्यासाठी मेकअपचा आधार न घेता त्या त्या
पात्राचे मुखवटे परिधान केले जात असत. त्यामुळे पात्र कोणते आहे</span>? <span lang="MR">याचा बोध सहजपणे होत असे. पर्सोना शब्दापासून </span>Personality <span lang="MR">हा शब्द तयार झालेला असला तरी पर्सोनाप्रमाणे </span>Personality <span lang="MR">चा अर्थ मर्यादित नाही. व्यक्तिमत्त्व म्हणजे वरवरचा मुखवटा नसून
त्यासंबधी महत्त्वाची माहिती खालीलप्रमाणे आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तिमत्त्वाची संकल्पना
समजण्यासाठी लक्षात ठेवावयाचे मुद्देः</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जीवन जगण्याची
शैली म्हणजे व्यक्तिमत्त्व</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">याचा अर्थ व्यक्ती अद्वितीय असणे असा आहे.
प्रत्येकाचे स्वतःचे असे वेगळे व्यक्तिमत्त्व असते. व्यक्तिमत्त्व आकलनामध्ये
बाह्य देखावा</span>, <span lang="MR">रंग</span>, <span lang="MR">गोरेपणा</span>, <span lang="MR">उंची आणि शारीरिक वैशिष्टे ही मर्यादित ठरतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तिमत्त्व
हा एक व्यक्तीचा सुसंघटीत भाग आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">जो एकसारख्या परिस्थितीत वेगवेगळ्या वेळी सातत्यपूर्ण
जाणवतो. व्यक्तिमत्त्वातील शारीरिक व मानसिक गुणांचे संघटन स्थिर नसून परिवर्तनशील
असते. अभिवृत्ती</span>, <span lang="MR">श्रद्धा व घनिष्ठ सवयी हे व्यक्तिमत्त्वाचे
अविभाज्य अंग आहेत जे सातत्यपूर्ण प्रेरणा देतात. एखाद्या परिस्थितीत दिलेल्या
प्रतिक्रियेवरून आपण संपूर्ण व्यक्तिमत्त्वाविषयी भाकीत करू शकत नाही.</span> <span lang="MR">एखाद्यास व्यक्तिमत्त्वाचे लेबल लावण्यापूर्वी त्याच्या सामाजिक आणि
परिस्थितीजन्य संदर्भाने विश्लेषण करणे आवश्यक ठरते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या जगामध्ये
आदर्श व्यक्तिमत्त्वाची अशी गुणवैशिष्टे कोणतीही नाहीत. ती व्यक्तीच्या संस्कृती व
परिस्थितीनुसार निर्धारित होतात. फक्त गुणच नाही तर आपण वर्तनाद्वारे कसे व्यक्त
होतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; <span lang="MR">हे फार महत्वाचे आहे. व्यक्ती सामान्यत: आपल्या व्यक्तिमत्त्व गुणांचे
महत्त्व विशिष्ट क्रमाने संघटन करीत असते. हार्वर्ड विद्यापीठातील मानसशास्त्रज्ञ <b>गाॉर्डन
अलपोर्ट</b> यांनी व्यक्तिमत्व अधिश्रेणीचे वर्णन तीन पातळीवर केलेले आहे. </span><o:p></o:p></span></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. प्रधान गुणविशेष </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(Cardinal Traits)<span lang="MR">:</span></span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> व्यक्तीचे
व्यक्तिमत्त्व या प्रधान गुणविशेषाने प्रभावित झालेले असते. हा गुणविशेष व्यक्तीला
समाज जीवनाकडे पहाण्याचा दृष्टीकोन देतो. हा गुणविशेष व्यक्तीच्या वर्तनाचा प्रधान
नियंत्रक म्हणून काम करतो. काही ठराविक व्यक्तीमध्ये हा गुणविशेष आढळतो. प्रधान
गुणविशेष हा व्यक्तीच्या वर्तनाला दिशा देतो व तो त्यांच्यामध्ये एखाद दुसराच
असतो. त्या गुणावरून त्यांच्या व्यक्तिमत्वाची संपूर्ण ओळख आपल्याला होते. जसे डॉ.
बाबासाहेब आंबेडकर यांचा बुद्धीप्रामाण्यवाद हा प्रधान गुणविशेष आढळतो. त्यांनी
आपल्या तहयात सर्वांना न्याय मिळावा यासाठी जीवन व्यतीत केले. त्यासाठी त्यांनी
भारतीय समाजातील अमानवीय प्रथाविरुद्ध लढा दिला. आपण खरच खूप धन्य आहोत जे भारतीय
संविधान बुद्धीप्रामाण्यवादावर आधारित आहे. तसेच या गुणविशेषाची अनेक महान
व्यक्तिमत्त्वे आहेत. जसे मदर तेरेसाचा दयाळूपणा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">महात्मा गांधीची अहिंसा इत्यादी.</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. केंद्रीय गुणविशेष </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(Central Traits): </span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>अधिश्रेणीमधील पुढील गुणविशेष प्रधान
गुणविशेषाप्रमाणे अधिक प्रभावी नसला तरीही सर्वसामान्य व्यक्तीच्या
व्यक्तिमत्त्वाचा मुलभूत पाया असतो. सर्वसाधारणपणे केंद्रीय गुणाविशेषांची संख्या
६ ते १२ इतकी असते. आपण सहजपणे या सातत्यपूर्ण दृश्य गुणविशेषाच्या सहाय्याने
त्यांचे वर्णन करू शकतो. उदा. प्रामाणिकपणा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">समाजाभिमुखता</span>, <span lang="MR">वक्तशीरपणा</span>,
<span lang="MR">जबाबदारपणा इत्यादी. व्यक्ती वर्तनातून हे गुणविशेष सातत्याने
अभिव्यक्त होत असतात. अमीर खान यास परीपूर्णवादी</span>, <span lang="MR">बुद्धिमान</span>,
<span lang="MR">विचारशील</span>, <span lang="MR">रणनीतीकार</span>, <span lang="MR">संयमी
समाजसेक्क</span>, <span lang="MR">कलाकार आणि शिस्तबद्ध म्हणून संबोधले जाते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="line-height: 150%; margin: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. दुय्यम गुणविशेष</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (Secondary Traits)</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> अलपोर्ट यांनी
दुय्यम गुणविशेषांना अधिश्रेणीमध्ये सर्वात शेवटी ठेवलेले आहे. हे गुणविशेष प्रधान
गुणविशेषासारखे सातत्यपूर्ण दिसून येत नाहीत व प्रत्येक व्यक्तीमध्ये भरपूर
प्रमाणात आढळतात. हा गुणविशेष ठराविक प्रसंगी दिसून येतो म्हणजे यांचा वर्तनावर
क्वचितच परिणाम होतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; <span lang="MR">शिवाय हा प्रभाव अल्प प्रमाणात असतो. व्यक्तिमत्त्व वर्णनामध्ये इतके
महत्त्वाचे नाहीत. व्यक्तीची अभिवृत्ती</span>, <span lang="MR">प्राधान्यक्रम</span>,
<span lang="MR">आवडनिवड इत्यादी या वर्गात सामाविष्ट होऊ शकतो. कचितप्रसंगी आपण ते
व्यक्त करतो</span>, <span lang="MR">कचितप्रसंगी आपण ते अव्यक्त ठेवतो आणि कधीकधी
त्याच्या विपरीतही वर्तन करतो. उदा. एखादी शात व्यक्ती अचानक एखाद्यावर भडकू शकते.
एखाद्या धाडशी व्यक्तीस स्टेजरची भीती असू शकते.</span> <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सिग्मंड फ्राईडचे
व्यक्तिमत्व सिद्धांत:</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 13.5pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सिग्मंड फ्राईड यांनी व्यक्तिमत्वाचे स्पष्टीकरण
करण्यासाठी मनोविश्लेषण सिद्धांत मांडला. त्यांनी मनाचे तीन स्तर असतात असे
सांगितलेले आहे. बोधमन/ जाणिव (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Conscious), <span lang="MR">सुप्तमन (</span>Subconscious)
<span lang="MR">आणि अबोध मन (</span>Unconscious) <span lang="MR">असे तीन प्रकारात
त्याचे वर्गीकरण त्यांनी मांडलेले आहे. बोध स्तरावर सद्यस्थितीत व्यक्ती अनुभवत
असलेले वेदन</span>, <span lang="MR">संवेदन</span>, <span lang="MR">विचार</span>, <span lang="MR">भावना</span>, <span lang="MR">जाणिवा इत्यादींचे वास्तव असते.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 13.5pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सुप्तमन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span lang="MR">हे
सर्व प्रतिक्रिया आणि स्वयंचलित क्रिया परिभाषित करते ज्या आपण
त्यांच्याबद्दल विचार केल्यास आपणास त्या जाणवू शकतात. उदाहरणार्थ</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 13pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कार चालविण्याची आपली क्षमता: एकदा का आपण कर चालविण्यात प्राविण्य मिळविले
की कधी कोणत्या गियरचा वापर करायचा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 13pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कधी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span lang="MR">कोणते पेडल्स दाबायचे किंवा कोणत्या आरश्याकडे कधी
पहावे</span>, <span lang="MR">कोठे थांबावे इ. या सर्व क्रिया</span> <span lang="MR">स्वयंचलित होऊन जातात. हे सर्व</span> <span lang="MR">सुप्तमनाचे
कार्य सतत चालू असते. त्यास आपण जशा सूचना देऊ किंवा विचार करू त्यापद्धतीने ते
कार्य करते.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 13.5pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सिग्मंड फ्राईडचे असे मत आहे की आपल्या मनाचा बराच
भाग हा अबोध मनाने व्यापलेला असतो. अबोध स्तरावर व्यक्तीच्या सहजप्रवृत्ती. इच्छा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">प्रेरणा</span>,
<span lang="MR">ऊर्मी</span>, <span lang="MR">अनुभाविश्वातील स्मृती इ. दडलेल्या
असतात. याची जाणिव व्यक्तिला स्वत:ला</span> <span lang="MR">नसते. कधी कधी
अनवधानाने अबोध मनातील उर्मी</span>, <span lang="MR">इच्छा या बोलण्याच्या ओघात
(स्लीप ऑफ टंग)</span>, <span lang="MR">स्वप्नातून व्यक्त होतात.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 13.5pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सिग्मंड फ्राईड यांनी मनोविश्लेषण सिद्धांतात
व्यक्तिमत्वाचे इदम</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (Id), <span lang="MR">अहम</span> (Ego) <span lang="MR">व पराअहम</span> (Super Ego) <span lang="MR">या भागाचे स्पष्टीकरण
केलेले आढळलते. हे तीनही भाग परस्पर संबधित असून त्यांच्यात सतत आंतरक्रिया सुरु
असतात.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 13.5pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इदम</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: व्यक्तिमत्वाचा हा
भाग सुखतत्वावर काम करतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span lang="MR">इदम</span> <span lang="MR">पूर्णतया
अबोध पातळीवर कार्य करतो कारण सुखकारक वेदानानुभव मिळविण्याचा सतत प्रयत्न करत
असतो. यामध्ये सर्व मुलभूत मानवी गरजांचा (उदा. भूक तहान इ.) समावेश होतो. एखादी गोष्ट
आताच हवी अशासारखी हट्टी व स्वार्थी प्रवृत्ती</span> <span lang="MR">इदमची
असते. परिणामांचा विचार न करत केवळ सुखप्राप्तीसाठी</span> <span lang="MR">इदम्
काहीही करायला तयार असतो त्यामुळे तो अवस्तावादी ठरतो. सामाजिक बंधने</span>, <span lang="MR">नैतिकता</span>, <span lang="MR">मुल्ये यांची फिकीर त्यांमध्ये नसते. हा
भाग लहान मुलामध्ये प्राधान्यक्रमाने अधिक असतो.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 13.5pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अहम:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तिमत्व रचनेतील</span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हा भाग वास्तववादी
तत्वानुसार कार्य करतो. याचे कार्य बोध पातळीवर चालते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">व्यक्तिमत्वाचा
सर्वाधिक बुद्धिमान</span>, <span lang="MR">विचारशील</span>, <span lang="MR">तर्कसंगत
व संयमी भाग म्हणून</span> <span lang="MR">अहम</span> <span lang="MR">ओळखला
जातो. वास्तवतेचे भान ठेऊन तो</span> <span lang="MR">इदम</span> <span lang="MR">गरजा पूर्ण करण्यास उदुक्त करतो. वेळप्रसंगी इदमवर अंकुश ठेवण्याचे कार्य
करतो.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 13.5pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पराअहम:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पराअहम</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span lang="MR">हा नैतिक तत्वानुसार कार्य करतो. चांगले-वाईट</span>, <span lang="MR">चूक-बरोबर</span>, <span lang="MR">नैतिक-अनैतिक यातील फरक तो जाणतो. नैतिक
वर्तन करण्यास प्रवृत्त करतो.</span> <span lang="MR">पराअहममुळे इदमच्या
स्वार्थी व हट्टी प्रवृत्तीला आळा बसतो व व्यक्तिच्या सद्गुणांचा विकास होतो.</span> <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वरील तीनही व्यक्तिमत्त्व सिद्धांत आणि त्यांच्या
प्रकारानुसार व्यक्तिमत्व आणि त्यासंबंधीचे वर्णन आपण पाहीलेले आहे. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण आपले
व्यक्तिमत्व सुधारण्यासाठी अनेक थोर व्यक्तींचे जीवन चरित्र वाचत राहिले पाहिजे.
थोर व्यक्तींनी आपले जीवन कसे घडविले त्यांनी कोणकोणते कार्य केले आहे. आपले
स्वतःचे जीवनमान कसे उंचावले आहे यावरून आपण आपले सुद्धा व्यक्तिमत्व सुधारू शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शिक्षकांनी वर्गात नियमित आठवड्यातून एकदा मुलांना आपल्या वर्गातील
मुलांसमोर कसे बोलायचे याचा सराव दिल्यास अशी मुले मोठेपणी कोठेही कोणत्याही
विषयावर दोन भरभरून बोलू शकतात व व्यक्तीच्या व्यक्तिमत्वाच निश्चितच विकास होतो.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तिने आपल्या गुणदोषांची योग्य दखल घेऊन त्यात इष्ट असे बदल
करण्याचा सतत प्रयत्न केला तर व्यक्तिमत्वाची सुधारणा बऱ्याच प्रमाणात होऊ शकते.
प्रयत्न आणि सातत्यपूर्ण सरावाने आपले व्यक्तिमत्त्व निश्चित सुधारू शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: center; text-indent: 36pt;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhca8NoIJ8KY1x2PLjxYZuV6AqfowUBqd8QipULClkeew7x7qUKLNoY3K9soju2N4rIvJjcIufgEPciJKlMscAlzPecv21Luy6rTZVnFqWj6Mg1R_S8RSXg3N5P0pNEjddGkI_U3D_0rPofsKiWfALuDmSML3DgKzkYejav-GX8DOjUsh1FPjqH6JxaxMI/s455/Persona.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="455" data-original-width="301" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhca8NoIJ8KY1x2PLjxYZuV6AqfowUBqd8QipULClkeew7x7qUKLNoY3K9soju2N4rIvJjcIufgEPciJKlMscAlzPecv21Luy6rTZVnFqWj6Mg1R_S8RSXg3N5P0pNEjddGkI_U3D_0rPofsKiWfALuDmSML3DgKzkYejav-GX8DOjUsh1FPjqH6JxaxMI/w265-h400/Persona.jpg" width="265" /></a></div><br /><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(सर्व चित्रे, इमेज google वरून साभार)</span><p></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-4280291711114293112023-07-29T14:53:00.007+05:302023-07-29T14:53:42.721+05:30बायस्टँडर / प्रेक्षक प्रभाव | Bystander Effect<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36.0pt;"><span style="font-family: Mangal, serif;"><b>लोक बघ्याच्या भूमिकेत का असतात?</b></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">रविवार
</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">28</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> मे</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> 2023</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> रात्री </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नऊच्या आसपास </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एक मुलगा दिल्लीच्या शाहबाद डेअरीजवळ रस्त्यावर
उभा होता. अनेक लोक रस्त्यावरून ये-जा करत होते. साक्षी तयार होऊन मित्राच्या
मुलाच्या वाढदिवसाच्या पार्टीला उपस्थित राहण्यासाठी बाहेर पडते. तेव्हा रस्त्यावर
उभा असलेला तो मुलगा साक्षीला थांबवतो. त्यानंतर त्याने एका हाताने साक्षीला पकडून
दुसऱ्या हातात चाकूने हल्ला करतो. साक्षी भिंतीजवळ पडून स्वतःला वाचवण्याचा
प्रयत्न करते. तो मुलगा पुढील </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दोन मिनिटात </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">साक्षीवर चाकूने </span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">40</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> हून अधिक</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> हल्ले करतो. साक्षी रस्त्यावर पडल्यावर
तो मुलगा शेजारी पडलेल्या एका मोठ्या दगडाने तिच्यावर </span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">6</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> वेळा हल्ला करतो. त्यानंतर तो साक्षीला लाथ
मारून तिथून निघून जातो. या दरम्यान विविध वयोगटातील किमान </span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">17 </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लोक तेथून जातात. त्यांच्यामध्ये काही महिला होत्या</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परंतु त्यापैकी कोणीही त्या मुलीला वाचवण्याचा
प्रयत्न केला नाही. फक्त सुरुवातीला एक मुलगा वाचवण्याचा प्रयत्न करतो</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पण नंतर तोही निघून जातो. सुमारे अर्धा तास
साक्षीचा मृतदेह रस्त्यावर पडून होता.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">काही
दिवसानंतर पुण्यातही अशीच घटना दिसून आली. वर्दळीचे ठिकाण अशी ओळख असलेल्या सदाशिव
पेठेतील एका रस्त्यावर एका तरुणाने तरुणीवर कोयत्याने हल्ला केला. कोयत्याचा वार
लागल्यामुळे जखमी झालेली तरुणी पळत सुटली. तरुणी धावत असल्याचे बघून तिचा पाठलाग करून
तो तरुण वारंवार कोयत्याने वार करण्याचा प्रयत्न करू लागला. सुरुवातीला अनेकांनी
बघ्याची भूमिका घेतली होती. पण एका तरुणाने हल्लेखोराच्या हातातील कोयता हिसकावला
म्हणून मुलगी वाचली नाही तर भलतेच घडले असते. अशीच एक घटना पुन्हा पुण्यातील उच्चभ्रू
समजल्या जाणाऱ्या कोरेगाव पार्क या ठिकाणी संध्याकाळी सातच्या सुमारास बर्निग घाट
परिसरात घडली. तेथेही लोक केवळ बघ्याची भूमिकेत होते. लोक असे का वागतात? बहुसंख्य
लोक मदत न करता घटना मोबाईलमध्ये व्हिडीओ करण्यात का गुंतलेले होते? लोकांचे नैतिक
वर्तन असे का असते? शेवटी असाही प्रश्न उपस्थित होतो की</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> माणुसकी संपत चालली आहे का</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">?</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> की यामागे मानसशास्त्रीय काही कारण असू
शकते. यास बायस्टँडर प्रभाव म्हणजे प्रेक्षक प्रभाव असे म्हणतात.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span></span><span></span></p><a name='more'></a><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बायस्टँडर</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> <b>/ प्रेक्षक प्रभाव संशोधन </b></span><b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रेक्षक
प्रभाव समजून घेण्यासाठी सहा दशके जुनी घटना जाणून घ्यावी लागेल, हि घटना 1964 ची आहे.
अमेरिकेतील क्वीन्स शहरातील केव गार्डन नावाच्या ठिकाणी किट्टी जेनोवेस नावाची 28
वर्षांची तरुणी राहत होती. 13 मार्च रोजी या मुलीवर आधी बलात्कार आणि नंतर
सार्वजनिकरित्या तिची हत्या करण्यात आली. हल्लेखोर जेनोवेसवर चाकूने हल्ला करतो
तेव्हा तेथे 38 लोक उपस्थित होते.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हल्लेखोराने
घटना घडवून आणण्यापूर्वी 35 मिनिटांहून अधिक काळ केव्ह गार्डन्सजवळ जेनोव्हेसचा
पाठलाग केला. त्यानंतर त्याने मुलीवर चाकूने तीन वेळा हल्ला केला. यादरम्यान
जेनोव्हेस यांनी अनेकवेळा मदतीची याचना केली</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मात्र तेथे उपस्थित असलेल्या सर्व 38 लोकांनी
त्याकडे दुर्लक्ष केले.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">न्यूयॉर्क
टाइम्सने आपल्या रिपोर्टमध्ये म्हटले होते की</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जेनोव्हेसचा मृत्यू झाल्यानंतर एका व्यक्तीने
पोलिसांना माहिती दिली. हल्ल्याच्या वेळी तिथे उपस्थित असलेल्या आणखी एका
व्यक्तीने न्यूयॉर्क टाईम्सशी केलेल्या संभाषणात सांगितले की</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मला या सगळ्यात सहभागी व्हायचे नव्हते.
त्यांचा आपशी मामला होता. लॉस एंजेलिस टाईम्सच्या अहवालानुसार</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">या घटनेनंतर</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> मानसशास्त्रज्ञानी साक्षीदार असलेल्या
प्रेक्षकांचे वर्तन स्पष्ट करण्यासाठी </span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बायस्टँडर इफेक्ट</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सिद्धांताचा शोध लावला. </span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बायस्टँडर</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> <b>/ प्रेक्षक प्रभाव म्हणजे काय</b></span><b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">?</span></b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">या प्रभावाचा
अर्थ असा आहे की एखाद्या घटनेच्या वेळी जितके जास्त लोक उपस्थित असतील तितके लोक
पीडित व्यक्तीला वाचवण्यासाठी कमी हस्तक्षेप करतील. ब्रिटानिका</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इंग्रजी भाषेतील सर्वात जुना शब्दकोशानुसार</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बायस्टँडर प्रभावावर संशोधन करणारे दोन मानसशास्त्रज्ञ
होते. त्यापैकी एक सामाजिक मानसशास्त्रज्ञ बीब लताने आणि दुसरे जॉन डार्ली <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>होते. संशोधनानंतर त्यांनी हा प्रभाव स्पष्ट केला.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संशोधक
लताने आणि डार्ली <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>यांनी सांगितले की</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बऱ्याचदा घटना स्थळी उभे राहणाऱ्यांना अडचणीत
असलेल्या लोकांची काळजी घ्यावीशी वाटते</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परंतु
ते गुन्हेगाराला थांबवतील की नाही हे खालील 5 गोष्टीवर अवलंबून असते…</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;"></p><ol><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">घटनेची नोंद घेणे: काहीतरी वेगळे घडत
आहे हे लक्षात येणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आणीबाणीची परिस्थिती: विशिष्ट
प्रसंगाचा अर्थ अचूकपणे लावणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वैयक्तिक जबाबदारी: मदत करणे स्वतःची
जबाबदारी आहे हे ठरविणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मार्ग निवडणे: योग्य कृती करण्यासाठी
आवश्यक ज्ञान आणि कौशल्ये आहेत का</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">?</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अंतिम निर्णय: शेवटी बचाव करण्याचा
निर्णय घेणे.</span></li></ol><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यापैकी
कोणतीही एक गोष्ट अनुपस्थित असेल तर घटनास्थळी उपस्थित असलेली व्यक्ती बचावासाठी
हस्तक्षेप करणार नाही</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">असे तज्ज्ञ लताने आणि डार्ली <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>यांचे म्हणणे आहे.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लोक बघ्याची भूमिका का घेतात</span></b><b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उपस्थित
लोक हस्तक्षेप का करत नाहीत? सायकॉलॉजी टुडेच्या मते</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लॅटेन आणि डार्ली हे यासाठी दोन कारणे
देतात की पहिला जबाबदारीचा वाटा आणि दुसरा सामाजिक प्रभाव.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जबाबदारीचा
वाटा: लताने आणि डार्ली <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>सांगतात की अशा
घटनेच्या वेळी लोकांची संख्या जितकी जास्त असेल तितके कमी बचावकर्ते असतील. खरं तर</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">त्यांना असे वाटत असते की येथे आधीच
पुरेसे लोक आहेत</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">म्हणून आम्हाला या प्रकरणात पडण्याची गरज नाही.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सामाजिक
प्रभाव: या प्रकरणात घटनास्थळी उपस्थित असलेल्या लोकांना असे वाटते की जर कोणी या
प्रकरणात हस्तक्षेप केला तर आपणही करू. सायकोलॉजी टुडे वेबसाइटनुसार</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लोक हस्तक्षेप करत नाहीत याची अनेक
कारणे आहेत. संशोधन असे दर्शविते की जेव्हा लैंगिक अत्याचाराचा प्रश्न येतो तेव्हा
लोक हस्तक्षेप करण्याची शक्यता कमी असते. कारण यामागे नैतिक किंवा अनैतिक गोष्टी
असू शकतात. कारण वरील सर्व घटनांमध्ये हल्ला झालेले आणि केलेले एकमेकांना ओळखत होते.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>200
पेक्षा जास्त वेगवेगळ्या अभ्यासात असे आढळून आले की जर एखाद्या पीडितेने नावाने
मदतीसाठी हाक मारली तर मदत एकाच व्यक्तीकडे येण्याची शक्यता असते</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परंतु गर्दीची नाही. गर्दीतील
बहुतेकांना वाटते की कोणीतरी मदत करेल. दुसरे कोणीतरी पहिले पाऊल पुढे टाकेल असे
म्हणून जमाव जबाबदारी घेण्यास टाळाटाळ करतो. त्यामुळेच अधिक लोक असूनही ते
प्रेक्षकच राहतात. त्याच वेळी</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लोकांना इतरांच्या प्रकरणांमध्ये अडकणे टाळायचे असते आणि परस्पर
समस्या मानून घटनेचे मूक साक्षीदार बनायचे असते. केटी गेनोव्हेस प्रकरणातही तेच
घडले जे साक्षी हत्या प्रकरणात घडले. जेव्हा केटी गेनोवेसच्या शेजाऱ्यांना
विचारण्यात आले तेव्हा त्यांच्यापैकी बहुतेकांनी सांगितले की त्यांना असे वाटते की
हे दोन प्रेमींमधील प्रेमसंबंध आहे. लोकांना समजेपर्यंत किटीचा खून झाला होता.
साक्षी प्रकरणात जमावाचे वर्तन असेच होते. चाकूचा मार्ग अवलंबला जात असला</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तरी हल्लेखोराच्या हातात शस्त्र पाहून</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पीडितेला वाचवायला गेल्यास
त्यांच्यावरही हल्ला होऊ शकतो</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अशी भीती लोकांच्या मनात निर्माण होते</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">असे तज्ज्ञांचे म्हणणे होते. लोक अशा घटनांचे
प्रत्यक्षदर्शी बनतात</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हे स्वत:ला सुरक्षित ठेवण्याचे मानसशास्त्र आहे.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बायस्टँडर / प्रेक्षक प्रभाव कमी कसा
करता येईल</span></b><b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बायस्टँडर
प्रभवावर मात करण्यासाठी आपण काय करू शकतो</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">काही मानसशास्त्रज्ञ असे सुचवतात की या
प्रवृत्तीची जाणीव असणे, कदाचित हे चक्र खंडित करण्याचा सर्वात मोठा मार्ग आहे.
कृतीची आवश्यकता असलेल्या परिस्थितीचा सामना करताना</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बायस्टँडर प्रभाव आपणास कसा रोखून धरत असेल हे
समजून घेणे आणि त्यावर मात करण्यासाठी जाणीवपूर्वक पावले उचलणे अपेक्षित आहे.
तथापि</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">याचा
अर्थ असा नाही की आपण स्वत:ला धोक्यात आणले पाहिजे.</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जर स्वतःलाच
मदतीची गरज असेल तर</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आपण लोकांना मदत देण्यासाठी कसे प्रेरित करू शकाल</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">गर्दीतून विशिष्ट व्यक्तीला मदतीस
प्रेरित करणे ही अनेक तज्ञांनी सुचवलेली युक्ती आहे. त्या व्यक्तीच्या नजरेत नजर
घालून विशेषतः मदतीसाठी विचारणे. तुमची विनंती वैयक्तिक करून</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> सामाजिक आणि नैतिक जाणीव निर्माण
केल्यास त्या लोकांना नाकारणे अधिक कठीण होते. आपण एक सुजाण नागरिक म्हणून काय करू
शकतो……….</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बायस्टँडर प्रभावाची जाणीव: बायस्टँडर प्रभाव
अस्तित्वात आहे हे ओळखणे आणि ते कसे कार्य करते ते समजून घेणे. ही एक सामान्य
मानवी प्रवृत्ती आहे हे जाणून घेतल्याने आवश्यकतेनुसार त्याचा प्रतिकार करण्यास
मदत होऊ शकते.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जबाबदारी घेणे: मदत किंवा हस्तक्षेप
करण्याची वैयक्तिक जबाबदारी घेणे. कोणीतरी पाऊल टाकेल याची वाट न पाहता सकारात्मक
बदल घडवून आणण्यासाठी आपली भूमिका खूप महत्त्वाची आहे हे स्वतःला स्मरण करून देणे.
कारण इतरांना मदत करण्याची प्रवृत्ती वाढीस लागल्यास आवश्यक असल्यास आपणासही मदत
मिळू शकेल.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अंतःप्रेरणेवर विश्वास ठेवणे: जर
तुम्हाला असे वाटत असेल की एखाद्याला मदतीची गरज आहे</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तर तुमच्या अंतःप्रेरणेवर विश्वास ठेवा
आणि त्यावर कृती करा. तर्क वितर्क न करता किंवा इतरांनी पुढाकार घेण्याची
प्रतीक्षा न करता त्या घटनेत योगदान देणारे घटक समजून घेऊन त्या परिस्थितीत अधिक
सतर्क राहण्यास मदत होऊ शकते.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इतरांकडून मदत मिळविणे: आपत्कालीन
परिस्थितीत इतर लोकांची मदत मिळवून परिस्थिती हाताळता येते का याचा अंदाज घेणे.
त्यासाठी इतरांशी संवाद साधण्यासाठी पुढाकार घेणे अन्यथा एखाद्या व्यक्तीला तात्काळ
प्रथमोपचार किंवा वैद्यकीय मदतीची आवश्यकता असल्यास</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विशिष्ट व्यक्तीकडे निर्देश करणे आणि त्यांना
मदतीसाठी कॉल करणे. </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आवाज उठविणे: मदतीची गरज असलेल्या
परिस्थितीत इतर कृती करत नसल्याचे तुमच्या लक्षात आल्यास</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आपण प्रोत्साहित करणारा आवाज बना</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> बऱ्याच वेळेस</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एक आवाज किंवा मदत पूर्ण समुदायास उत्तेजित
करू शकते. आपल्या समुदायात किंवा कामाच्या ठिकाणी मदत करण्याच्या वर्तनाला
प्रोत्साहन देऊन कठीण काळात एकमेकांना साथ देण्याच्या महत्त्वाबद्दल बोलले पाहिजे.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लक्षात
ठेवा की बायस्टँडर प्रभवावर मात करण्यासाठी जाणीवपूर्वक प्रयत्न आणि जाणीव जागृती आवश्यक
आहे. या घटनेची जाणीव ठेवून आणि त्याच्या प्रभावापासून मुक्त होण्यासाठी सक्रिय
पावले उचलून</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आपण
आपल्या समुदायात अधिक सक्रिय आणि दयाळू व्यक्ती बनू शकतो. शेवटी एकच प्रार्थना मानसाने
मानसाशी मानसासम वागणे…………</span><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjx-TxIc4qjzFNACMJfdRoimZuYKI6AoWUg_FhrLZ_lbfc1PDs6xMaXMf8hYwoMdc1fVlaQtKjjKp2M0M12iTCgc-kTkzcZGTs-bJvJtRVoHSaHYuzcrJVnJXWimcAND9UPVih57gaR1-QOpPd65ftnpGxz5nY6F_nD26AGEIcJTJ7cvG2PLWCUSFNT88c/s1280/bystander%20effect.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjx-TxIc4qjzFNACMJfdRoimZuYKI6AoWUg_FhrLZ_lbfc1PDs6xMaXMf8hYwoMdc1fVlaQtKjjKp2M0M12iTCgc-kTkzcZGTs-bJvJtRVoHSaHYuzcrJVnJXWimcAND9UPVih57gaR1-QOpPd65ftnpGxz5nY6F_nD26AGEIcJTJ7cvG2PLWCUSFNT88c/w400-h225/bystander%20effect.png" width="400" /></a></div><br /><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(सर्व चित्रे आणि इमेजेस googleवरून साभार)</span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संदर्भ</span></b><b><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Hudson, James M. & Bruckman, Amy
S. (<span lang="MR">2004). "</span>The Bystander Effect: A Lens for
Understanding Patterns of Participation". <i>Journal of the Learning
Sciences</i>. <span lang="MR">13/2, 165–195.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Manning, R., Levine, M., &
Collins, A. (<span lang="MR">2007). </span>The Kitty Genovese murder and the
social psychology of helping: The parable of the <span lang="MR">38 </span>witnesses.
<i>American Psychologist</i>, <span lang="MR">62/6</span>, <span lang="MR">555–562.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Sanderson, C. (2021). The Bystander
Effect: The Psychology of Courage and How to Be Brave. HarperCollins Publishers
Limited.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Understanding the Bystander Effect.
(a.n.d.). <i>Psychology Today</i>. Retrieved July <span lang="MR">2</span></span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">6</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, <span lang="MR">2023</span>, from
https://www.psychologytoday.com/us/basics/bystander-effect</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 36.0pt; text-align: justify; text-indent: -36.0pt; text-justify: inter-ideograph;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नातू</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> वैद्य</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
आणि राजहंस (2012). सामाजिक मानसशास्त्र - बारावी आवृत्ती, दिल्ली: पिअरसन प्रकाशन
</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-29568144834022729982023-07-08T11:43:00.010+05:302023-09-15T13:14:19.249+05:30माइंडफुलनेस: सजगपणे जगण्याची क्षमता | Mindfulness<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस: सजगपणे
जगण्याची क्षमता | </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Mindfulness<span lang="MR"><o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एका शहरात सागर आणि प्रीती
कुटुंबापासून दूर दोघेच रहात होते. त्यांना पाच वर्षाचा रोहन नावाचा मुलगा होता.
दोघेही कामावर जात असल्याने तो गुंतून राहावा म्हणून त्याला मोबाईल दिलेला होता.
रोहन कोणतीही गोष्ट करायची असेल तर मोबाईलशिवाय करू शकत नव्हता. प्रत्येक
गोष्टीसाठी त्याला मोबाईल लागायचा, जेवण करताना तर पहिली अटच ती असायची. त्याचे
आई-वडील सांगतात की मोबाईल दिल्याशिवाय तो जेवतच नाही......... </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आज जवळपास सर्वच घरात वरील प्रसंग
घडताना दिसत असेल. मुले काय खात आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> पीत आहेत याचे भानच राहिलेले
नाही. हे भान किंवा अस्तित्वाची जाणीव असणे म्हणजे काय तर माइंडफुलनेस किंवा सजगता
होय. आपण माइंडफुलनेस ही एक मूलभूत मानवी क्षमता म्हणू शकतो, <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मानवाला कोणत्याही प्रसंगी पूर्णपणे सचेतन राहण्याची</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जागरूक
राहण्याची</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मन शांत ठेवून सारासार विचार करण्याची</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण कोठे आहोत आणि आपण नेमकं काय करीत आहोत याची निष्पक्षपणे जाणीव असणे
होय. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">थोडक्यात सांगायचे झाले तर
माइंडफुलनेस म्हणजे सद्य स्थितीत जगणे होय, दोन श्वासामधील जगणं होय. काही लोक
आपल्या भूतकाळात जगतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर काही लोक
आपल्या भविष्यकाळात विहार करत असतात. परंतु आपल्याला जर आनंदी राहायचे असेल तर आपण
वर्तमानात जगले पाहिजे आणि सद्य स्थितीतला क्षण जगता आला पाहिजे. आपणास जर कायमस्वरूपी
आनंदी राहायचे असेल तर आपण माइंडफुलनेसच्या मदतीने आनंदी राहू शकतो. काही लोकांचा
स्वभावच असा असतो की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते तुरूंगामध्ये
जरी असले तरी तिथे आनंदी असतात आणि काहींचा स्वभाव असा असतो</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> की </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यांना राज
महालात जरी ठेवले तरी ते कायम दुखी असतात.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस
हा नेहमी आनंदी राहण्याचा एक राजमार्ग आहे. आपण विचार करत असाल की हे काय आणि कसे असते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? <span lang="MR">खरं तर माइंडफुलनेस ही एक अशी पद्धत आहे</span>, <span lang="MR">ज्याद्वारे
आपण आपल्या आत</span>, <span lang="MR">आपल्या आजूबाजूला घडणाऱ्या घटना किंवा
परिस्थितींबद्दल जागरूकता निर्माण करतो. हे एक प्रकारचे ध्यानच आहे, फरक एवढाच आहे
की</span>, <span lang="MR">एका विशिष्ट वेळी स्वतंत्रपणे लक्ष केंद्रित करण्याचा
प्रयत्न करण्याऐवजी</span>, <span lang="MR">माइंडफुलनेसमध्ये</span>, <span lang="MR">आपण आपले लक्ष त्या क्षणावर केंद्रित केले पाहिजे</span>, <span lang="MR">आपण
जिथे आहोत</span>, <span lang="MR">त्याच स्थितीत तो क्षण अनुभवणे आणि जगणे आवश्यक
आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असे मानले जाते की माइंडफुलनेस
तंत्राच्या नियमित सरावाने आपण आनंदी राहू शकतो. वास्तविक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">याद्वारे आपण
वर्तमान क्षणाशी जोडतो आणि परिस्थिती आहे तशी स्वीकारतो. आपण परिस्थिती बदलू शकत
नाही पण आपण आपली प्रतिक्रिया नक्कीच बदलू शकतो आणि परिस्थितीकडे बघण्याचा आपला दृष्टिकोनही
बदलू शकतो. यामुळे आपण हळूहळू प्रत्येक परिस्थिती स्वीकारायला आणि त्यात आनंदी
राहायला शिकतो. कारण आपण त्याची निवड केलेली असते “मी आनंदी आहे कारण मी आनंदी
राहण्याची निवड केलेली आहे”.<span></span></span></p><a name='more'></a><p></p><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसचे फायदे</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. ताण-तणावापासून मुक्तता मिळते </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. स्मरण शक्ती सुधारते <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. एकाग्रता वाढते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. भावनिक स्थिरता येते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5. शांतता आणि आनंदाची भावना वाढीस
लागते </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">6. चंचलता आणि अस्थिरता कमी होते </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">7. रागावर नियंत्रण येते </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">8. एकमेकांना समजून घेण्याची क्षमता
वाढते </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">9. निर्णय क्षमता वाढते </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">10. चांगली झोप येण्यास मदत होते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसची उत्पत्ती</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसची उत्पत्ती हजारो वर्षापुर्वी
बौद्ध तत्त्वज्ञानात शोधली जाऊ शकते. बुद्धाची <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>शिकवण आणि ध्यान पद्धतींमध्ये माइंडफुलनेस
मध्यवर्ती भूमिका बजावते. बुद्धाने अंतर्दृष्टी आणि दुःखापासून मुक्ती मिळविण्याचे
साधन म्हणून सजगतेच्या सरावावर भर दिला.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"माइंडफुलनेस" हा पाली
शब्द "सती" वरून आला आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ज्याचा अर्थ "लक्षात
ठेवणे" किंवा "जागरूक असणे" असा आहे. माइंडफुलनेसच्या सरावामध्ये
सध्याच्या क्षणी एखाद्याचे लक्ष जाणूनबुजून निर्देशित करणे आणि टिकवून ठेवणे</span>,
<span lang="MR">एखाद्याचे विचार आणि संवेदना त्यांच्यात अडकून न पडता किंवा योग्य
की अयोग्य यांची निवड न करता त्यांचे निरीक्षण करणे समाविष्ट आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसचे मूळ जरी बौद्ध तत्त्वज्ञानात
असले तरी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात विविध मानसशास्त्रज्ञ आणि संशोधकांच्या संशोधनाद्वारे
माइंडफुलनेसला पश्चिमेत लोकप्रियता मिळाली. प्राध्यापक डॉ जॉन कॅबेट-झिन यांनी
1970 च्या दशकात माइंडफुलनेस-आधारित स्ट्रेस रिडक्शन (</span>MBSR) <span lang="MR">प्रोग्राम
विकसित केला. तेव्हापासून</span>, <span lang="MR">मानसशास्त्र</span>, <span lang="MR">वैद्यकशास्त्र</span>, <span lang="MR">शिक्षण आणि कॉर्पोरेट जगाबरोबर विविध
क्षेत्रांमध्ये माइंडफुलनेसचा व्यापकपणे अभ्यास सुरु आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसबाबत बौद्ध कथा:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अशांत मनात अनेक प्रश्न उत्पन्न होत
असतात, जोपर्यंत या प्रश्नांची उत्तरे मिळत नाहीत तोपर्यंत मनाला शांती मिळत नाही.
मन शांत करण्याचा सर्वात अचूक मार्ग म्हणजे मौन पाळणे. गौतम बुद्धांची एक
प्रेरणादायी घटना या संदर्भात प्रचलित आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एके दिवशी एक व्यक्ती गौतम बुद्धांना
भेटायला आली. ती व्यक्ती बुद्धांना म्हणाली की मला तुम्हाला काही प्रश्न विचारायचे
आहेत. कृपया माझ्या प्रश्नांची उत्तरे द्याल का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<span lang="MR">.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बुद्धांनी त्या व्यक्तीकडे
पाहिल्यावर त्यांच्या असे लक्षात आले की तो माणूस खूप अस्वस्थ दिसत होता. बुद्ध
त्या व्यक्तीला म्हणाले की</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> मी तुझ्या सर्व प्रश्नांची उत्तरे देईन</span>, <span lang="MR">पण तुला एक काही दिवस मौन पाळावे लागेल. त्यानंतर तुला हवे ते विचारता
येईल. मी दिलेले कोणतेही वचन नक्की पाळतो</span>,<span lang="MR"> त्यामुळे माझ्या
शब्दांवर विश्वास ठेव</span>,<span lang="MR"> एका वर्षानंतर तुला तुझ्या सर्व
प्रश्नांची उत्तरे नक्कीच मिळतील.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्या व्यक्तीने बुद्धाची आज्ञा पाळली
आणि मौनाचे व्रत धारण केले. आता तो पूर्ण वेळ शांत राहू लागला. काही दिवसांतच
शांततेमुळे तो ध्यान करू लागला. अशा तऱ्हेने त्याचे मन शांत होऊ लागले. मौन आणि
ध्यानामुळे त्याच सर्व प्रश्न नाहीसे होऊ लागले. अशातच एक वर्ष निघून गेले. आता तो
पूर्णपणे शांत आणि आनंदी होता. जेव्हा वेळ संपली तेव्हा बुद्ध त्या व्यक्तीला
म्हणाले की मी तुला प्रश्न विचारण्यास दिलेली मुदत संपलेली आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">आज एक वर्ष पूर्ण
झाले. आता तू मला तुझे सर्व प्रश्न विचारू शकतोस.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे ऐकून ती व्यक्ती खूष झाली आणि
म्हणाली की आज मला तुम्हाला काहीही विचारायचे नाही. बुद्ध त्या व्यक्तीला म्हणाले
की तू इथे आलास तेव्हा तुझे मन अशांत होते. जेव्हा माणसाचे मन शांत नसते तेव्हा
त्याच्या मनात प्रश्न निर्माण होत राहतात. अस्वस्थ मनामुळे त्रास होतो. आपल्या
मनाच्या दोन अवस्था असतात. एकात प्रश्न असतात आणि दुसऱ्यात उत्तरे असतात.
शांततेमुळे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,
<span lang="MR">आपले मन दुसर्या अवस्थेत पोहोचते</span>, <span lang="MR">जिथे आपले
प्रश्न थांबतात आणि आपल्याकडे फक्त उत्तरे उरतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसच्या पद्धती</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेसचा सराव करणे खूप सोपे
आहे. या क्षणी तुम्ही जिथे असाल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तिथे तुम्हाला पूर्ण लक्ष केंद्रित
करावे लागेल. यासाठी पाठ सरळ ठेवून खुर्चीवर बसा किंवा मांडी घालून जमिनीवर बसा
आणि खालीलपैकी कोणतीही कृती करू शकता...........</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. श्वासोच्छवासावर लक्ष केंद्रित करणे (किमान
10 मिनिटे)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपले लक्ष श्वासावर केंद्रित करा.
श्वास आत आणि बाहेर सहज जाताना जाणवेल, श्वासातील चढ-उतार अनुभवा. एक हात पोटावर
ठेवा आणि लक्षात घ्या की जेव्हा तुम्ही श्वास घेता तेव्हा पोट बाहेर जाते आणि
जेव्हा तुम्ही श्वास सोडता तेव्हा पोट आत जाते. श्वास थंड आहे की गरम आहे हे देखील
तुम्ही लक्षात घेऊ शकता. जेव्हा जेव्हा श्वासापासून लक्ष दूर जाते तेव्हा घाबरू नका,
हे प्रत्येकासोबत घडते. आपले मन अतिशय चंचल असते आणि ते एका जागी स्थिर राहत नाही.
परंतु विचलित झाल्यानंतर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पुन्हा आपले मन श्वासावर केंद्रित
करा. तुमच्या श्वासाविषयी जागरुक राहा आणि जेव्हा जेव्हा तुमचे मन भरकटते तेव्हा
ते श्वासाकडे परत आणा. हे करत असताना दीर्घ श्वास न घेता सामान्य पद्धतीने श्वास
घ्या. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नाकाखाली बोट ठेवून श्वास थंड आहे की
उबदार आहे हे माहिती करून घ्या. जर तुम्हाला श्वासाचा थंडपणा/ऊबदारपणा जाणवत नसेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर स्वतःवर
दबाव आणू नका, थोडा वेळ शांत रहा. अशा सततच्या सरावाने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण श्वासावर
लक्ष केंद्रित करायला शिकाल. हे करत असताना आपण हळूहळू आपले मन स्थिर करत आहोत
याची जाणीव होईल. या नियमित सरावाने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण आपले विचार
आणि भावना संतुलित करू शकतो आणि भावनिकदृष्ट्या स्थिर बनू शकतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. सक्रियपणे ऐकणे (किमान 10 मिनिटे)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या प्रक्रियेदरम्यान</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्या
सभोवतालच्या आवाजाकडे लक्ष द्या</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जसे की पंख्याचा आवाज</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">रहदारीचा आवाज</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणीतरी बोलत
असल्याचा आवाज किंवा आपल्या सभोवतालचा कोणताही आवाज. पहा कोणत्या प्रकारचे आवाज
येत आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणते मोठे आहेत आणि कोणते संथ आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणता आवाज कोणत्या
दिशेने येत आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणता आवाज सतत येत आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणते मधून
मधून येत आहे इ. हा सराव करत असताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणतेही<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पूर्वग्रह बाळगू नका किंवा कोणत्याही प्रकारचे
मत बनवू नका. हा आवाज नसता तर बरे झाले असते असे समजू नका. सर्व बाजूंनी येणारे आवाज
ऐका. फक्त आवाजावर लक्ष केंद्रित करा. हा सराव करताना तुमचे लक्ष दुसरीकडे कुठेतरी
भटकत असेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर त्याची जाणीव ठेवा आणि हळू हळू तुमचे लक्ष
तुमच्या सभोवतालच्या आवाजांकडे वळवा.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>जर
मन वारंवार वेगवेगळ्या आवाजाकडे जात असेल तर अस्वस्थ होऊ नका आणि कोणत्याही एका
आवाजावर स्वतःला थांबवण्याचा प्रयत्न करू नका. याचा फायदा असा आहे की आपल्या
सभोवतालच्या आवाजाकडे लक्ष देऊन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">आपल्याला वर्तमानाची जाणीव होते आणि सतत सराव करून
आपल्या मेंदूच्या लक्ष केंद्रीकरण करणाऱ्या भागाला प्रशिक्षण देत असतो. हे
आपल्याला कोणतेही काम अधिक चांगल्या पद्धतीने करण्याची प्रवृत्ती प्रदान करते. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. जाणीवपूर्वक निरीक्षण करणे (किमान 10 मिनिटे)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">याचा अर्थ आपण जे काही पाहत आहोत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते जसे आहे
तश्या स्वरुपात पाहणे. आपल्या आजूबाजूला पहा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण काय पहात आहोत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रत्येक
गोष्टीचा क्रमाने विचार करा. वस्तूंच्या आकार आणि रंगाकडे लक्ष द्या. वस्तूचा
पृष्ठभाग कठीण आहे की मऊ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खडबडीत आहे की गुळगुळीत आहे हे पहा.
सहसा जेव्हा आपण एखादी गोष्ट पाहतो तेव्हा आपण काही पूर्वकल्पना बनवतो आणि
योग्य-अयोग्य</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चांगलं-वाईट ठरवू लागतो. ध्यान करताना आपण एखाद्या
गोष्टीचा चांगला किंवा वाईट विचार न करता त्या गोष्टीच्या वास्तविक स्वरूपाकडे
लक्ष द्यायला हवे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण
जेवण करताना ताटातील भाकरीकडे कधी जाणीवपूर्वक लक्ष दिलात का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<span lang="MR"> भाकरीचा आकार</span>,<span lang="MR"> रंग</span>,<span lang="MR"> त्याची
जाडी</span>,<span lang="MR"> मऊपणा आणि त्याची चव कशी असते</span>?<span lang="MR">
कधी अनुभव घेतलात का</span>?<span lang="MR"> नाही ना! कारण आपण कोणतीही गोष्ट करत
असताना किंवा खात असताना जर जाणीवपुर्वक त्याचे निरीक्षण केल्यास आपले पचनही
चांगले होते. आज अनेकदा असे अनुभव येतात की मुले काय खात आहेत हेच त्यांना कळत
नाही कारण ते खात असताना एकतर मोबाइलवर असतील किंवा टीव्ही बघत असतील. त्यामुळे
कधी नाही तेवढी आज </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंडफुलनेस गरज भासू लागली आहे. वरील रोहनची
कथा सर्वत्र अनुभवायला येत असल्यामुळे ‘माइंडफुलनेस इटिंग’ ही संकल्पना चर्चित
आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. विचारांवर लक्ष केंद्रित करणे (किमान 10
मिनिटे)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपलं मन खूप चंचल आहे, ते <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>नेहमी माकडांसारखे उड्या मारत असते. मनाला एका
विचारावर स्थिर करणे कठीण आहे परंतु आपल्याला ते करावे लागेल. आपल्या मनात येणार्या
विचारांवर लक्ष केंद्रित करा. या सरावादरम्यान</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्याला असे जाणवेल
की आपले मन एका क्षणासाठीही एका ठिकाणी थांबू शकत नाही आणि आपल्या मनात किती विचार
येत राहतात हे आपल्याला माहित नाही. पण मनात येणारे हे विचार येऊ देत, त्यांना
बळजबरीने थांबवू नका आणि तुमच्या मनात येणाऱ्या बरोबर/चुकीचे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चांगले/वाईट विचारावर
भाष्य करू नका. जर मन विचारांमध्ये गुंतले असेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तर तुमचे लक्ष
तुमच्या श्वासाकडे वळवा. कारण आपण एखाद्यावेळी काही काम करत नसलो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">अगदी रिकामे जरी
बसलेले असलो तरीही आपल्या मनात विचार सुरूच असतात. आपले मन हे निरंतर विचार करणारे
रेडिओ स्टेशन आहे</span>, <span lang="MR">त्यामध्ये एक विचार संपण्यापूर्वी दुसऱ्या
विचाराने जागा घेतलेली असते (झेन गुरु थिक नाट हान : </span>Silence: The Power of
Quiet in a World Full of Noise).</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्या मनातील विचार थांबवू नका
किंवा त्याबद्दल मत बनवू नका. जरी ते सकारात्मक मत असले तरीही त्याविषयी कोणतेही
मत बनवू नका. सततच्या सरावाने मनात येणारे विचार काही वेळात आपोआप स्थिर होतील,
यासाठी काही कालावधी जावा लागेल. पण याच्या सरावाने आपण नकारात्मक विचारांना दूर
ठेवू शकतो हे मात्र नक्की!.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5. शारीरिक स्ट्रेचिंगवर लक्ष केंद्रित करा
(सुमारे 2 मिनिटे)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उभे रहा आणि आपले हात डोक्याच्या
दिशेने सरळ वर घ्या. जर आपण खुर्चीत बसला असाल तर त्याच स्थितीत हात वर खेचा. मग
आपले लक्ष ताणलेल्या हातांवर केंद्रित करा आणि हाताच्या बोटांपासून ते खांद्याकडे
लक्ष द्या. त्यानंतर जमिनीवर बसा आणि आपले पाय सरळ रेषेत समोर घ्या. आपण खुर्चीत
बसलात तरीही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमचे पाय समोरच्या दिशेने वर घ्या. यानंतर
पायाच्या बोटांपासून ते घोट्यापर्यंत आणि संपूर्ण पायावर लक्ष केंद्रित करा. हात-पाय
ताणल्याने शरीरात चपळता येते, मनही स्थिर होते. तत्पर शरीर आणि स्थिर मन आपणास
कोणतेही काम यशस्वीपणे करण्यास मदत करते आणि जीवनात आनंद आणते. आज अनेक ऑफिसेसमध्ये
अशा क्रिया करण्यास प्रोत्साहन देत आहेत. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शेवटी... २ मिनिटे शांत बसा. तुम्ही
तुमचे डोळे बंद किंवा उघडे ठेवू शकता. डोळे उघडे ठेवूनही तुम्ही स्वतःला तटस्थपणे पाहू
शकता. या काळात कोणत्याही गोष्टीचा विचार करू नका, श्वास घेणे देखील पूर्णपणे
सामान्य असावे. हा कालावधी तुम्हाला सामान्य स्थितीत परत येण्यास मदत करेल. जर
तुमच्याकडे वेळ पुरेसा नसेल तर तुम्ही यापैकी काहीही करू शकता. पण जे कराल ते जाणीवपूर्वक
लक्ष देऊन करा. थोडक्यात भूत-भविष्य काळात न जगता वर्तमान काळात म्हणजे चालू घडीला
जगा! </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-jTV674uKvpaF9tjhCu9GwGM7nNT4uCyUtzpYa6VMsB66dJSUixwA-WblWFvaObMqvE7jnX_PXOIBdPh8k6yELXhGS41d4JFcJs8pbbWBZvEmy9k36R9QsxJp7sJnPMR1DNOmN2UGmNSImnyk52DSrplxFpjCHutGsjPUMo04fKFbv8pAjBoev3L9IgI/s480/Mindfulness_01.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="309" data-original-width="480" height="258" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-jTV674uKvpaF9tjhCu9GwGM7nNT4uCyUtzpYa6VMsB66dJSUixwA-WblWFvaObMqvE7jnX_PXOIBdPh8k6yELXhGS41d4JFcJs8pbbWBZvEmy9k36R9QsxJp7sJnPMR1DNOmN2UGmNSImnyk52DSrplxFpjCHutGsjPUMo04fKFbv8pAjBoev3L9IgI/w400-h258/Mindfulness_01.jpg" width="400" /></a></div>(सर्व चित्रे, इमेजेस google वरून साभार)<p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">Brach, T. (2004). Radical Acceptance:
Embracing Your Life with the Heart of a Buddha. Bantam</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">books.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">Brown,
Kirk Warren, and Richard M. Ryan. (<span lang="MR">2003).</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">The Benefits of Being
Present: Mindfulness and Its Role in Psychological Well-Being. <i>Journal of
Personality and Social Psychology</i>, <span lang="MR">84/4</span>, <span lang="MR">822-848. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-weight: bold;">Chapman, S.
(2016). The Five Keys to Mindful Communication: Using Deep Listening and
Mindful Speech to Strengthen Relationships, Heal Conflicts, and Accomplish Your
Goals. Shambhala</span><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">.</span></b><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">Davis,
Daphne M. (<span lang="MR">2012). </span>What Are the Benefits of Mindfulness. <i>Monitor
on Psychology</i>, <span lang="MR">43/7</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-weight: bold;">Harris, D.
(2014). 10% Happier: How I Tamed the Voice in My Head, Reduced Stress Without
Losing My Edge, and Found Self-Help That Actually Works. Harper</span><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-weight: bold;">One.</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">Hassed, C. (2008). Mindfulness for
Life. Exile Publishing.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-weight: bold;">Kabat-Zinn,
J. (1994). Wherever You Go, There You Are: Mindfulness Meditation in Everyday
Life. Hachette Books.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-weight: bold;">Kabat-Zinn,
J. (2005). Coming to Our Senses: Healing Ourselves and the World Through
Mindfulness. Hyperion</span><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">. </span></b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-weight: bold;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">Moore,
Adam, and Peter Malinowski. (<span lang="MR">2009). </span>Meditation,
Mindfulness and Cognitive Flexibility. <i>Conscious Cognition</i>, <span lang="MR">18/1</span>, <span lang="MR">176-186. </span></span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Nhat Hanh, T. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">1992).
</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Peace Is Every
Step: The Path of Mindfulness in Everyday Life. Bantam Books.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Nhat Hanh, T. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">1997).
</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">True Love: A
Practice for Awakening the Heart. Shambhala.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Nhat Hanh, T. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">1999).
</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">The Heart of the
Buddha's Teaching: Transforming Suffering into Peace, Joy, and Liberation.
Broadway Books.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Nhat Hanh, T. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">1999).
</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">The Miracle of
Mindfulness: An Introduction to the Practice of Meditation. Beacon Press.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Nhat Hanh, T. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">2012).
</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">The Art of Mindful
Living: How to Bring Love, Compassion, and Inner Peace into Your Daily Life.
HarperOne.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">Snyder,
C.R., and Shane J. Lopez. (<span lang="MR">2007). </span>Positive Psychology: The
Scientific and Practical Explorations of Human Strengths. Sage Publication</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-4775378403527879842023-06-05T22:11:00.007+05:302023-09-15T13:14:43.158+05:30परख: मूल्यमापनाची नवी दिशा | PARAKH<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परख: मूल्यमापनाची
नवी दिशा | </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">PARAKH<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विद्यार्थ्यांच्या शालेय जीवनात मूल्यांकन
आणि मूल्यमापन महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात कारण ते विद्यार्थ्यांच्या शिकण्यातील
प्रगती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">प्रत्यक्ष अनुभूती आणि एकूण शाळेच्या कामगिरीबद्दल महत्त्वपूर्ण माहिती
प्रदान करतात. तसेच मूल्यमापन शिक्षकांना विद्यार्थ्यांचे ज्ञान</span>, <span lang="MR">कौशल्ये</span>, <span lang="MR">सामर्थ्य आणि सुधारण्यायोग्य क्षेत्रांवरील
माहिती गोळा करण्यात मदत करतात. ही माहिती शिक्षकांना विद्यार्थ्यांच्या वैयक्तिक
गरजा पूर्ण करण्यास सक्षम बनविते. विद्यार्थी काय शिकले आहेत आणि त्यांना कुठे
संघर्ष करावा लागत आहे हे समजून घेऊन</span>, <span lang="MR">शिक्षक शिकवण्यातील धोरण</span>,
<span lang="MR">हस्तक्षेप आणि भिन्न अध्यापन पद्धतींबद्दल महत्त्वपूर्ण निर्णय घेऊ
शकतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नियमित मुल्यांकनामुळे शिक्षकांना
विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीवर वेळोवेळी लक्ष ठेवता येते. विविध अंतराने शिकण्याच्या
परिणामांचे मापन करून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">शिक्षक कच्चे दुवे ओळखू शकतात</span>, <span lang="MR">प्रगतीचा
मागोवा घेऊ शकतात आणि संभाव्य उद्दिष्टाशी निगडीत तफावत किंवा आव्हाने लवकर ओळखू
शकतात. तसेच मूल्यांकन विविध विषय आणि कौशल्यांमधील विद्यार्थ्यांच्या सामर्थ्य
आणि कमकुवतपणाबद्दल अंतर्दृष्टी प्रदान करते. ही माहिती अशी क्षेत्रे ओळखण्यात मदत
करतात की विद्यार्थी कोठे उत्कृष्ट कामगिरी करत आहेत आणि कोठे त्यांना अतिरिक्त
समर्थन किंवा लक्ष केंद्रित करण्याची आवश्यकता असू शकते. मूल्यमापनामुळे विद्यार्थ्यांच्या
यशाचे पुरावे मिळतात ज्यामुळे शाळा</span>, <span lang="MR">अधिकारी आणि
धोरणकर्त्यांना निश्चित केलेल्या शिक्षणाच्या गुणवत्तेचे मूल्यांकन करण्यात मदत होते.
ही माहिती अभ्यासक्रम सुधारणा</span>, <span lang="MR">संसाधन साधनांचे वाटप आणि
व्यावसायिक विकास उपक्रमांबाबत निर्णय घेण्यास मार्गदर्शन करू शकते.<span></span></span></span></p><a name='more'></a><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मूल्यमापनाच्या आधारे स्पष्ट आणि
वेळेवर मिळणारा अभिप्राय विद्यार्थ्यांना त्यांची प्रगती समजून घेण्यास</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ध्येय निश्चित
करण्यात आणि शिकण्याची जबाबदारी घेण्यास मदत करते. मूल्यमापन</span>, <span lang="MR">जसे की प्रमाणित चाचण्या किंवा महाविद्यालयीन प्रवेश परीक्षा</span>, <span lang="MR">उच्च शिक्षण आणि भविष्यातील करिअरसाठी विद्यार्थ्यांची तयारी करण्यास मदत
करू शकतात. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">PARAKH<span lang="MR"> (</span>Performance
Assessment, Review, and Analysis of Knowledge for Holistic Development<span lang="MR">):</span><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span></span></span></b></p><!--more--><b><span lang="MR"><br /></span></b><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एकवेळ अध्यापन कमजोर असेल तरीही विद्यार्थी
शिकू शकेल परंतु ते खराब मूल्यांकनावर मात करू शकणार नाहीत. आज शालेय विद्यार्थ्यांसाठी
आणि त्यांच्या पालकांसाठी चाचण्या आणि निकाल हे अंतहीन भयावह स्वप्नासारखे वाटतात.
त्यामुळेच राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 नुसार राष्ट्रीय मापन केंद्र (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">NAC)<span lang="MR"> अंतर्गत </span>PARAKH<span lang="MR"> (परफॉर्मन्स असेसमेंट</span>, <span lang="MR">रिव्ह्यू आणि अॅनालिसिस ऑफ
नॉलेज फॉर होलिस्टिक डेव्हलपमेंट) ची स्थापना</span>, <span lang="MR">मानके</span>,
<span lang="MR">बेंचमार्क आणि विद्यार्थ्यांसाठी शिफारशी स्थापित करण्याचे उद्दिष्ट
साध्य करण्यासाठी मानक-निर्धारण संस्था म्हणून गृहीत धरलेले आहे. यावरून शिक्षणाला
चालना देण्यासाठी आणि संवर्धित करण्यासाठी मूल्यांकन आणि मूल्यमापन आवश्यक आहे. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण परिषद
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">NCERT) <span lang="MR">आणि केंद्र सरकार यांच्यासह
भारतातील सर्व शिक्षण मंडळाच्या परीक्षांसाठी नवीन नियामक तयार करण्याचा निर्णय
घेतला आहे. </span>PARAKH<span lang="MR"> नावाचा प्रस्तावित नियामक </span>CBSE <span lang="MR">आणि अनेक राज्य शिक्षण मंडळाच्या परीक्षांसह सध्या देशभरात घेण्यात
येणाऱ्या सर्व शिक्षण मंडळाच्या परीक्षांमध्ये एकसमानता आणेल. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कारण भिन्न शिक्षण
मंडळे भिन्न मूल्यमापन मानकांचे पालन करतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्यामुळे
त्यांच्या गुणांकनामध्ये मोठ्या प्रमाणात असमानता दिसून येते. शिवाय</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">महाविद्यालयीन
स्तरावर उच्च शिक्षण घेत असताना वेगवेगळ्या </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शिक्षण
मंडळाच्या </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विद्यार्थ्यांना आव्हानांना सामोरे जावे लागते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या समस्येचा सामना करण्यासाठी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,
NCERT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ने
संपूर्ण भारतातील सर्व </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">शिक्षण मंडळाच्या</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मध्ये एकसमानता
आणण्याचा निर्णय घेतला आहे. हे </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">PARAKH<span lang="MR"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नावाच्या नवीन
नियामक संस्थेद्वारे केले जाईल. याचा अर्थ समग्र विकासासाठी गुणवत्तापूर्ण मूल्यांकन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">पुनरावलोकन आणि
ज्ञानाचे विश्लेषण केले जाणार आहे. ही देशातील शैक्षणिक प्रणाली सुधारण्यासाठी
राष्ट्रीय मूल्यांकन केंद्र म्हणून स्थापन केलेली एक नवीन नियामक संस्था आहे. हे
भारतातील सर्व मान्यताप्राप्त शिक्षण मंडळांसाठी विद्यार्थ्यांचे मूल्यमापन आणि
मूल्यमापनासाठी मानदंड</span>, <span lang="MR">मानके आणि मार्गदर्शक तत्त्वे सेट
करेल. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परख भारतातील सर्व मान्यताप्राप्त
शाळा मंडळांसाठी विद्यार्थी मूल्यांकन आणि मूल्यमापनासाठी मानके</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">निकष आणि शिफारशी
विकसित करण्यावर लक्ष केंद्रित करेल</span>, <span lang="MR">तसेच उपलब्धी
सर्वेक्षणांचे पर्यवेक्षण आणि संपूर्ण देशामध्ये शिक्षणाचे परिणाम म्हणून यशाचे
निरीक्षण करेल यासाठी अलिकडेच </span>ETS<span lang="MR"> (</span>Educational
Testing Service<span lang="MR">) ही 70 वर्षाहून अधिक परीक्षणातील अनुभव असलेल्या
संस्थेची टेक्निकल पार्टनर म्हणून निवड केलेली आहे. या व्यतिरिक्त</span>, <span lang="MR">हे शाळा मंडळांना मूल्यांकन पद्धती आणि संशोधन परिणाम विकसित करण्याबद्दल
मार्गदर्शन प्रदान करेल</span>, <span lang="MR">तसेच क्रॉस-स्कूल सहयोगाला
प्रोत्साहन देईल. परख सर्व शैक्षणिक संस्थांमध्ये सर्वोत्कृष्ट पद्धतींची
देवाणघेवाण सुलभ करेल आणि सर्व शाळा मंडळांमध्ये शैक्षणिक अपेक्षा सुसंगत असल्याची
हमी देईल. यामुळे शिक्षण मंडळांना 21 व्या शतकातील कौशल्याची आवश्यकता पूर्ण
करण्यासाठी त्यांचे मूल्यांकन पद्धती बदलण्यास मदत होईल. परख संस्थेबाबत काही
महत्त्वाचे तपशील पुढील प्रमाणे:</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परख ही संस्था धोरण तयार करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मूल्यमापनाचे
निकष आणि मूल्यांकन कौशल्ये यावर लक्ष केंद्रित करेल. </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे राज्य संपादन सर्वेक्षण (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SAS<span lang="MR">) आणि राष्ट्रीय संपादन
सर्वेक्षण (</span>NAS<span lang="MR">) यांना मार्गदर्शन करेल.</span></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चांगल्या शैक्षणिक प्रणालीसाठी हे सर्व शिक्षण
मंडळाच्या शैक्षणिक परिणामांचे निरीक्षण करेल.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नवीन शैक्षणिक धोरण 2020 (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">NEP </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2022) चा एक
भाग म्हणून ही संस्था प्रस्तावित करण्यात आले आहे. याचा उद्देश पुढील प्रमाणे:</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चिकित्सक आणि सर्जनशील विचारांना प्रोत्साहन देणे
</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उद्योगधंद्याशी संबंधित शिक्षण देणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एकूणच शिक्षण पद्धतीत सुधारणा करणे </span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परख - एकसमान शिक्षण मंडळासाठी नवीन
नियामक संस्था</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> संपूर्ण भारतातील राज्य आणि केंद्रीय शैक्षणिक मंडळे
सध्या मूल्यांकनाच्या विविध मानकांचे पालन करतात. </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">यामुळे</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">नवीन मूल्यांकन
नियामक स्थापन करून एनसीईआरटी राज्य मंडळे आणि राज्य शैक्षणिक संशोधन आणि
प्रशिक्षण परिषद (एससीईआरटी) च्या आधारे.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रस्तावित नियामक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परख</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,
NCERT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चे
घटक एकक म्हणून काम करेल.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">राष्ट्रीय संपादन सर्वेक्षण (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">NAS)
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि राज्य
संपादन सर्वेक्षण (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">SAS<span lang="MR">) यांसारख्या नियतकालिक अध्ययन परिणाम चाचण्यांचे आयोजन
करण्याचे काम त्याला दिले जाईल.</span></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे घोकंपट्टी अध्ययनावर आधारीत परीक्षा पद्धती समाप्त
करण्याचा प्रयत्न करेल.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">याशिवाय</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सीबीएसई सारख्या
शिक्षण मंडळाच्या तुलनेत काही राज्य मंडळांना महाविद्यालयीन प्रवेशादरम्यान
गैरसोयीची समस्या सोडवण्यास मदत होईल.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परख अखेरीस सर्व मूल्यांकन-संबंधित माहितीसाठी
राष्ट्रीय एकमेव स्रोत बनेल.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सर्व
प्रकारच्या शिक्षण मूल्यांकनास समर्थन देईल.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उद्दिष्टे:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एकसमान निकष आणि मार्गदर्शक तत्त्वे: भारतातील
सर्व मान्यताप्राप्त शाळा मंडळांसाठी विद्यार्थ्यांचे मूल्यमापन आणि
मूल्यमापनासाठी मानदंड</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">मानके आणि मार्गदर्शक तत्त्वे निश्चित करणे.</span><o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मूल्यांकन पॅटर्न सुधारणे: हे शाळा मंडळांना </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">21<span lang="MR"> व्या शतकातील
कौशल्य आवश्यकता पूर्ण करण्याच्या दिशेने त्यांचे मूल्यांकन नमुने बदलण्यास
प्रोत्साहित करेल आणि मदत करेल.</span><o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मूल्यमापनातील असमानता कमी करणे: यामुळे राज्य
आणि केंद्रीय मंडळांमध्ये एकसमानता येईल जे सध्या मूल्यांकनाच्या विविध मानकांचे
पालन करतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,
<span lang="MR">ज्यामुळे गुणांमध्ये व्यापक असमानता निर्माण होते.</span><o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बेंचमार्क असेसमेंट: बेंचमार्क असेसमेंट
फ्रेमवर्क राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">NEP) 2020 <span lang="MR">द्वारे परिकल्पित
केल्यानुसार</span>, <span lang="MR">रॉट लर्निंगवर भर देणे बंद करण्याचा प्रयत्न
करेल.</span><o:p></o:p></span></li><li><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">अभिरुची
अभिव्यक्ती </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">(</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">EOI) </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">मध्ये</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">सरकारने असेही
म्हटले आहे की जर गोष्टी योजनेनुसार पार पडल्यास</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">परख 2024
पर्यंत पहिले राष्ट्रीय संपादन सर्वेक्षण</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">आयोजित करू
शकेल.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विद्यार्थ्यांना त्यांचे गुण सुधारण्यास मदत
करण्यासाठी शिक्षण मंडळाच्या परीक्षा वर्षातून दोनदा घेण्याच्या प्रस्तावाला
बहुतांश राज्य सरकारांनी सहमती दर्शवलेली आहे. </span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विद्यार्थ्यांनी शैक्षणिक उद्दिष्टे
किती प्रमाणात आत्मसात केलेली आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">हे शोधून काढण्याची एक पद्धतशीर
प्रक्रिया म्हणजे मूल्यमापन. मूल्यमापन म्हणजे केवळ निरीक्षण नव्हे</span>, <span lang="MR">तर ती एक वस्तुनिष्ठ पद्धतशीर प्रक्रिया आहे. शैक्षणिक कार्यक्रमाची अगोदर
ठरविलेली काही उद्दिष्टे मूल्यमापनाद्वारे साध्य केली जातात. मूल्यमापन ही एक
सर्वसमावेशक स्वरूपाची प्रक्रिया असून यामध्ये विद्यार्थ्यांच्या वर्तनामध्ये
घडलेला मापनीय बदल व त्याचा अन्वय या दोन्ही गोष्टी समाविष्ट असतात. यावरून शिक्षण
प्रक्रियेतील महत्त्वाचा घटक म्हणून शिक्षक आणि प्रशासनांनी जागरूक आणि साक्षर
असणे काळाची गरज बनते. </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px;">परख हे "भारतातील सर्व मान्यताप्राप्त शिक्षण मंडळांसाठी विद्यार्थ्यांचे मुल्यांकन आणि मूल्यमापनासाठी निकष</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px;">मानके आणि मार्गदर्शक तत्त्वे ठरवणार आहेत</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px;">शिक्षण मंडळांना 21 व्या शतकातील आवश्यक कौशल्ये पूर्ण करण्यासाठी त्यांचे मूल्यांकन पध्दत बदलण्यासाठी प्रोत्साहन आणि मदत करणार आहेत"</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px;">केंद्र शासनाद्वारे जारी केलेल्या सूचनेनुसार याची सुरुवात ऑगस्टमध्ये होईल.</span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgs8yG_G5FpQT22KguWx_NLWKR3VSB2oaeZwsRBi7IQW_fmYokum0kwDBXssnkldZZyDNyEDD2c-tYW3X4GRBCVYCaqHOczdX0W3oCBvF6ir2Ru8XDQ8YRikelFtJAITRis1P3oT-KYUakwVAEDs99pQRJRFTw4Z_3fBfTZs6VZnZW93z1GRyoxGuVX/s526/parakh1.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="466" data-original-width="526" height="354" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgs8yG_G5FpQT22KguWx_NLWKR3VSB2oaeZwsRBi7IQW_fmYokum0kwDBXssnkldZZyDNyEDD2c-tYW3X4GRBCVYCaqHOczdX0W3oCBvF6ir2Ru8XDQ8YRikelFtJAITRis1P3oT-KYUakwVAEDs99pQRJRFTw4Z_3fBfTZs6VZnZW93z1GRyoxGuVX/w400-h354/parakh1.jpg" width="400" /></a></div><br /><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px;"><br /></span><p></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-32511424889854718312023-06-02T08:44:00.005+05:302023-06-02T08:45:35.256+05:30बोधनिक विसंवाद | Cognitive Distortions<p> <b style="text-align: center;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बोधनिक
विसंवाद | </span></b><b style="text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Cognitive Distortions</span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> आपल्या जीवनात विचार फार महत्त्वाचे असतात.
निसर्गाने आपणास विचारशक्ती अगदी मुक्त हाताने बहाल केलेली आहे. निसर्गातील इतर
कोणत्याही प्राण्यापेक्षा विचार करण्याची अथवा विचारांची देवाण-घेवाण करण्याची
शक्ती आपल्याकडे खूपच अधिक आहे. कोणत्याही विचारांचा आपल्या जीवनातील अनुभवावर प्रभाव
पडत असतो; कारण मनात सतत विचार चालू असतात. मानसशास्त्रानुसार आपल्या डोक्यात दिवसभरात
अंदाजे सहा हजार विचार येतात. या विचारांपैकी काही विचार आपण जाणिवपूर्वक करत असतो
तर काही विचार आपल्या दृष्टिकोन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">संस्कार आणि सवयीमुळे
निर्माण होतात. मात्र आपण चांगले किंवा वाईट कोणतेही विचार केले तरी त्या
विचारांचा आपल्या जीवनावर परिणाम हा होतोच! जर आपण सकारात्मक विचार केला तर जीवनात
सकारात्मक बदल घडतात आणि चुकीचे किंवा नकारात्मक विचार केल्यास त्याप्रमाणे बदल घडतात.
</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">थोडक्यात
आपण एखाद्यावेळी काही काम करत नसलो, अगदी रिकामे जरी बसलेले असलो तरीही आपल्या मनात
विचार सुरूच असतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. </span><span lang="MR" style="background: white; font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">आपले मन हे निरंतर विचार करणारे रेडिओ
स्टेशन आहे</span><span style="background: white; font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">, <span lang="MR">त्यामध्ये एक विचार संपण्यापूर्वी दुसऱ्या विचाराने जागा घेतलेली असते</span>
(<span lang="MR">झेन गुरु थिक नाट हान</span> : </span><span style="font-family: Mangal, serif;">Silence: The Power of Quiet in a World Full of
Noise</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">).<span lang="MR"> अगदी सकाळी उठल्यापासून रात्री गाढ झोपेपर्यंत माणूस
सतत विचार करत असतो. एखादे काम करत असतानादेखील मेंदुमध्ये खोलवर कुठेतरी सतत
विचार सुरू असतात. जर आपण सतत विचारच करत असू तर आपण नेहमी आपल्या विचारांच्या
संगतीमध्ये जगत असतो असे म्हणावे लागेल. शिवाय विचारांप्रमाणे आपले जीवन घडत असेल
तर आपण विचार करताना सतत सावध असणे फार गरजेचे असते. वाईट</span>, <span lang="MR">नकारात्मक
विचार जीवनाला चुकीची कलाटणी देतात तर सकारात्मक विचार आपणास जीवनात यशाच्या
शिखरावर घेऊन जातात. नकारात्मक विचारापासून सकारात्मक विचाराकडे जाणारा प्रवास
नक्की असतो तरी कसा? कोणत्या पद्धतीने आपण सकारात्मक विचार करू शकतो? खरंच
सकारात्मक विचार आपले जीवन बदलून टाकतात का? या सर्व प्रश्नाची उत्तरे आपणास
बोधनिक वर्तनात्मक उपचार (</span>CBT<span lang="MR">) पद्धतीमध्ये पद्धतशीरपणे
पाहायला मिळतात. तत्पपुर्वी आपण बोधनिक विसंवाद म्हणजे काय</span>? <span lang="MR">आणि
त्याचा आपल्या जीवनावर कसा परिणाम होतो हे पाहूया.</span></span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 13.5pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span></span></span></p><a name='more'></a><span lang="MR"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बोधनिक
विसंवाद</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बोधनिक विसंवाद हा पक्षपाती दृष्टीकोन आहे जो
आपण स्वतःबद्दल आणि आपल्या सभोवतालच्या जगाबद्दल बाळगत असतो. ते अतार्किक विचार
आणि विश्वास आहेत जे आपण नकळत कालांतराने दृढ करतो. आपल्या विचारातील हे विसंवाद बर्याचदा
सूक्ष्म असतात आणि जेव्हा ते आपल्या दैनंदिन विचारांचे नियमित वैशिष्ट्य असतात
तेव्हा त्यांना ओळखणे आव्हानात्मक बनते. महत्त्वाचे म्हणजे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या विसंवादांचा
नैराश्याच्या लक्षणांशी सकारात्मक संबंध असल्याचे दर्शविले गेले आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">याचा अर्थ असा
की जेथे बोधनिक विसंवाद मोठ्या प्रमाणावर असतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तेथे
नैराश्याची लक्षणे उद्भवण्याची शक्यता अधिक असते (बर्न्स एट अल.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1987).</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ॅ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">रॉन बेक आणि डेविड
बर्न्स हे दोन असे संशोधक आहेत ज्यांनी नैराश्य</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बोधनिक विसंवाद
आणि यांच्यावरील उपचारांबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी आपले करिअर समर्पित केले आहे.
इतरही अनेक संशोधक आहेत ज्यांनी या घटकांवर प्रकाश टाकला आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अनेकदा
त्यांच्या स्वत:च्या संशोधनातून बोधनिक विसंवादाची चर्चा केलेली आहे. यातील काही
बोधनिक विसंवाद थेट डेविड बर्न्सच्या फीलिंग गुड हँडबुक (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1989)
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मधून घेतलेले
आहेत.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. सर्व-किंवा-नैक विचार / ध्रुवीकृत विचार (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">All-or-Nothing Thinking / Polarized
Thinking<span lang="MR">)</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">यास "ब्लॅक-अँड-व्हाइट
थिंकिंग" म्हणूनही ओळखले जाते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे विसंवाद मध्यम
मार्ग पाहण्यास असमर्थता किंवा अनिच्छा म्हणून प्रकट होते. दुसऱ्या शब्दांत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण गोष्टींना
टोकाच्या दृष्टीकोनातून पाहतो, जे एकतर विलक्षण किंवा भयानक असते. आपला असा विश्वास
की आपण एकतर परिपूर्ण किंवा पूर्ण अपयशी आहोत असा दृष्टीकोन होय. “खाईन तर तुपाशी
नाहीतर उपाशी” या म्हणीप्रमाणे टोकाचा विचार प्रकट होतो.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. चुकीचा समज (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Overgeneralization<span lang="MR">)</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एखाद्या गोष्टीवरून किंवा उदाहरणावरून
पूर्ण व्यक्तीचे किंवा घटनेचे सामान्यीकरण करणे. उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एखाद्या
विद्यार्थ्यास एका परीक्षेत </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">C <span lang="MR">ग्रेड </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मिळल्याने तो /
ती मूर्ख आणि अयशस्वी आहे असा निष्कर्ष काढला जातो. चुकीचा समज निर्माण झाल्यामुळे
केवळ एक किंवा दोन अनुभवांवर आधारित इतराबद्दल आणि सभोवतालच्या वातावरणाबद्दल अती
नकारात्मक विचार निर्माण होऊ शकतात.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. मानसिक फिल्टर (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Mental<span lang="MR"> </span>Filters<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चुकीचा समज याप्रमाणेच</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">मानसिक फिल्टर विसंवाद
माहितीच्या एका नकारात्मक भागावर लक्ष केंद्रित करते आणि सर्व सकारात्मक गोष्टी
वगळते. या विसंवादाचे उदाहरण म्हणजे रोमँटिक नातेसंबंधातील एक जोडीदार दुसर्या
जोडीदाराने केलेल्या एका नकारात्मक टिप्पणीवरून अनेक वर्षांच्या सकारात्मक
टिप्पण्या आणि अनुभवांकडे दुर्लक्ष करून नातेसंबंधाकडे हताशपणे पाहतो. मानसिक फिल्टर केवळ नकारात्मक
गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करून आपल्या सभोवतालच्या प्रत्येक गोष्टीबद्दल निश्चितपणे
निराशावादी दृष्टिकोन वाढवू शकते. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. सकारात्मकता नाकारणे (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Disqualifying the Positive<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">"<span lang="MR">सकारात्मकता नाकारणे"
या विसंवादामध्ये सकारात्मक अनुभवांची कबुली दिली जाते परंतु ती स्वीकारण्याऐवजी
नाकारली जाते. उदाहरणार्थ</span>, <span lang="MR">कामावर सकारात्मक प्रतिभरण प्राप्त
करणारी व्यक्ती हे नाकारते की ते एक सक्षम कर्मचारी आहेत आणि सकारात्मक प्रतिभरणाचे
श्रेय आपल्या वरिष्ठाना देतील. तसेच एखादा बॉस त्यांच्या कर्मचार्यांच्या
चांगल्या कार्यप्रदर्शना बद्दल न बोलता समस्यांबद्दल बोलतात. हे विशेषत: घातक बोधनिक
विसंवाद आहे कारण सकारात्मकतेचे भक्कम पुरावे असतानाही नकारात्मक विचारांचे मालिका
चालू ठेवण्यास मदत करू शकतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">थेट निष्कर्ष
काढणे - माइंड रीडिंग (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Jumping to Conclusions – Mind Reading<span lang="MR">)</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ही “थेट निष्कर्ष काढणे” हे बोधनिक
विसंवाद दुसरी व्यक्ती काय विचार करत आहे यावर आपल्या पूर्वग्रह मताचा संदर्भ
लावून निष्कर्षापर्यंत पोहचणे होय. अर्थात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इतर लोक काय
विचार करत आहेत याची कल्पना असणे शक्य आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंतु या
बोधनिक विसंवादा मुळे आपण त्यास नकारात्मक अर्थ लावतो याबाबत आहे. तसेच एखाद्या
अनोळखी व्यक्तीला अप्रिय अभिव्यक्ती प्रकट करत असताना पाहणे आणि ते आपल्याबद्दल
काहीतरी नकारात्मक विचार करीत आहेत या निष्कर्षापर्यंत उडी मारणे हे या विसंवादाचे
उदाहरण आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">6. थेट निष्कर्ष काढणे – भाकीत करणे (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Jumping to Conclusions – Fortune
Telling<span lang="MR">)</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माइंड रीडिंग या विसंवादाशी संबधित
असणारी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भाकीत करणे हे एक विसंवाद होय. भाकीत करणे म्हणजे अगदी कमी किंवा
कोणत्याही पुराव्याच्या आधारे निष्कर्ष आणि भाकीत करण्याची आणि त्यांना शाश्वत
सत्य मानण्याची प्रवृत्ती होय. भाकीत करण्याचे एक उदाहरण म्हणजे एक तरुण</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अविवाहित स्त्री असे भाकीत करते की तिला कधीही प्रेम मिळाले नाही आणि मिळणार
नाही या वस्तुस्थितीचा विचार करता तिला अद्याप समर्पित आणि आनंदी नातेसंबंध मिळालेले
नाही असे म्हणता येईल. तिचे आयुष्य कसे घडेल हे जाणून घेण्याचा तिच्यासाठी कोणताही
मार्ग नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंतु तिचा हा विचार अनेक संभाव्य परिणामांपैकी
एक न पाहता वस्तुस्थिती म्हणून पाहते, जे चुकीचे आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">7. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विस्तृतीकरण</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">किंवा न्यूनतमता (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Magnification or Minimization<span lang="MR">)</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हा विसंवाद आपल्या दृष्टीकोनातील
सुप्त तिरकसपणासाठी "दुर्बिण युक्ती" म्हणूनही ओळखले जाते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या विसंवादामध्ये
गोष्टींचा अर्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">महत्त्व किंवा संभाव्यता अतिशयोक्तीपूर्ण किंवा
कमी करणे समाविष्ट आहे. एक ऍथलीट जो सामान्यतः एक चांगला खेळाडू आहे परंतु त्याच्या
एखाद्या चुकीमुळे संघ हरल्यास स्वतःला दोष देत बसतो आणि स्वतःला नालायक ठरवितो.
यामुळे अनेक चांगल्या खेळाडूंचे करिअर नंतरच्या काळात लयास गेलेले पाहायला मिळते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">8. भावनिक तर्क (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Emotional Reasoning<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे अनेक वाचकांसाठी सर्वात
आश्चर्यकारक विसंवादापैकी एक असू शकते आणि हे समजणे आणि चर्चा करणे देखील सर्वात
महत्वाचे आहे. या विसंवादा मागील तर्क बहुतेक लोकांसाठी आश्चर्यकारक नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; <span lang="MR">उलट</span>, <span lang="MR">ही जाणीव आहे की अक्षरशः आपण सर्वांनी या विसंवादाला कधी ना कधी बळी पडलेलो आहे. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भावनिक तर्क म्हणजे एखाद्याच्या
भावनांना वस्तुस्थिती म्हणून स्वीकारणे. याचे वर्णन "मला वाटते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">म्हणून ते खरेच असले
पाहिजे" असे केले जाऊ शकते. आपल्याला काहीतरी वाटत आहे याचा अर्थ ते खरे आहे
असे नाही</span>; <span lang="MR">उदाहरणार्थ</span>, <span lang="MR">आपण आपल्या जोडीदाराचा
द्वेष करू लागतो कारण तो किंवा ती आपल्या बालमित्र किंवा मैत्रिणीबद्दल भावनाशील आहे</span>,
<span lang="MR">परंतु ते खरे असेलच असे नाही. अर्थात</span>, <span lang="MR">आपणास
हे माहित आहे की अशा भावनांना वस्तुस्थिती मानणे वाजवी नाही</span>, <span lang="MR">परंतु तरीही हा एक सर्वामध्ये आढळणारा स्वामित्वाचा सामान्य विकार आहे. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">9. अपेक्षा विधाने (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Should Statements<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणखी एक विशेषतः हानीकारक विसंवाद म्हणजे
अपेक्षा विधाने. अपेक्षा विधाने म्हणजे आपण काय "करायला हवं"</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">काय “केलं पाहिजे"
किंवा काय "केलंच पाहिजे" याबद्दल स्वत: निर्माण केलेली अपेक्षा असते. ते
इतरांवर देखील लागू केले जाऊ शकतात</span>, <span lang="MR">अपेक्षांचा संच लादून
ज्या कदाचित पूर्ण होणार नाहीत.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेव्हा आपण आपल्या स्वतःबद्दलच्या
आपल्या "पाहिजे" विधानांना चिकटून राहतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> तेव्हा परिणाम बहुतेकदा
अपराधीपणाने होतो कारण आपण ते करू शकलो नाही. जेव्हा आपण इतरांबद्दलच्या आपल्या
"पाहिजे" विधानांना चिकटून राहतो</span>, <span lang="MR">तेव्हा आपण
सामान्यतः त्या अपेक्षा पूर्ण न केल्यामुळे निराश होतो</span>, <span lang="MR">ज्यामुळे
राग आणि संताप येतो, विशेषतः पालक!</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">10. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लेबलिंग आणि
चुकीचे लेबलिंग (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Labelling and Mislabelling<span lang="MR">)</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या प्रवृत्ती मुळात चुकीचे समज या
विसंवादाचे टोकाचे प्रकार आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्यामध्ये आपण एखाद्या प्रसंगावर
किंवा अनुभवाच्या आधारे स्वतःला किंवा इतरांचे मूल्य ठरवित असतो. उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असाईनमेंट वेळेत
पूर्ण न झाल्याबद्दल स्वत:ला “मूर्ख” असे लेबल लावणारा विद्यार्थी या प्रकारात
मोडतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्याचप्रमाणे असा वेटर जो ग्राहकास चांगली सेवा देऊन देखील वेटरचे
आभार मानू शकला नाही तर त्या ग्राहकास “एक बिनडोक आणि कंजूष ग्राहक” असे लेबल
लावतो. चुकीचे लेबलिंग म्हणजे लेबलिंग करताना अत्यंत भावनिक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">द्वेषपूर्ण आणि
चुकीची किंवा अवास्तव भाषा वापरली जाते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> येथेही अपेक्षाच काम करते. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">11. वैयक्तिकरण (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Personalization<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नावाप्रमाणेच</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">या विसंवादामध्ये
प्रत्येक गोष्ट वैयक्तिकरित्या घेणे किंवा कोणतेही तार्किक कारण नसताना स्वतःला
दोष देणे समाविष्ट आहे. या विसंवादामध्ये भिन्न परिस्थितींचा समावेश आहे</span>, <span lang="MR">स्वतःला इतरांच्या दु:खाचे कारण मानणे तसेच आपल्या आजूबाजूच्या लोकांमध्ये
मन:स्थिती बिघडण्याचा किंवा चिडचिड होण्याच्या प्रत्येक प्रसंगाला स्वत:लाच कारणीभूत
मानणे यावर विश्वास ठेवण्याची गंभीर उदाहरणे आजूबाजूला सापडतील. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">12. हेत्वाभास बाळगणे (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Control<span lang="MR"> </span>Fallacies<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हेत्वाभास म्हणजे चिकीचा युक्तिवाद,
हेत्वाभास हे खालील दोन विश्वासांपैकी एक म्हणून प्रकट होते: (1) आपले आपल्या
जीवनावर नियंत्रण नाही आणि आपण नशिबाचे असहाय्य बळी आहोत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">किंवा (2) आपण
स्वतःवर आणि आपल्या सभोवतालच्या परिस्थितीवर पूर्ण नियंत्रण ठेवत आहोत</span>, <span lang="MR">आपल्या भावनांसाठी आपण जबाबदारी आहोत. हे दोन्ही विश्वास हानीकारक आहेत
आणि दोन्ही तितक्याच चुकीच्या आहेत. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">असा एकही माणूस सापडणार नाही जो
सभोवतालच्या गोष्टीवर पूर्ण नियंत्रण ठेवू शकतो
आणि सभोवतालच्या परिस्थितीसमोर पूर्णपणे हतबल आहे. एखादा व्यक्ती तो काय करतोय
किंवा तो कुठे जातोय याला पर्याय नसतानाही अत्यंत गंभीर परिस्थितीतही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ते त्यांच्या
परिस्थितीकडे कसे पाहतात यावरून निश्चित नियंत्रण ठेवू शकतात. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">13. निष्पक्षतेचा हेत्वाभास (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Fallacy of Fairness<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जरी आपण सर्वजण समता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> बंधुता आणि न्याय मान्य
असलेल्या जगामध्ये काम करण्यास प्राधान्य देत असलो तरी</span>, <span lang="MR">मुळात
निष्पक्ष जगाची धारणा वास्तविकतेवर आधारित नसते आणि जेव्हा आपल्याला जीवनात अन्यायाचा
पुरावा मिळतो तेव्हा नकारात्मक भावना वाढीस लागते. प्रत्येक अनुभवाला निष्पक्ष
न्याय भावनेने पाहणारी व्यक्ती या चुकीच्या गोष्टीला बळी पडते आणि जेव्हा त्यांना
अपरिहार्यपणे योग्य नसलेली परिस्थिती येते तेव्हा राग</span>, <span lang="MR">संताप
आणि निराशा वाटू शकते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">14. बदलाचा हेत्वाभास (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Fallacy of Change<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण इतरांवर दबाव आणला किंवा
प्रोत्साहन दिल्यास ते बदलतील अशी अपेक्षा करणे म्हणजे बदलाचा हेत्वाभास होय. हा
विसंवाद सहसा अशा विश्वासावर अवलंबून असतो की आपला आनंद आणि यश इतर लोकांवर
अवलंबून असते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,
<span lang="MR">ज्यामुळे आपल्याला असे वाटते की आपल्या सभोवतालच्या लोकांना
बदलण्यास भाग पाडणे हा आपल्याला पाहिजे ते मिळवण्याचा एकमेव मार्ग आहे. “माझ्या
पत्नीला मला चिड येईल अशा गोष्टी करणे सोडून देण्यास प्रोत्साहन दिले तर मी एक
चांगला नवरा आणि अधिक आनंदी व्यक्ती होऊ शकतो” असा विचार करणारा माणूस बदलाचा हेत्वाभास
प्रकट करत असतो. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">15. नेहमी बरोबर असणे (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Always<span lang="MR"> </span>being<span lang="MR"> </span>Right<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परिपूर्णता आणि जे लोक इम्पोस्टर
सिंड्रोमशी झुंजत आहेत ते या प्रकारात मोडतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> त्यांचा असा विश्वास आहे की ते नेहमीच
बरोबर असतात आणि असलेच पाहिजे. या विसंवादाशी झुंजणाऱ्यांसाठी</span>, <span lang="MR">आपण
चुकीचे असू शकतो ही कल्पना पूर्णपणे अस्वीकार्य आहे आणि आपण बरोबर आहोत हे सिद्ध
करण्यासाठी शेवट पर्यंत लढत राहतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">आज समाज माध्यमावर
अशा व्यक्ती आपल्या मतावर किंवा राजकीय मुद्द्यावर एकमेकांशी वाद घालण्यात तासतांस
घालवताना दिसतील, कारण अशा व्यक्ती असा निष्कर्ष काढतील की इतरांनी "असहमतीला
सहमती द्यावी" ते "नेहमी बरोबर असणे" विसंवादात गुंतलेले असतात. त्यांच्या दृष्टीने ही केवळ
मतभिन्नतेची बाब नाही</span>, <span lang="MR">तर ही एक बौद्धिक लढाई आहे जी
कोणत्याही परिस्थितीत जिंकली पाहिजे. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">16. नशीबाचा खेळ किंवा कर्म सिद्धांत (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Heaven’s Reward Fallacy<span lang="MR">)</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंपरावादी आणि धर्माला अनन्यसाधारण
महत्त्व असलेल्या देशात हे एक लोकप्रिय विसंवाद आहे. नशीबाचा खेळ किंवा कर्म सिद्धांत हा एक विश्वास म्हणून
प्रकट होतो, जेथे एखाद्याचा संघर्ष</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">दुःख आणि कठोर परिश्रमाचा
परिणाम हे योग्य फलित म्हणून गणले जाते. या प्रकारची विचारसरणी ही विकृती का आहे
हे उघड आहे, कधी कधी आपण कितीही कष्ट केले किंवा कितीही त्याग केला तरी आपण जे
साध्य करू इच्छितो ते आपण साध्य करू शकत नाही. दुसऱ्या शब्दात हा विचारांचा
संभाव्य हानीकारक नमुना आहे कारण जेव्हा अपेक्षित बक्षीस मिळत नाही तेंव्हा त्याचा
परिणाम वैफल्य</span>, <span lang="MR">निराशा</span>, <span lang="MR">राग आणि अगदी
नैराश्यात होऊ शकतो.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समारोप </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण या विसंवादी विचारांमध्ये गुंततो तेव्हा ते ओळखणे
आणि लक्षात ठेवणे खरोखर उपयुक्त ठरू शकते. याला सामोरे जाण्याचे मार्ग म्हणजे विचारांच्या
नोंदी ठेवणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे विचार वास्तव आहेत की नाही हे तपासणे किंवा केवळ
स्वतःचे कि इतरांचे मत आहे किंवा तटस्थ राहणे आणि या विसंवादाना आव्हान देण्याचा
सक्रिय प्रयत्न करणे. यावरील उपाय हे आपणास योगा, बुद्धिस्ट अस्टांग मार्ग, जैन
तत्त्वज्ञान आणि </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बोधनिक वर्तनात्मक उपचार (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">CBT<span lang="MR">) पद्धतीमध्ये पद्धतशीरपणे पाहायला मिळतात.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj25DQLBhNsL0Rzexz-euONs2Mu_3dHwRAuroUVT5A2BFZHnIdLnOa5bpvrQB7Ph9G6z2F0Z388Ux62Vo5-6wpXDeBNXlZ4UEmENQqBxc0dTd_vsGWwJ5eelMH4JkioA08dI7ci8acc9ZDPQE-UBhi5T5BU8ZOeAVK_0-L7JiXTof-K84spSC5FdVO2/s768/Cognitive%20Distortion.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="528" data-original-width="768" height="275" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj25DQLBhNsL0Rzexz-euONs2Mu_3dHwRAuroUVT5A2BFZHnIdLnOa5bpvrQB7Ph9G6z2F0Z388Ux62Vo5-6wpXDeBNXlZ4UEmENQqBxc0dTd_vsGWwJ5eelMH4JkioA08dI7ci8acc9ZDPQE-UBhi5T5BU8ZOeAVK_0-L7JiXTof-K84spSC5FdVO2/w400-h275/Cognitive%20Distortion.jpg" width="400" /></a></div>(सर्व चित्रे , इमेजेस google वरून साभार)<span lang="MR"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ:</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Beck,
J. S. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2020). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Cognitive Behavior Therapy: Basics
and Beyond. Guilford Publications.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Burns,
D. D. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2008). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Feeling good. HarperCollins.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Burns,
D. D. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2020). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">The Feeling Good Handbook: The
Groundbreaking Program with Powerful New Techniques and Step-By-Step Exercises
to Overcome Depression, Conquer Anxiety, and Enjoy Greater Intimacy. Penguin
Publishing Group.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Dreams
in Bloom. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2019). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Distorted Thoughts Journal: A CBT
Based Guide for Working Through Your Thoughts. Independently Published.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: -36.0pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Gillihan,
S. J. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2020). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Cognitive Behavioural Therapy Made
Simple: </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">10</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> Strategies for Managing Anxiety, Depression,
Anger, Panic and Worry. John Murray Press.<o:p></o:p></span></p>
<span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Joyner,
J. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2018). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Owning It: Changing My
Distorted Thinking: A CBT Based Journal to Help Identify and Change Thinking
Errors. CreateSpace Independent Publishing Platform.</span>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-37957433147361566732023-04-07T12:08:00.007+05:302023-05-05T17:41:23.419+05:30हॅविंगहर्स्ट वैकासिक कार्ये | Havighurst’s Developmental Task Theory<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हॅविंगहर्स्ट वैकासिक कार्ये | </span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">Havighurst’s
Developmental Task Theory<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ओबामा 55 व्या वर्षी निवृत्त झाले</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ट्रम्प यांनी 70 व्या वर्षी आणि बायडेन
यांनी तर 80 व्या वर्षी त्यांच्या करिअरची सुरुवात केली. सिडनी पर्थपेक्षा 3 तास
पुढे आहे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पण
त्यामुळे पर्थची गती कमी होत नाही. कोणीतरी वयाच्या 22 व्या वर्षी पदवी प्राप्त
केली</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परंतु
चांगली नोकरी मिळवण्यापूर्वी 5 वर्षे वाट पहावी लागली. कोणी 25 व्या वर्षी </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">CEO </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">झाला आणि 50 व्या वर्षी मरण पावला. तर
कोणी 50 व्या वर्षी </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">CEO </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">झाला आणि 90 वर्षे जगला. कोणीतरी अजूनही अविवाहित आहे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तर कोणी लग्न केले आहे. ही यादी न
संपणारी आहे .............</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">या जगात प्रत्येकजण आपापल्या टाइम झोनवर आधारित
कार्यरत आहे. आपल्या आजूबाजूचे काही लोक आपल्या पुढे आहेत तर काही आपल्या मागे
आहेत असे वाटू शकते. पण प्रत्येकजण आपापल्या परीने</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आपापल्या काळात धावत असतो.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सध्या आपल्या आयुष्यातील सर्वात महत्वाची कार्ये
कोणती आहेत</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आपण </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">साफसफाई करणे किंवा बिल भरणे यासारख्या
छोट्या गोष्टींबद्दल बोलत नाही. तर आपल्या सर्वांगीण विकासातील सर्वात मोठ्या
उद्दिष्टांबद्दल बोलत आहे. हॅविंगहर्स्ट यांच्या वैकासिक कार्य सिद्धांतानुसार</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आपले वय ही मोठी भूमिका बजावते.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कोण आहेत हे हॅविंगहर्स्ट?</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span></span></b></p><a name='more'></a><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></b><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">रॉबर्ट हॅविंगहर्स्ट हे अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञ
होते ज्यांनी 1948 ते 1953 दरम्यान वैकासिक कार्यांवर आधारीत सिद्धांत विकसित केला
होता. त्यांचे संशोधन हे सिग्मंड फ्राइड आणि जीन पियाजे यांच्या कार्यानंतर आले
होते</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परंतु एरिक एरिक्सनच्या आधी. त्यांच्या
1952 च्या मानवी विकास आणि शिक्षण या पुस्तकातील "शिकवण्यायोग्य क्षण"
हा वाक्प्रचार लोकप्रिय करण्यासाठी देखील त्यांना ओळखले जातात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">"वैकासिक कार्य हे एक असे कार्य आहे जे
एका विशिष्ट टप्प्यावर शिकले जाते आणि ज्यामुळे भविष्यातील यशस्वी कार्ये साध्य
करणे शक्य होते. जेव्हा वेळ योग्य असेल तेव्हा विशिष्ट कार्य शिकण्याची क्षमता
शक्य होते, यावरून यास ‘शिकवण्यायोग्य क्षण’ असे संबोधले आहे. योग्य वेळ (वय) असल्याशिवाय
अध्ययन अशक्य आहे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हे लक्षात घेणे आवश्यक आहे. म्हणूनच</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जेव्हा शक्य असेल तेव्हा महत्त्वाचे मुद्द्यांची
पुनरावृत्ती करणे महत्वाचे आहे जेणेकरुन जेव्हा एखाद्या विद्यार्थ्याला
शिकवण्यायोग्य क्षण येतो तेव्हा त्यास ज्ञानाचा लाभ घेता येईल.”</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वैकासिक कार्य सिद्धांत म्हणजे काय</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हॅविंगहर्स्टच्या सिद्धांताने विकासाचे टप्पे
आणि प्रत्येक टप्प्याशी संबंधित कार्ये अधोरेखित केलेली आहेत. हे पियाजे आणि
एरिक्सन यांच्या कार्यावर आधारित आहे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ज्यांनी विकासाचे "टप्पे" ओळखून प्रत्येक
मुलाने वेगवेगळ्या वयोगटात काय साध्य केले पाहिजे यांचे स्पष्टीकरण त्यांच्या
सिद्धांतात दिलेले आहे. प्रत्येक टप्प्यावर विशिष्ट कार्यांची यादी असते जी
व्यक्तीला पूर्ण करणे आवश्यक असते.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हॅविंगहर्स्टच्या सिद्धांतातील वैकासिक
कार्याची टप्पे:</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">- अर्भकावस्था आणि पूर्व बाल्यावस्था (0-6 वर्षे)</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">- उत्तर बाल्यावस्था (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">6-13</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> वर्षे)</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">- किशोरावस्था (13-18 वर्षे)</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">- पूर्व प्रौढावस्था (19-30 वर्षे)</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">- उत्तर प्रौढावस्था (30-60 वर्षे)</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">- वृद्धावस्था (61 वर्षे आणि त्याहून अधिक)</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जर मुलाने "योग्य" वेळेत
"योग्य" कार्ये पूर्ण केली</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तर तो
आनंदी होईल आणि समाज त्याचा स्वीकार करेल. एखाद्या वेळेस ही कार्ये पूर्ण करण्यात
अयशस्वी झाल्यास ते मुल दुःखी होईल आणि त्यास समाजात स्थान असणार नाही.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सामाजिक नियम आणि रीतिरिवाज विकासाच्या
प्रत्येक टप्प्यातील कार्यांवर नक्कीच प्रभाव टाकतात</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परंतु इतर घटक देखील महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
हॅविंगहर्स्टने विकासाच्या प्रत्येक टप्प्यावर व्यक्ती पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करत
असलेल्या कार्यांवर विविध घटकांचा प्रभाव पडतो याची यादी देखील दिलेली आहे: </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सामाजिक प्रभाव (समाजाचा दबाव)</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हे समाजाचे नियम आणि इतर सांस्कृतिक कल्पना
आहेत जे एखाद्या व्यक्तीच्या वैकासिक कार्यांवर प्रभाव पाडतात. हॅविंगहर्स्टने एक वैकासिक
कार्य म्हणून "पुरुष किंवा स्त्रीलिंगी सामाजिक भूमिका साध्य करणे" अनेक
वेळा सूचीबद्ध करतो. ते प्रत्येक संस्कृतीत वेगळे असणार आहे आणि व्यक्तीच्या
वयानुसार देखील. ज्या संस्कृतींमध्ये पुरुष आणि स्त्रीलिंगी भूमिका काटेकोरपणे
परिभाषित केल्या जात नाहीत</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">,
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">त्या संस्कृतीत ते अजिबात कार्य मानले
जात नाही. जसजसा काळ प्रगती करतो आणि समाज त्यांच्या लिंगविषयक कल्पना बदलतात</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तसतशी ही कार्ये वेगळी असू शकतात किंवा पूर्ण
होण्यासाठी कमी महत्त्वाची असू शकतात. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मानसशास्त्रीय प्रभाव (वैयक्तिक मूल्ये)</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ही कार्ये केवळ बाह्य शक्तींकडून नियंत्रित होत
नाहीत. एखाद्या व्यक्तीचे व्यक्तिमत्व आणि आवड-निवड देखील यशस्वीरित्या विकसित
होण्यासाठी आवश्यक असलेल्या कार्यांवर प्रभाव पाडतील. वैयक्तिक नातेसंबंधांना अधिक
महत्त्व देणार्या किंवा एखाद्या उदात्त कार्यासाठी स्वत:ला समर्पित करणार्या
व्यक्तीपेक्षा पैसा आणि संपत्तीने अधिक प्रेरित असलेल्या व्यक्तीला भिन्न वैकासिक कार्यांना
सामोरे जावे लागू शकते. मानसिक प्रभावामुळे एखाद्या व्यक्तीला काही वैकासिक कामांना
इतरांपेक्षा प्राधान्य देण्यास कारणीभूत ठरू शकतील. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवशास्त्रीय प्रभाव (शारीरिक परिपक्वता)</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवशास्त्र देखील येथे महत्त्वाची भूमिका
बजावते. काही कार्ये बाल्यावस्था किंवा प्रौढावस्थेसाठी राखीव असतात कारण शरीर ती
कार्ये पूर्ण करू शकत नाही. एखाद्या व्यक्तीच्या आयुष्याच्या एका टोकाला अर्भकावस्था
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आणि पूर्व प्रौढावस्था असते</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जिथे वैकासिक कार्यांमध्ये "चालण्यास शिकणे"
समाविष्ट असते. दुसऱ्या टोकाला वृद्धावस्था आहे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जिथे वैकासिक कार्यांमध्ये "शारीरिक शक्ती आणि आरोग्य यांचे
संतुलन राखणे" समाविष्ट आहे.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जर एखाद्या व्यक्तीला गंभीर दुखापत झाली असेल
किंवा नंतरच्या आयुष्यात एक दुर्बल स्थिती निर्माण झाली असेल तर त्यांची वैकासिक
कार्ये बदलू शकतात.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विशिष्ट वयोगटातील वैकासिक कार्यांची उदाहरणे</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ही सर्व कार्ये जैविक</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मानसिक आणि सामाजिक प्रभावांमुळे बदलू शकतात.
परंतु हॅविंगहर्स्टने जीवनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर उद्भणाऱ्या कार्यांची यादी दिलेली
आहे. येथे प्रत्येक टप्प्यासाठी केवळ काही महत्त्वाची कार्ये समाविष्ट करणार आहे</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जरी हॅविंगहर्स्टने त्याच्या पुस्तकात आणखी
बरेच कार्ये सूचीबद्ध केलेलेले आहेत.</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अ. अर्भकावस्था आणि पूर्व बाल्यावस्था (0-6 वर्षे वयोगट) वैकासिक
कार्ये:</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चालायला शिकणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बोलायला शिकणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शौच प्रशिक्षण</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मूलभूत वाचन कौशल्ये </span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ब. उत्तर बाल्यावस्था (6-12 वयोगट) वैकासिक कार्ये:</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सामान्य खेळांसाठी आवश्यक शारीरिक कौशल्ये शिकणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">समवयस्काबरोबर एकत्र येणे आणि खेळणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वैयक्तिक स्वातंत्र्य मिळवणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पुरुष किंवा स्त्री याविषयी सामाजिक भूमिका ओळखणे</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">किशोरावस्था (13-18 वयोगट) वैकासिक कार्ये:</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शारीरिक आणि शरीरांतर्गत होणारे बदल स्वीकारणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जोडीदार आणि कौटुंबिक जीवनाची तयारी</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आर्थिक जबाबदारीची तयारी </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वर्तनासाठी मार्गदर्शक म्हणून मूल्यांचा संच आणि नैतिक प्रणाली प्राप्त
करणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वतःची अशी </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एक स्वतंत्र विचारधारा विकसित करणे</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ड. पूर्व प्रौढावस्था (19-30 वयोगट) वैकासिक कार्ये:</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जोडीदार शोधणे आणि त्यांच्यासोबत राहायला शिकणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्राधान्यकृत पुरुष किंवा स्त्रीलिंगी सामाजिक भूमिका साध्य करणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">घर आणि कुटुंब सांभाळणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">करिअरची सुरुवात</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नागरी जबाबदारी घेणे</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इ. उत्तर प्रौढावस्था (31-60 वयोगट) वैकासिक कार्ये:</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नागरी आणि सामाजिक प्रौढ जबाबदारी साध्य करणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">किशोरवयीन मुलांना जबाबदार आणि आनंदी प्रौढ बनण्यास मदत करणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रौढावस्थेतील फावल्या वेळेतील सक्रियता विकसित करणे</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शारीरिक बदल किंवा कामातील निवृत्ती स्वीकारणे आणि वर्तन समायोजन </span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">फ. वृद्धावस्था (61 पश्चात) वैकासिक कार्ये:</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शारीरिक शक्ती आणि आरोग्य यांचे संतुलन राखणे </span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निवृत्तीशी जुळवून घेणे (काही जबाबदाऱ्यातून मुक्त होणे)</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सामाजिक आणि नागरी जबाबदार्या पार पाडणे </span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>पुन्हा</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ही कार्ये प्रत्येक व्यक्तीसाठी भिन्न असू
शकतात. नागरी आणि सामाजिक जबाबदारी</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उदाहरणार्थ</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रत्येक व्यक्तीसाठी भिन्न असू शकते किंवा हॅविंगहर्स्टने
सूचित केलेल्या वयातील प्राधान्य असू शकत नाही. जर आपण आपल्या मोठ्या उद्दिष्टांचा
विचार करत असाल तर ही कार्ये मार्गदर्शक तत्त्वे किंवा पुढच्या टप्प्यावरील कार्ये
करण्यास सक्षम म्हणून काम करू शकतात</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परंतु हे लक्षात घेणे गरजेचे आहे की ते येथे व्यक्तिभिन्नता
प्रभावित करू शकते. </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>6 एप्रिल 2023 रोजी </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">NEP</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">-2020 नुसार राष्ट्रीय अभ्यासक्रम
आराखडा (</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">National Curriculum Framework or</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">NCF</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">-</span><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;">22) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रसिद्ध झालेला आहे ज्यामध्ये भारतीय प्रमाण
शास्त्र <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आणि मूल्य व्यवस्था यांना महत्त्व
दिलेले आहे. जरी आपण भारतीय म्हणून या घटकांना महत्त्व देत असू तरीही मूलभूत
वैकासिक कार्यास अनुसरून अभ्यासक्रम रचना असणे काळाची गरज आहे.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSFP4f2FrES-Kq--PkllyalQfPiTZhMY8CopKSauBgqOI2m_ehFzZvsVWARGhzfwuFCLLHkB1PuDy1CE8lf-rpdWQ4djyEhJDLFThWBA9qtSxBho6PEhit6iLJEb3qJal5qATwG1abTLGebSehOkQ7hHoRkJPIBUIYnTUuOL9kwsSTxCOx_lBOoXxQ/s1213/NCF.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1213" data-original-width="1200" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSFP4f2FrES-Kq--PkllyalQfPiTZhMY8CopKSauBgqOI2m_ehFzZvsVWARGhzfwuFCLLHkB1PuDy1CE8lf-rpdWQ4djyEhJDLFThWBA9qtSxBho6PEhit6iLJEb3qJal5qATwG1abTLGebSehOkQ7hHoRkJPIBUIYnTUuOL9kwsSTxCOx_lBOoXxQ/w396-h400/NCF.jpg" width="396" /></a></div><div style="text-align: center;">(सौजन्य : NCF -राष्ट्रीय अभ्यासक्रम आराखडा -22)</div><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संदर्भ:</span></b><b><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt;">Havighurst, R. J.
(<span lang="MR">1972). </span>Developmental tasks and education (<span lang="MR">3</span>rd
ed.). McKay.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt;">Havighurst, R. J.
(<span lang="MR">1948). </span>Developmental tasks and education. Phi Delta
Kappan, <span lang="MR">30(6)</span>, <span lang="MR">296-298.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt;">Havighurst, R. J.
(<span lang="MR">1979). </span>Developmental tasks and education. In M. L. Kohn (Ed.),
Developmental Disabilities from Childhood to Adulthood (pp. <span lang="MR">3-12).
</span>Brunner/Mazel.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt;">Smith, A. (n.d.).
Havighurst's Developmental Task Theory. Retrieved from
http://www.examplewebsite.com<o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-20000036090047349192023-04-04T09:52:00.003+05:302023-05-05T17:44:06.560+05:30आत्मनिर्भर आणि स्व-मदत पुस्तके आणि व्हिडीओ यांचे वास्तव | Fact of Self-help books and videos<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आत्मनिर्भर आणि स्व</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-<span lang="MR">मदत पुस्तके आणि व्हिडीओ | </span>Self<span lang="MR">-</span>help<span lang="MR"> </span>books<span lang="MR"> </span>and<span lang="MR"> </span>videos<span lang="MR"> </span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">गौतम बुद्ध एकदा देशाटन करत एका नदीच्या काठी थांबले. तेथे जीवनातील
विविध पैलूंवर दररोज बुद्ध धम्मदेसना देण्यास सुरुवात केली,</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> लोकांना
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बोधकथा सांगत
होते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते ऐकण्यासाठी दुर्गम भागातील दूरदूरवरुन लोक येवू लागले. बुद्धांच्या
धम्मदेसनांमध्ये एक प्रकारचा जिवंतपणा होता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तत्त्वज्ञान होते आणि त्या
धम्मदेसनांमध्ये जीवनाचे सार लपलेले होते. असे म्हणतात की त्यांच्या वाणीने श्रावक
मंत्रमुग्ध व्हायचे. जवळच्या गावातून एक श्रावक दररोज येत होता. तो मन एकाग्र करून
धम्मदेसनांमध्ये सहभागी होत असे. हा दिनक्रम पूर्ण महिना सुरू राहिला. पण इतका वेळ
लोटल्यानंतरही त्याला स्वत:मध्ये कोणताही बदल दिसला नाही, त्यामुळे तो खूप अस्वस्थ
झाला.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span></span></span></p><a name='more'></a><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span lang="MR"><br /></span></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">धम्मदेसनानंतर एक दिवस</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेव्हा
प्रत्येकजण निघून गेला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तेव्हा ती व्यक्ती बुद्धांकडे गेली
आणि म्हणाली की गुरुदेव</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एक चांगला माणूस होण्यासाठी मी बराच
काळ लोभ वगैरे सोडून तुमचे धम्मदेसना ऐकत आहे. आपले म्हणणे ऐकल्यानंतर मी उत्साही
होतो, पण मला माझ्यात कोणताही बदल जाणवत नाही. या गोष्टी ऐकून बुद्ध हसले. त्यानी
प्रेमाने त्या व्यक्तीच्या डोक्यावर हात फिरविला आणि म्हणाले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे मानवा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तु कोणत्या गावातून
आला आहेस</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<span lang="MR"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्या व्यक्तीने उत्तर दिले की तो पिपलीयां
गावातून आला आहे. मग बुद्धांनी विचारले की त्याचे गाव या ठिकाणाहून किती दूर आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्याने उत्तर
दिले की दहाकोस दूर आहे. बुद्धांनी पुन्हा विचारले की येथून आपल्या गावी कसे जातोस</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? <span lang="MR">त्या </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यक्तीने सांगितले की गुरुदेव</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मी चालत जातो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पण तुम्ही मला
असे का विचारत आहात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बुद्धांनी या गोष्टीकडे दुर्लक्ष करत
पुन्हा विचारले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तु इथे बसून आपल्या गावात पोहोचू शकतो का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्या व्यक्तीने
मान हलवून उत्तर दिले की हे मुळीच शक्य नाही. तिथपर्यंत पोहोचण्यासाठी मला पायीच
जावे लागेल तरच मी तेथे पोहोचू शकेन. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बुद्ध म्हणाले की आता तुला तुझ्या प्रश्नाचे उत्तर सापडले आहे. जर
तुला तुझ्या गावाला जाण्याचा मार्ग माहित असेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुला तुझ्या
गावाविषयी माहिती असेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंतु आपण ही माहिती प्रत्यक्षात न
आणता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">पायी चालत न जाता तिथे कसे पोहचशील</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्याप्रमाणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जर आपल्याकडे
ज्ञान असेल आणि आपण आपल्या आयुष्यात त्याची अंमलबजावणी केली नाही तर आपण स्वत:ला
एक चांगली व्यक्ती बनवू शकत नाही. त्यामुळे आत्मसात केलेले ज्ञान आचरणात आणणे
आवश्यक आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">खरे पाहिल्यास</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण आपल्या शिक्षकाकडून किंवा
चांगल्या पुस्तकांपासून शिकलेल्या गोष्टी आपल्या आचरणात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्या जीवनात
समाविष्ट करतो तेव्हाच आपल्या जीवनात खरोखर एक प्रकारचे बदल जाणवू शकतो. फक्त
ऐकण्याचा प्रयत्न केल्यावर कोणी कसे बदलू शकेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आजच्या युगात
हे महत्त्वाचे आहे की जे काही ऐकले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वाचले किंवा
पाहिलेले आहे ते सत्य म्हणून स्वीकारण्यापूर्वी स्वत: वैज्ञानिक पातळीवर तपासले
पाहिजे. कारण प्रत्येकासाठी सत्य हे भिन्न असू शकते. कोणतंही ज्ञान घेणं म्हणजे
त्याचा अनुभव घेणं</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">त्याचं प्रात्यक्षिक घेणं होय. प्रात्यक्षिक न घेता
नुसता भराभर वाचलेली पुस्तकं म्हणजे फक्त माहिती गोळा करणं. बहुतेक लोकं अश्याच
प्रकारे स्व-मदत पुस्तकांच वाचन करतात त्यामुळे त्यांना काहीही लाभ होत नाही. पण
प्रत्यक्षात परिस्थिती काय आहे</span>?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्व-मदत
उद्योग काय आहे</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एकट्या अमेरिकेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">स्व-मदत हा $11 अब्ज वार्षिक उद्योग आहे</span>, <span lang="MR">जो केवळ पुस्तक प्रकाशना पुरता मर्यादित नाही</span>; <span lang="MR">यात
प्रेरक व्याख्याते <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आणि टीव्ही शो देखील
समाविष्ट आहेत. भारताचा स्व-मदत प्रकाशन उद्योग गेल्या 14 वर्षांमध्ये झपाट्याने
वाढला आहे आणि स्थानिक बाजारपेठेत परदेशी प्रकाशकांच्या प्रवेशाशी एकरूप झाला आहे.
भारतात दरवर्षी 1,200 कोटी रुपयांची पुस्तके (इंग्रजीत लिहिलेली) विकली जातात.
"स्व-मदत उद्योगाचा बाजार आकार सुमारे 180 कोटी रुपये आहे. किरकोळ विक्रेते
आणि पुस्तक विक्रेते जसे की लँडमार्क</span>, <span lang="MR">क्रॉसवर्ड आणि
ई-कॉमर्स दिग्गज </span>Amazon <span lang="MR">यांचा अंदाज आहे की देशभरात दरवर्षी
सुमारे 95 लाख स्व-मदत पुस्तके विकली जातात.<b> </b></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसोपचार तज्ञाकडे वैयक्तिक बदलांचा अचूक ट्रॅक रेकॉर्ड नसतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंतु किमान
जेव्हा तुम्ही सोफ्यावर झोपता तेव्हा तुम्हाला माहित असते की तुम्ही एका पात्र
तज्ञाशी व्यवहार करत आहात जो तुम्हाला 100 पेक्षा अधिक वर्षांच्या अनुभवजन्य
संशोधनाच्या आधारावर काय करावे हे सांगत असतो. आत्मनिर्भर आणि स्वावलंबन पुस्तके
आणि व्हिडीओमधील निम्मे लोक कुठून येतात हे केवळ निसर्गालाच माहीत. हा स्वतःला तज्ञ
म्हणून घेणारा गट प्रेरणा आणि आत्मनिर्भरता ऐवजी बाजार आधारीत मूल्यावर (पैशावर) अवलंबून
असतो. व्हिडीओ आणि पुस्तकाचा अभ्यास करून काय विश्वासार्ह आहे आणि काय नाही हे
ठरवण्याची जबाबदारी वाचकावर आहे, पण प्रत्यक्षात हे करणे नेहमीच सोपे नसते. मार्क
म</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%;">ॅ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नसन यांनी स्व-मदत सामग्रीबाबत केलेले विवेचन खालील प्रमाणे:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1.
स्व-मदत हतबलता आणि अपराधी भावनांना बळकट करते</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दोन प्रकारचे लोक स्व-मदत पुस्तके आणि व्हिडीओमध्ये अडकतात: </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्यांना असे वाटते की त्यांच्यामध्ये काहीतरी चुकीचे आहे आणि ते अधिक चांगले करण्यासाठी कोणतेही प्रयत्न करण्यास तयार आहेत आणि ते लोक ज्यांना वाटते की आपण आधीच एक चांगली व्यक्ती आहोत, परंतु त्यांच्याकडे काही समस्या आणि ब्लाइंड स्पॉट्स आहेत, त्यावर मात करून महान व्यक्ती बनू इच्छित आहेत<span style="font-size: 12pt;">.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या लोकांना "बॅड-टू-ओके" आणि "ओके-टू-ग्रेट" लोक
म्हणतात. बॅड-टू-ओके लोक त्यात आहेत कारण त्यांचा असा विश्वास आहे की ते मूलभूतपणे
सदोष आहेत आणि ते स्वतःला दुरुस्त करू इच्छित आहेत. ओके-टू-ग्रेट लोक त्यात आहेत
कारण त्यांना वाटते की ते ठीक आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंतु त्यांना
महान बनायचे आहे. आज स्वयं-मदत उद्योगात खालील पाच प्रमुख समस्या आहेत आणि त्या
दूर होण्याची शक्यता नाही.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वसाधारणपणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ओके-टू-ग्रेट लोक तेच करतात - ते सरासरी आणि "ठीक" जीवन जगतात
आणि वर्षानुवर्षे ते खरोखर अद्वितीय आणि उत्कृष्ट बनतात.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बॅड</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-टू-ओके लोक काही वर्षांच्या
“प्रयत्न” नंतरही थोडे सुधारतात. काही प्रकरणांमध्ये</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ते आणखी खराब होऊ शकतात. बर असे का होत असेल? </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बॅड</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-टू-ओके लोक सातत्याने अयशस्वी होतात कारण त्यांच्याकडे एक मूलभूत
जागतिक दृष्टीकोन आहे जे त्यांच्या कनिष्ठतेचे समर्थन करण्यासाठी किंवा
योग्यतेच्या अभावाचे समर्थन करण्यासाठी स्व-मदतीसह त्यांच्या प्रत्येक गोष्टीचा
अर्थ लावते. उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">एक ओके-टू-ग्रेट
व्यक्ती आनंदी होण्यावर एक पुस्तक वाचू शकते आणि विचार करू शकते</span>, "<span lang="MR">अरे</span>, <span lang="MR">छान</span>, <span lang="MR">इथे अशा अनेक गोष्टी
आहेत ज्या मी करत नाही. मी त्यांचा प्रयत्न केला पाहिजे.”</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एक </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">बॅड</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">-टू-ओके
व्यक्ती तेच पुस्तक वाचेल आणि म्हणेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, “<span lang="MR">अरे व्वा</span>, <span lang="MR">मी करत नाही या सर्व गोष्टी यात आहेत. मी
सुरुवातीला विचार केला त्यापेक्षाही मी खूप मोठा अयशस्वी आहे.” </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मूलभूत फरक हा
आहे की बॅड-टू-ओकेमध्ये बहुतेक लोकांकडे स्व-स्वीकृती नसते. एक ओके-टू-ग्रेट
व्यक्ती त्याच्या आयुष्यभर वाईट निवडी आणि चुका पाहिलं आणि ठरवेल की त्यांनी अधिक
चांगल्या निवडी कराव्यात आणि एक चांगली व्यक्ती कशी व्हायची ते शिकावे. एक
वाईट-टू-ओके व्यक्ती त्यांनी केलेली प्रत्येक निवड वाईट आहे असे गृहीत धरेल कारण
ती मूलभूतपणे सदोष व्यक्ती आहेत आणि इतर कोणी काय म्हणेल तेच करणे हाच त्यांना
चांगली निवड करण्याचा एकमेव मार्ग आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नक्कीच</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्वतःला वेळ द्या</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">वर्तमानकाळात </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">रहा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुम्हाला कळत नाही
तोपर्यंत सुधारणा करत रहा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंतु बॅड-टू-ओके लोक स्वतःला
"वाईट" समजत राहतील आणि आतुरतेने शोधणारे <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>कधीही "ओक" पर्यंत पोहोचणार नाहीत.
कारण ही अपूर्णता ही त्यांची जागतिक दृष्टीकोन आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते जे काही करत
आहेत ते केवळ आणखी मजबूत करतात. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2.
स्व-मदत हा अनेकदा टाळण्याचा दुसरा प्रकार असतो</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लोक जाणीवपूर्वक त्यांच्या सर्व प्रकारच्या समस्या अनन्यसाधारण आणि
सर्जनशील मार्गांनी आकलन करतात: माझे कोणतेच काम नीट होत नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माझे कुटुंब
आणि मी नेहमी भांडतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मला नेहमी थकवा आणि आळस वाटते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मी गोड खाणे
थांबवू शकत नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माझ्या घरचे लोक माझा द्वेष करतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माझ्या जोडीदारामुळे
माझे घर तुटले</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि इत्यादी इत्यादी.....</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे सर्व "वास्तविक" समस्यांसारखे वाटते. परंतु जवळजवळ
प्रत्येक परिस्थितीत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समस्येचे मूळ खरोखर अपराध किंवा
अयोग्यतेची अबोध भावना असते. येथे गंमत अशी आहे की स्व-मदत प्रभावी होण्यासाठी अपूर्ण
असणे ही महत्त्वाची पूर्व-अट आहे त्यामुळे स्व-मदत प्रत्यक्षात मदत करू शकत नाही:
स्वतःला चुका करणारी एक चांगली व्यक्ती म्हणून स्वीकारा.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अपराधीपणाला सामोरे जाण्यासाठी स्व-मदत सहसा अप्रभावी कशी ठरते हे आपण
आधीच पाहिले आहे. दुर्दैवाने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते चिंता किंवा भावनिक अस्थिरता हाताळण्यात
बऱ्याचदा अपयशी ठरते. जेव्हा एखादी अत्यंत चिंताग्रस्त व्यक्ती स्व-मदत सामग्रीकडे
जाते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तेव्हा सहसा दोन गोष्टी घडतात आणि त्यापैकी कोणतीही समस्या सुटत नाही.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते केवळ चिंताग्रस्तता या जागी दुसर्या</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">किंचित निरोगी सवय
जागा घेते. असा विचार करा जो मद्यपी आहे आणि नोकरी करू शकत नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तो </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ध्यान आणि योगासने दिवसातून पाच तास करतो आणि तरीही नोकरी करू शकत
नाही.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">डेटिंग सल्ला हे येथे एक उत्कृष्ट उदाहरण आहे. एखाद्याला
आवडत असलेल्या व्यक्तीला डेटवर जाण्यासाठी कसे विचारायचे हे त्यास माहित नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">म्हणून तो
त्याबद्दल चार पुस्तके वाचेल आणि काहीतरी केले आहे असे त्यास वाटेल. एखाद्या
व्यक्तीला विचारण्यापेक्षा अचानक पुस्तके वाचणे अधिक महत्त्वाचे वाटेल. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3.
स्व-मदत मार्केटिंग अवास्तव अपेक्षा निर्माण करते</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मार्क म</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%;">ॅ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नसन यास सैद्धांतिकदृष्ट्या स्व-मदत उद्योगातील
नफ्याच्या हेतूबद्दल कोणतीही समस्या नाही</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">पण </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">व्यवहारीक दृष्ट्या यामुळे काही समस्या उद्भवतात. नफ्याच्या हेतूने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वास्तविक बदल
घडवणे नाही तर वास्तव बदलाची धारणा निर्माण करणे आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वाचकास काही नकारात्मक भावना दडपण्यासाठी किंवा त्यांच्या तात्पुरत्या
भावनिक अवस्थांना चालना देण्यास शिकवणे हे प्लेसिबो प्रभाव निर्माण करण्यासारखे
आहे. हे चिंताग्रस्त लोकांना अधिक माहिती आणि जुजबी विश्रांती तंत्रांच्या
सहाय्याने शांत केले जाऊ शकते. हे सर्व पूर्ततेच्या आणि सुधारणेच्या
अल्प-मुदतीच्या संवेदना निर्माण करतात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">परंतु हे सर्व जवळपास
बऱ्याचदा काही दिवस किंवा आठवड्यांमध्ये नष्ट होतात. तात्पुरते बरे वाटणे म्हणजे
पूर्णता कधीच न येणे होय, कारण जवळपास प्रत्येकजण केवळ आभासी विश्व निर्माण करून
झुंजवत ठेवत आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4.
सर्वच स्व-मदत (सामान्यतः) वैज्ञानिकदृष्ट्या प्रमाणित नसते</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ध्यान किंवा सजगता</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">नोंदी ठेवणे</span>, <span lang="MR">प्रत्येक
दिवसासाठी आपण किती कृतज्ञ आहात हे सांगणे</span>, <span lang="MR">धर्मादाय असणे
आणि परोपकार यासारखी काही स्व-मदत पद्धती आहेत ज्या वैज्ञानिक अभ्यासांमध्ये काही
प्रमाणात सार्थ ठरलेल्या आहेत. तसेच न्यूरो-लिंग्विस्टिक प्रोग्रामिंग</span>, <span lang="MR">पुष्टीकरण</span>, <span lang="MR">संमोहन चिकित्सा</span>, <span lang="MR">आपल्या
आतील बालकाशी संपर्क साधणे. यासारखे तंत्र वापरत असताना विविधता दिसून आलेली आहे
त्यामुळे 100% प्रभावी तंत्र म्हणून यांचा वापर करणे थोडे धाडसाचे ठरेल. मूर्खपणाचा
कळस म्हणजे फेंग शुई</span>, <span lang="MR">प्रकटीकरण</span>, <span lang="MR">टॅरो
कार्ड</span>, <span lang="MR">टेलिकिनेसिस</span>, <span lang="MR">सायकीक्स</span>, <span lang="MR">क्रिस्टल्स</span>, <span lang="MR">पॉवर अनिमल्स</span>, <span lang="MR">टॅपिंग</span>,
<span lang="MR">आकर्षणाचा नियम</span>, <span lang="MR">हिलिंग किंवा वूवू यासारखे
निर्बुद्ध तंत्रे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वस्तुस्थिती अशी आहे की बहुतेक स्व-मदत माहिती एकतर सर्वोत्तम प्लेसिबो
प्रभाव आहेत किंवा सर्वात वाईट स्थितीत पूर्ण तुक्का आहेत. सुदैवाने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">काही लेखक वैज्ञानिक
अभ्यासांवर आधारित स्व-मदत पुस्तके लिहित आहेत. मार्क म</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%;">ॅ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नसन या
लेखकानेही त्याच्या पुस्तकात उपलब्ध अनेक स्व-मदत पुस्तकातील माहितीची पडताळणी
केलेली आढळते. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5.
स्व-मदत हा एक विरोधाभास आहे</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्व-मदतीचा विरोधाभास असा आहे की प्रगतीची पहिली आणि सर्वात मूलभूत
पायरी म्हणजे आपण जसे आहात तसे ठीक आहात आणि आपणास इतर कोणाच्याही मदतीची गरज नाही
हे मान्य करणे आहे. हा मुख्य विश्वास आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">प्रेरण ही अशी गोष्ट आहे जी आपणास
इतर कोणीही देऊ शकत नाही</span>, <span lang="MR">ती स्वतःहून निर्माण झाली पाहिजे.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>गंमत अशी आहे की एक चांगला माणूस होण्यासाठी आपणास
इतर कोणाच्याही मदतीची किंवा सल्ल्याची गरज नाही हे एकदा तुम्ही स्वीकारले</span>,
<span lang="MR">तरच त्यांचा सल्ला खऱ्या अर्थाने तुमच्यासाठी उपयुक्त ठरतो. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यामुळे एक प्रकारे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ज्यांना स्वत:च्या मदतीची गरज नाही अशा लोकांसाठी
स्व-मदत सर्वात उपयुक्त आहे. हे ओके-टू-ग्रेट लोकांसाठी आहे</span>, <span lang="MR">बॅड-टू-ओके लोकांसाठी नाही</span>, <span lang="MR">जरी हे लोक त्यांच्या
जाळ्यात अडकतात आणि त्यावर आपले पैसे खर्च करतात. स्व-सुधारणा हा त्याच्या अर्थाने
अगदी शाब्दिक आहे, त्याचा वापर स्वतःला सुधारण्यासाठी केला जातो</span>, <span lang="MR">तो बदलण्यासाठी नाही. तुम्ही कोण आहात ते बदलण्याचा तुम्ही विचार करत असाल
तर तुम्ही कधीच यशस्वी होणार नाही</span>, <span lang="MR">आणि तुम्ही मूर्खपणा आणि मिथ्या-विज्ञानात
गुरफटून जाण्याची आणि आपल्या अपूर्णतेची भावना दडपून टाकण्याची शक्यता आहे. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">स्व-मदत लोकांना त्यांच्या अपर्याप्ततेच्या भावना इतरांवर हस्तांतरित
करण्यास आणि प्रक्षेपित करण्यास किंवा "गुरु" किंवा दुसर्या कोणाच्या
तरी यशाद्वारे जीवन जगण्याची प्रेरणा <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>देते. त्या केवळ ही प्रगतीच्या संवेदना आहेत,
स्वतःची प्रगती नाही. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्याशिवाय आपल्या आयुष्याची उत्तरे इतर कोणाकडे का असतील</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<span lang="MR"> आपण त्यांचे अनुभव
आणि कल्पना विचारात घेऊ शकतो</span>, <span lang="MR">परंतु शेवटी त्यांचा आपल्या
जीवनात वापर करणे महत्त्वाचे आहे. यापैकी काहीही सोपे नाही, जो कोणी आपणास सांगतो
तो कदाचित काहीतरी मार्केटिंग करत आहे. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यामुळे संशयी, स्वार्थी आणि निर्भीड बना. हे आपले जीवन आहे
ज्याबद्दल इतर लोक <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>बोलत आहेत. इतर कोणीही आपल्यासाठी
आनंद देऊ शकत नाही. जर आपणास अशी अपेक्षा असेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तर आपण अडचणीत आहात, आणि
आपल्याशिवाय कोणीही आपल्याला मदत करू शकत नाही.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: center; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQjtGiSy43y68KVOHQ5DXGxZ06RQr1mig2_zNSv1DujzYcdFkyIitL1-omGfbxz2fQdJ8j2l_6-GYpd_a2OYHjXtSOxNy85Q1pJGmt8HlpMPxvvJBfHgFUTJULe001sAe68ULGeJ_CG34x15ta270qPQbhdBJ9QSBJ3uNfkVsOATutzxLKtWsNduHG/s798/self-help.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="449" data-original-width="798" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQjtGiSy43y68KVOHQ5DXGxZ06RQr1mig2_zNSv1DujzYcdFkyIitL1-omGfbxz2fQdJ8j2l_6-GYpd_a2OYHjXtSOxNy85Q1pJGmt8HlpMPxvvJBfHgFUTJULe001sAe68ULGeJ_CG34x15ta270qPQbhdBJ9QSBJ3uNfkVsOATutzxLKtWsNduHG/w400-h225/self-help.jpg" width="400" /></a></div><br /><span lang="MR">(सर्व चित्रे, इमेजेस Google वरून साभार)</span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ
</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Davis, K. M.,
& Wu, J. R. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2017). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">The limitations
of self-help books for mental health concerns and alternative resources: A
literature review. <i>Journal of Mental Health Counselling</i>, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">39(1)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">29-42. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Manson, M. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2016). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">The subtle art
of not giving a f*ck: A counterintuitive approach to living a good life. Harper
One.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Manson, M. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2019). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Everything is
f*cked: A book about hope. HarperCollins.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Renner, F., Ji,
A., & Finkenauer, C. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2019). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Can self-help books be better than help by a professional
psychotherapist? A pre-post intervention study on the effectiveness and
processes of change of a self-help book and two psychotherapeutic treatments. <i>Behaviour
research and therapy</i>, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">117</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">71-83.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Richards, D.
A., & Farrand, P. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2010).
</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Choosing
self-help books wisely: Sorting the wheat from the chaff. In J. Bennett-Levy,
D. A. Richards, P. Farrand, H. Christensen, K. M. Griffiths, D. J. Kavanaugh,
... C. Williams (Eds.), Oxford guide to low intensity CBT interventions (pp. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">201-207). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">New York, NY
US: Oxford University Press.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Richardson, R.,
Richards, D. A., & Barkham, M. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2010). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Self-help books for people with depression: The role of the
therapeutic relationship. <i>Behavioural and Cognitive Psychotherapy</i>, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">38(1)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">67-81. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Rosen, G. M.,
& Lilienfeld, S. O. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2008). </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Self-help therapy: The science and business of giving psychology
away. <i>Clinical Psychology Review</i>, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">28(1)</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5-21. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-46031513188013134102023-03-29T20:25:00.002+05:302023-03-29T20:33:25.725+05:30ChatGPT: अस्सल कृत्रिम बुद्धिमत्ता<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT:
<span lang="MR">अस्सल कृत्रिम बुद्धिमत्ता</span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तुमच्यासाठी कोणीतरी तुमच्या ऑफिसचे
काम करावे असे तुम्हाला वाटते का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आकडेमोड करणे किंवा गणिताची समस्या तुमच्यासाठी
कोणीतरी सोडवण्याची गरज आहे का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आज तुम्ही कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या
मदतीने या आणि अशा अनेक गोष्टी साध्य करू शकता. जर तुम्हाला देशाची आणि जगाची अद्ययावत
माहिती ठेवण्यात रस असेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तर आपणास चॅट जीपीटी (</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">) मदत करू शकेल.
हे एक कृत्रिम बुद्धिमत्ता साधन आहे. ज्याला सद्यस्थितीत दुसरे गुगल मानले जात
आहे. तरुण आणि तांत्रिक क्षेत्रातील जाणकार आजकाल सोशल साईट्सवर यावर सतत चर्चा करताना
पहात असाल.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">दरवर्षी विज्ञान आणि तंत्रज्ञानात
नवनवीन प्रगती होत आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्ता (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">AI) </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ही आजपर्यंतची
सर्वात मोठी प्रगती आहे. आजचे विश्व हे प्रोग्रामिंगचे आहे जे अनेक कार्ये
स्वयंचलित करण्यास आणि सर्व क्षेत्रातील आव्हाने सोडविण्यास सक्षम आहे.</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">याचा अर्थ आपण वापरत असलेली अनेक उपकरणामध्ये वाढत्या जटिल
अल्गोरिदमचे वर्चस्व असणार आहेत जे आपले जीवन (वरवर पाहता) सुखकर बनविण्यास सक्षम
आहेत. अलिकडच्या काही महिन्यांत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणखी एक अत्याधुनिक सुविधा उदयास
आलेली आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्याची चर्चा अलिकडे खुपच अधिक आहे ते म्हणजे </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">. हा शब्द
स्वतःच सूचित करतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हा एक चॅटबॉट आहे जो मानवांशी संवाद
आणि आंतरक्रिया साधण्यास तरबेज आहे. हे जटिल प्रश्नांना प्रतिसाद देते आणि मजकूर
लिहिण्यापासून ते विनंतीवरून प्रोग्रामिंगपर्यंत सर्व काही पार पाडण्यास सक्षम
आहे. खरंच</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्याची ही ही गुणवैशिष्टे अंतहीन आहेत आणि त्यामुळे
याने सद्या अर्धे जग अवाक केले आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या संसाधनाचे आधीच हजारो वापरकर्ते
आहेत. शिवाय</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अनेक तंत्रज्ञान कंपन्यांनी त्याच्या विकासासाठी
लाखो डॉलर्सची गुंतवणूक केली आहे. तथापि</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते दिसते
तितकेच आकर्षक आहे का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">यामुळे आपले </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जीवन कसे बदलेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<span lang="MR">
</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">म्हणजे काय</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ची निर्मिती </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">OpenAI
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृत्रिम
बुद्धिमत्ता प्रयोगशाळेने केली आहे. हे जनरेटिव्ह प्री ट्रेन ट्रान्सफॉर्मर
लँग्वेज मॉडेल आहे. जे सर्च बॉक्समध्ये लिहिलेले शब्द समजून घेऊन लेख</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तक्ता</span>, <span lang="MR">बातम्या</span>, <span lang="MR">कविता अशा फॉरमॅटमध्ये प्रतिसाद देऊ शकते. हे
संवाद गतिशीलता आणि संभाषणात्मक परस्परसंवादात माहिर आहे. </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे एक असे साधन आहे जे अनंत मजकूरानी
प्रशिक्षित केले गेलेले आहे. हे वास्तववादी आणि उपयुक्त दोन्ही असल्याने वापरकर्त्यांना
त्याच्याशी संभाषण करणे सोपे होते. याचा मुख्य उद्देश वापरकर्त्यास कोणत्याही वेळी
आवश्यक असलेली सर्व माहिती प्रदान करणे हा आहे. याव्यतिरिक्त</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते कोणत्याही
डेटाचे तपशीलवार वर्णन करण्यास सक्षम आहे. म्हणून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Google
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ला सर्वात मोठे
आव्हान आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एलोन मस्कने स्थापन केलेले हे
तंत्रज्ञान आपले जीवन सुकर करण्याचे वचन देते. हे गणिताच्या समस्या सोडवू शकते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">प्रोग्राम तयार
करू शकते आणि प्रोग्रामिंग कोड विकसित करू शकते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणत्याही
प्रकारचे मजकूर लिहू शकते आणि आपणास कोणत्याही क्षेत्रात किंवा विषयात मार्गदर्शन
करू शकते. ही एक उच्चतम नवकल्पना आहे जी आशा आणि भीती दोन्ही भावना निर्माण करते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT <span lang="MR">चा विकास</span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT <span lang="MR">हे ओपन एआयने
विकसित केलेले न</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%;">ॅ</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चरल लैंग्वेज प्रोसेसिंग मॉडेल आहे. हे
पहिल्यांदा 2018 मध्ये एक संशोधन म्हणून प्रकाशित झाले होते. हे प्रश्नोत्तरे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">भाषांतर आणि
परिच्छेद निर्मिती इत्यादीसाठी तयार केले गेले होते. सॅम ऑल्टमन आणि एलोन मस्क
यांनी 2015 मध्ये याची सुरुवात केली. एलोन मस्कने सुरुवातीच्या काळातच हा प्रकल्प
सोडला होता. त्यानंतर मायक्रोसॉफ्टने यात गुंतवणूक केली आणि 30 नोव्हेंबर 2022
रोजी प्रोटोटाइप म्हणून लाँच करण्यात आले होते आणि आतापर्यंत त्याला प्रचंड यश
मिळाले आहे. कारण लाँच केलेल्या पहिल्या 5 दिवसातच 10 लाख लोक यास जॉईन झाले होते.
कारण 10 लाख लोक यास जॉईन होण्यासाठी </span>Netflix<span lang="MR"> ला 41 महिने, </span>Facebook<span lang="MR"> ला 10 महिने आणि </span>Instagram<span lang="MR"> ला 2.5 महिने इतका
कालावधी लागला होता. यावरून लक्षात येईल हे किती प्रभावशाली असू शकेल.</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सकारात्मक बाजू </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या नवीन तांत्रिक संसाधनाची कृत्रिम
बुद्धिमत्ता चांगली आहे आणि ती इष्टतम संभाषण करू शकते. जर वापरकर्त्याच्या शंका
आणि प्रश्न मुद्देसुद असतील तर उत्तरे अचूक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तपशीलवार आणि उपयुक्त
मिळतील. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">काही वर्षांपूर्वी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">या प्रकारचे चॅटबॉट्स
इंटरनेटवर काय प्रक्रिया करत आहेत हे पाहीले असेल तर आपणस प्रत्यय आला असेल की त्यामुळे
वर्णद्वेषी आणि आक्षेपार्ह प्रतिसाद मिळणे सामान्य होते. तथापि</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,
ChatGPT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अगदी अनैतिक प्रश्न नाकारण्यास सक्षम आहे. इतकेच काय</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तो स्वतःच्या
चुका मान्य करण्यासही सक्षम आहे. म्हणून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते एक
अत्याधुनिक मेटाकॉग्निशन सादर करते. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणखी एक उल्लेखनीय बाब म्हणजे ते
विचारलेल्या प्रश्नांचे परीक्षण आणि विश्लेषण करते. म्हणून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विचारलेले
प्रश्न एकमेकांशी संबंधित असल्यास</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उत्तरे कशी
संश्लेषित करायची आणि त्याची पुनरावृत्ती होऊ नये म्हणून वेग कसा वाढवायचा हे
त्याला माहित आहे. निःसंशयपणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे उत्कृष्ट स्व-विश्लेषण आणि
मेटा-विश्लेषण क्षमता असलेले विश्लेषणात्मक तंत्रज्ञान आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT<span lang="MR"> किती विश्वसनीय?</span></span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ज्यांनी हे नवीन तंत्रज्ञान वापरले
आहे ते दावा करतात की ही एक विलक्षण नवकल्पना आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT<span lang="MR"> विकसक म्हणतात की,</span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते अद्याप बाल्यावस्थेत आहे, हे तथ्य विकसकांनी ओळखले आहे. जरी ते
मेटा-अनुमान करू शकत असले</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तरीही काही
मर्यादा आहेत ज्यांचा त्यांना विचार करणे आवश्यक आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. जेव्हा त्याला माहित नसते तेव्हा ते स्वतः तयार करते</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जेव्हा या प्रकारच्या तंत्रज्ञानाचा
प्रथम उदय होतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तेव्हा ते सहसा प्रत्येक संभाव्य मार्गाने
चाचणीसाठी ठेवले जातात. विश्लेषक आणि विकसकांना त्यांचे अल्गोरिदम कसे तपासायचे हे
माहित आहेत. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सह त्यांच्या लक्षात आलेली एक गोष्ट म्हणजे
जेव्हा ते प्रश्न सोडवू शकत नाही तेव्हा ते कल्पक होते आणि त्यामुळे त्याचा वेग
मंदावतो. वर म्हटल्याप्रमाणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते आपल्या चुका मान्य करते. तथापि</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उत्तरे देण्यासाठी
हे प्रोग्राम केलेले आहे आणि जेव्हा हे शक्य नसते आणि ते अडकते तेव्हा ते उत्तरे
शोधून काढते. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. केवळ 2021 पर्यंतची माहिती देऊ शकते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ही कृत्रिम बुद्धिमत्ता 2021
पर्यंतच्या वर्षांमध्ये प्रशिक्षित करण्यात आलेली आहे. त्यामुळे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्या तारखेनंतरच्या
इव्हेंट किंवा सेलिब्रिटींबद्दल माहिती देऊ शकत नाही. आपण विचारलेल्या प्रश्नांना
2021 पर्यंतचेच संदर्भ देते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. हे अल्गोरिदमिक पूर्वग्रह सादर करते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऑक्सफर्ड विद्यापीठाने (यूके)
आर्टिफिशियल इंटेलिजन्समधील अल्गोरिदमिक पूर्वग्रहाच्या व्याप्तीवर एक अभ्यास
केला. काही पद्धतशीर त्रुटींबाबत त्या दुरुस्त करण्याची गरज त्यांनी नमूद केली.
यामध्ये संगणकाद्वारे ऑफर केलेली माहिती समाविष्ट असते जी सामाजिक गटाला
विशेषाधिकार देते. उदाहरणार्थ पांढरे लोक किंवा पुरुष लोकसंख्या. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">उदाहरणार्थ</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2018 चा
विश्वचषक कोणी जिंकला असे विचारले तर ते सॉकर आणि पुरुष संघांबद्दल विचारले जात आहे
असे गृहीत धरते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. याक्षणी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, Google </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अधिक प्रभावशाली
आहे का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">?</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">साहजिकच</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण वेळ
द्यायलाच हवा पण</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आजपर्यंत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,
Google </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मॅट्रिक्स अधिक विश्वासार्ह आणि प्रभावी होते. खरंच</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे अजूनही
सर्वात प्रभावी शोध इंजिन आहे आणि सर्वाधिक वापरले जात आहे. तथापि</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, ChatGPT
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फक्त थोड्या
काळासाठी आपल्यासोबत आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT <span lang="MR">च्या मर्यादा </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे लर्निंग मॉडेलसारखे आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ते केवळ त्यात डेटा
फीड केलेल्या माहितीच्या आधारेच किंवा त्यावर प्रशिक्षित केलेला डेटा प्रतिसाद म्हणून
देऊ शकते. प्रशिक्षित डेटामध्ये पूर्वग्रह असल्यास</span>, <span lang="MR">ते
संबंधित प्रश्नाच्या उत्तरात देखील दर्शविले जाऊ शकतात. म्हणूनच त्याला मानवी
मेंदूइतकी समज नसते. जर तुम्ही ते वापरत असाल तर संबंधित सामग्री खात्री करूनच
वापरा. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भविष्यात काय असेल?</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">हे स्पष्ट आहे की आपण एका महान जागृत
चेतनेच्या</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या प्रवाहात सामील झालेलो आहोत.
मोठ्या प्रमाणावर माहिती देऊन हे तंत्रज्ञान वर्षानुवर्षे प्रशिक्षित केले जाते.
त्यामुळे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते उत्तरे देण्यासाठी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कार्ये पूर्ण
करण्यासाठी आणि आपणास आवश्यक असलेली मदत प्रदान करण्यासाठी सज्ज असलेले प्रचंड
मेंदू बनतात.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">तथापि</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते आधीच आपल्या
जीवनाचा भाग बनले असले तरी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ते लवकरच अनेक नोकऱ्या स्वयंचलित
करतील आणि आपल्यासाठी निर्णय घेण्यास सुरुवात करतील. या कारणास्तव</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">अजूनही नैतिक
समस्या आहेत ज्यांचे निराकरण करणे आवश्यक आहे. तंत्रज्ञानासाठी कार्ये आणि
प्रक्रिया पुनर्स्थापित करणे कायदेशीर आहे की नाही यावर विचार करणे देखील योग्य
आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जे आतापर्यंत मानवांचे एकमेव डोमेन होते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Chatgpt<span lang="MR"> च्या सुधारणा काय असतील?
या प्रश्नाला </span>Chatgpt<span lang="MR"> ने दिलेला प्रतिसाद:</span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">AI </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">भाषा मॉडेल
म्हणून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माझा विकास आणि भविष्य तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीवर आणि संशोधन
समुदायाच्या दिशा यावर अवलंबून असेल. माझ्यासारख्या भाषा मॉडेलसाठी सुधारणा आणि
विकासाच्या काही संभाव्य क्षेत्रांमध्ये हे समाविष्ट आहे:</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><ul><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एन्हांस्ड नॅचरल लँग्वेज प्रोसेसिंग (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">NLP):
NLP </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मधील
सतत संशोधन आणि प्रगतीमुळे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मी नैसर्गिक भाषेतील मजकूर समजण्यास
आणि तयार करण्यात आणखी सक्षम होऊ शकेन.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मल्टिमोडल अंडरस्टँडिंग: प्रतिमा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ऑडिओ आणि
व्हिडिओ यासारख्या इनपुटच्या अनेक मोड्सचा समावेश केल्याने</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मला अधिक
मानवासारख्या पद्धतीने प्रतिसाद समजण्यास आणि निर्माण करण्यास अनुमती मिळेल.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वैयक्तिकरण: वापरकर्त्याचे संदर्भ आणि
प्राधान्ये अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेऊन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मी अधिक
वैयक्तिकृत आणि संबंधित प्रतिसाद देऊ शकतो.</span></li><li><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नैतिकता आणि पूर्वग्रह: भाषा मॉडेल्स अधिक
व्यापकपणे वापरल्या जात असताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">त्यांची रचना आणि नैतिकतेने वापरली
जाते आणि ते समाजात पूर्वग्रह कायम ठेवत नाहीत किंवा वाढवत नाहीत याची खात्री
करण्याची गरज वाढत आहे.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एकंदरीत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,
ChatGPT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आणि तत्सम भाषा मॉडेल्सचे भविष्य </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">NLP </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मधील सतत
प्रगती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">नैसर्गिक भाषेतील मजकूर समजण्यात आणि निर्माण करण्यात वाढलेली उपयोगिता,
नैतिकता आणि पूर्वग्रहाच्या मुद्द्यांकडे अधिक लक्ष देऊन वैशिष्ट्यीकृत केले
जाण्याची शक्यता आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चा वापर कसा
करावा</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">? <o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ChatGPT </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वापरण्यासाठी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपणास प्रथम </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Google
Chrome </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">किंवा </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Mozilla Firefox </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">यासारख्या
ब्राउजरमध्ये </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">chat.openai.com </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ओपन करणे आवश्यक आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2.<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>यानंतर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">येथे आपण ईमेल आयडी किंवा मोबाइल नंबर समविष्ट
करून लॉग इन करावे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. त्यानंतर तुमच्या प्रोफाइलसाठी नाव सुचवावे
लागेल. शेवटी </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">WhatsApp </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मोबाइल नंबरवरील </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">otp </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">टाकल्यास आपले
खाते वापरण्यासाठी तयार असेल.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. येथे आपण कोणत्याही प्रश्नाचे उत्तर विचारू
शकता. प्रतिसादात</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपणास </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Google
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सारखे अनेक
लिंक न देता एक संभाव्य पण अचूक उत्तर मिळू शकेल.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh01avLJ0osP8zsiJ4ZCUAf9Xn2znrt2W3AevK4Zi5LVNTw5WQjPc_0JZXv0aR0avyQzesBeeY-hmhsXJS6y3huoq3lborydsRDHNdO_II0w623g58612efyOobcMqosRC236KZUgLjmPhO4Y4WGWvoj03ojubd-s9SOBkLQ0Ipsz1jmHpp2fgQvBsZ/s224/chatgpt.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="224" data-original-width="224" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh01avLJ0osP8zsiJ4ZCUAf9Xn2znrt2W3AevK4Zi5LVNTw5WQjPc_0JZXv0aR0avyQzesBeeY-hmhsXJS6y3huoq3lborydsRDHNdO_II0w623g58612efyOobcMqosRC236KZUgLjmPhO4Y4WGWvoj03ojubd-s9SOBkLQ0Ipsz1jmHpp2fgQvBsZ/w400-h400/chatgpt.png" width="400" /></a></div><br /><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">(सर्व चित्रे आणि इमेजेस Google वरून साभार)</span><p></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-5397995311172214052023-02-25T09:50:00.007+05:302023-03-12T07:44:56.834+05:30मानसिक विकृतीचे निदान आणि संख्याशास्त्रीय वर्गीकरण | DSM<p> <b style="text-align: center;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">डीएसएम | </span></b><b style="text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM</span></b></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसिक विकृतीचे निदानात्मक आणि
संख्याशास्त्रीय वर्गीकरण / सूची माहितीपुस्तिका </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5 ही मानसिक
आजारांचे निदान आणि सांख्यिकी पुस्तिका ही मानसिक आरोग्य आणि मेंदूशी संबंधित
परिस्थितींवरील अमेरिकन सायकियाट्रिक असोसिएशनच्या व्यावसायिक संदर्भ पुस्तिकेची
अलिकडची आवृत्ती आहे. याची नवीनतम आवृत्ती</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, DSM-</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5-</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">TR, <span lang="MR">मार्च, </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2022 मध्ये प्रकाशित झालेली आहे.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">डायग्नोस्टिक
अँड स्टॅटिस्टिकल मॅन्युअल ऑफ मेंटल डिसऑर्डर्स (</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM) <span lang="MR">ही एक नियम पुस्तिका आहे जी चिकित्सा मानसशास्त्र आणि मनोचिकित्सकांद्वारे
मानसिक आजारांचे निदान करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर वापरली जाते. </span>DSM<span lang="MR"> मध्ये प्रौढ आणि मुलांसाठी मानसिक आरोग्य विकारांच्या सर्व श्रेणींचा
समावेश आहे जे अमेरिकन सायकियाट्रिक असोसिएशन (</span>APA<span lang="MR">) द्वारे
प्रकाशित केले जाते. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM<span lang="MR"> मध्ये </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसिक आरोग्य विकारांचे निदान करण्यासाठी आवश्यक वर्णन</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लक्षणे आणि इतर
निकष आहेत. यामध्ये विविध प्रकारच्या आजारांमुळे कोणाला सर्वात अधिक त्रास होईल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विकार सुरू
होण्याचे विशिष्ट वय</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विकाराची गती आणि विकास</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जोखीम आणि
रोगनिदानविषयक घटक आणि इतर संबंधित निदान समस्यांबद्दलची आकडेवारी देखील समाविष्ट
आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वैद्यकीय कारणासाठी तसेच काही सरकारी
संस्था आणि अनेक विमा कंपनीना मानसिक आरोग्य स्थितींच्या समर्थनासाठी किंवा
उपचारांची देयके मंजूर करण्यासाठी विशिष्ट निदानाची आवश्यकता असते. म्हणून</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसोपचार
निदान आणि उपचार शिफारशींसाठी याचा वापर होतोच शिवाय</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसिक आरोग्य
व्यावसायिक उपचाराच्या अनुषंगाने रूग्णांचे वर्गीकरण करण्यासाठी </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चा वापर करतात.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसिक विकृतीचे निदानात्मक आणि
संख्याशास्त्रीय वर्गीकरण / सूची माहितीपुस्तिकेचा विकास </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM<span lang="MR"> च्या सहाय्याने मानसिक
आजाराची व्याख्या करण्यात आलेली आहे. त्याचबरोबर या आजाराचे प्रचलित उपप्रकार आणि
प्रत्येक प्रकाराच्या व्याख्येसाठी निकष ठरविण्याचे कार्य केलेले आहे. त्यामुळे
मानसिक आरोग्य क्षेत्रात काम करणाऱ्या तज्ञ व्यक्ति या निकषांचा प्रमाणित निकष
म्हणून वापर करतात. या निकषांमध्ये लक्षणे आणि चेतावणी यांचा समावेश आहे. मानसिक
आजारांच्या निदानाकरिता विकसित करण्यात आलेली </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ही सर्वात
पहिली रितसर औपचारिक वर्गीकरण प्रणाली आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मानसिक आजारांचे स्वरुप बदलत
असल्याने व त्यात वाढ होत गेल्याने अमेरिकन सायकॅट्रीक असोसीएशनने </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM <span lang="MR">च्या सुधारित आवृत्त्या
प्रकाशित केलेल्या आहेत. </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-I </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मध्ये</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">निदानाच्या 102
श्रेणी होत्या</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, DSM-II </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मध्ये 182</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, DSM-III </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मध्ये 265 आणि </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-IV
</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">मध्ये 297
पर्यंत वाढलेल्या आहेत.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM
I </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ची
पहिली आवृत्ती 1952 मध्ये प्रकाशीत झाली. यात सैद्धांतिक दृष्टीकोनाचा अवलंब
करण्यात आला होता व मानसिक विकृती ही व्यक्तीने समस्यायुक्त परिस्थितीला दिलेली
भावनिक प्रतिक्रीया आहे असे मत प्रतिपादित करण्यात आले होते.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM
II </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">च्या
आवृत्तीचे प्रकाशन 1968 मध्ये झाली. यात विकृतीची सविस्तर व्याख्या व निदानात्मक
संकल्पना देण्यात आलेल्या आहेत. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">APA </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ने 1974 मध्ये
एक तज्ञ मंडळींच्या समितीची नेमणूक केली. ज्यांनी निरक्षणात्मक लक्षणांच्या आधारे </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM
III </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चे
प्रकाशन 1980 मध्ये करण्यात आले. जरी ही आवृत्ती सुधारित असली तरी निदान निकषाच्या
बाबतीत काही गोष्टी स्पष्ट नव्हत्या याच कारणास्तव </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM III-R </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">चे प्रकाशन 1987
मध्ये अंतिम सूची म्हणून पुढील सर्वांगीण व परिपूर्ण आवृत्ती म्हणून स्वीकारली.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">याच दरम्यानच </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">APA </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ने पुन्हा एकदा
</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM<span lang="MR"> ची विश्वसनीयता व यथार्थता सुधारण्यासाठी प्रयत्न सुरु केले. पहिल्या
टप्प्यात यातील सदस्यांनी योग्य संशोधन अभ्यासाच्या आधारे काळजीपूर्वक पृथ:करण
केले. यापुढील टप्प्यात क्षेत्रीय निरिक्षण करुन मानसिक आजाराचे निदान झालेल्या
हजारो व्यक्तिंची मुलाखत घेतली. अनेक चिकित्सा तज्ञांकडून निदानातील सुसंगतता पडताळली
गेली व या मुलाखतींची ध्वनीफीत तयार करण्यात आली. निदानाची यथार्थता ही
व्यक्तिच्या विशिष्ट मानसशास्त्रीय विकृतीच्या लक्षणाधारे मूल्यमापन करुन ठरविण्यात
आले. या क्षेत्रिय अभ्यासामुळे निदान करण्यासाठी आवश्यक ते निकष आणि लक्षणे
ठरविण्यात अनुभवजन्य माहितीच्या आधारे निश्चित करण्यास मदत झाली. 1994 मध्ये </span>DSM
IV <span lang="MR">चे प्रकाशन झाले. </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM<span lang="MR"> – 5 मधील बदल </span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> </span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM<span lang="MR"> ची पाचवी आवृती ही
2013 मध्ये अमेरिकन सायकियाट्रिक असोसिएशन द्वारे प्रकाशित मानसिक विकारांचे निदान
आणि सांख्यिकी मॅन्युअल आहे. नवीन आवृत्तीचे स्वरूप अधिक व्यावहारिक आहे. </span>DSM-5<span lang="MR"> हे त्याच्या शीर्षकात रोमन अंकाऐवजी अरेबिक अंक वापरणारे एकमेव माहितीपुस्तिका
आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-5<span lang="MR"> ही </span>DSM-IV-TR
<span lang="MR">ची सुधारित आवृत्ती नसून त्यात लक्षणीय बदल केलेले आहेत. </span>DSM-5<span lang="MR"> मधील बदलांमध्ये अनावश्यक निकष आणि वर्गीकरण काढून टाकण्यात्त आले तर
आवश्यक निकष आणि वर्गीकरण जोडलेले आहेत. बहुअक्षीय
प्रणाली काढून टाकण्यात आली</span>,<span lang="MR"> </span> <span lang="MR">आणि इतर निर्दिष्ट विकार आणि
अनिर्दिष्ट विकारांमध्ये निर्दिष्ट नसलेल्या विकारांचे विभाजन करण्यात आले. तसेच काही
विकार काढून टाकले गेले किंवा बदलले गेले</span>, <span lang="MR">तर अनेक नवीन निदानात्मक
परिस्थिती जोडलेल्या आहेत.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कोणत्याही आरोग्य स्थितीवर उपचार
करण्याची पहिली पायरी, शारीरिक किंवा मानसिक स्थितीचे अचूक निदान करण्यासाठी </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-<span lang="MR">5 मुख्य भूमिका
बजावते. </span>DSM-<span lang="MR">5 हे मानसिक आरोग्य आणि मेंदू-संबंधित
परिस्थितींच्या स्पष्ट</span>, <span lang="MR">अत्यंत तपशीलवार व्याख्या करते. हे
त्या स्थितींच्या चिन्हे आणि लक्षणांचे तपशील आणि उदाहरणे देखील प्रदान करते. </span>DSM-<span lang="MR">5 मुळे मानसिक आरोग्य सेवा क्षेत्रात कार्यरत तज्ञांना परिस्थितीचे अचूक
निदान करणे आणि समान चिन्हे आणि लक्षणे असलेल्या परिस्थितींपासून वेगळे करण्यास
सोपे जाते.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-<span lang="MR">5 मधील समाविष्ट आशय </span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-<span lang="MR">5 प्रामुख्याने
मानसिक आरोग्य स्थितींवर लक्ष केंद्रित करते. तथापि</span>, <span lang="MR">मानसिक
आरोग्य आणि मेंदूचे कार्य अविभाज्य असल्यामुळे</span>, DSM-<span lang="MR">5 मध्ये
मेंदू कसे कार्य करते याच्याशी संबंधित परिस्थिती आणि चिंता यांचादेखील समावेश
आहे. </span>DSM-<span lang="MR">5 माहितीपुस्तिकेत डायग्नोस्टिक कोड देखील आहेत</span>,
<span lang="MR">जे आरोग्य सेवा क्षेत्रात कार्यरत तज्ञांना जागतिक आरोग्य
संघटनेच्या (</span>WHO<span lang="MR">) रोगांचे आंतरराष्ट्रीय वर्गीकरण आणि
संबंधित आरोग्य समस्या</span>, <span lang="MR">10 वी आवृत्ती (</span>ICD-<span lang="MR">10) संदर्भात लक्षण आणि चिन्हे समजण्यास सुलभता येते. </span>DSM-<span lang="MR">5 मध्ये खालील तीन विभागांचा समावेश आहे:</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विभाग </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">I: DSM-<span lang="MR">5 मूलभूत</span></span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: वैद्यकीय
व्यावसायिकांनी ही माहितीपुस्तिका त्यांच्या कामात कशी वापरावी हे या विभागात
समाविष्ट आहे. मानसिक आरोग्याशी संबंधित कायदेशीर, व्यावसायिक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">न्यायालयीन प्रकरणे
इ. समस्यामध्ये </span>DSM-<span lang="MR">5 वापरण्याबाबत मार्गदर्शन देखील आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विभाग </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">II: <span lang="MR">निदान निकष आणि
कोड</span></span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: हा विभाग माहितीपुस्तिकेतील सर्वात मोठा भाग आहे. प्रत्येक
प्रकरणामध्ये विशिष्ट अटींच्या व्याख्या आणि तिचे स्पष्टीकरण दिलेले आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">विभाग </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">III: <span lang="MR">उदयोन्मुख उपाय
आणि प्रतिमान</span></span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: या विभागात विशिष्ट मूल्यमापन साधनांविषयी माहिती आहे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">ज्याचा वापर आरोग्य
सेवा क्षेत्रात कार्यरत तज्ञ काही परिस्थितींचे निदान करण्यासाठी मार्गदर्शक
तत्त्वे म्हणून करतात. सांस्कृतिक फरक निदानावर कसा परिणाम करू शकतात याबद्दल
माहिती आणि डीएसएमच्या नंतरच्या आवृत्तीत संभाव्य सुधारणा यांचा समावेश यात आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-<span lang="MR">5-</span>TR <span lang="MR">मधील
बदल</span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM<span lang="MR">-5 च्या आवृत्तीची
टेक्स्ट रीविजन (</span>DSM-<span lang="MR">5-</span>TR) <span lang="MR">मध्ये 70
पेक्षा अधिक विकारांसाठी सुधारित निकष आहेत. </span>DSM-<span lang="MR">5-</span>TR
<span lang="MR">मध्ये </span>prolonged grief disorder <span lang="MR">नावाच्या नवीन
निदानाचा समावेश आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-<span lang="MR">5-</span>TR <span lang="MR">मध्ये वाचकांचा गोंधळ टाळण्यासाठी सुस्पष्ट भाषा वापरलेली आहे. उदाहरणार्थ</span>,
<span lang="MR">ऑटिझम स्पेक्ट्रम डिसऑर्डरमधील निकष </span>A <span lang="MR">चे
शब्दांकन “</span>as manifested by the following" <span lang="MR">वरून </span>"as
manifested by all of the following" <span lang="MR">असे सुधारित केले गेले
आहे हे सूचित करण्यासाठी की निदान करण्यासाठी सर्व लक्षणे उपस्थित असणे आवश्यक
आहे.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सामाजिक चिंता विकाराच्या पुढील
पॅरेंथेटिकल "(सामाजिक फोबिया)" काढून टाकण्यात आली आहे. "बौद्धिक
अपंगत्व" हा शब्द बौद्धिक विकास विकारासाठी सुधारित करण्यात आला आहे. </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">DSM-<span lang="MR">5-</span>TR <span lang="MR">मध्ये जेन्डर डिसफोरियाच्या सभोवतालच्या अटींमध्ये देखील महत्त्वपूर्ण
सुधारणा केलेली आहे. सदर लेखामध्ये केवळ ठळक मुद्यांचा समावेश करण्यात आला आहे.
मानसशास्त्राचा अभ्यास करणाऱ्या विद्यार्थ्यांना याची तोंडओळख व्हावी हा एकमेव हेतू</span></span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-indent: 36pt;"> यामागे आहे.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">समारोप </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">एखाद्या मानसिक विकाराचे निदान
करताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">लक्षणांचे स्वरूप आणि त्यांचा व्यक्तीवर कसा परिणाम होत आहे याबद्दल अधिक
जाणून घेण्यासाठी डॉक्टर मुलाखती</span>, <span lang="MR">स्क्रीनिंग साधने</span>, <span lang="MR">मानसशास्त्रीय मूल्यांकन</span>, <span lang="MR">प्रयोगशाळा चाचण्या आणि
शारीरिक चाचण्यांसह विविध माहिती स्रोतांवर अवलंबून राहतात. आरोग्य सेवा तज्ञ
किंवा मानसिक आरोग्य व्यावसायिक </span>DSM <span lang="MR">निकषांवर आधारित निदान
करण्यासाठी त्यांनी मिळविलेल्या माहितीचा वापर करतील. जेणेकरून नेमकेपणाने
विकाराचे निदान होऊन योग्य उपचार आणि शिफारशी करता येतील.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6ckPaap0t1xlkUdRRIS4OsndYIDEUvJA7_i1BPzMr8WGjpfevmr7SjJ__PCw8P-H0c2Pqt6SDNnF15cQwAATOl7dcb_Hb64cJOlPMY7Tuoxo7M5lhIkqBPbXTH8jrxzEKcLDnMHrqLVTe8lGK9XKccj9oCe-DXzwQKKqCKPBF06ulmqC2_6jp9oC8/s2560/DSM-5.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="2560" data-original-width="1787" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6ckPaap0t1xlkUdRRIS4OsndYIDEUvJA7_i1BPzMr8WGjpfevmr7SjJ__PCw8P-H0c2Pqt6SDNnF15cQwAATOl7dcb_Hb64cJOlPMY7Tuoxo7M5lhIkqBPbXTH8jrxzEKcLDnMHrqLVTe8lGK9XKccj9oCe-DXzwQKKqCKPBF06ulmqC2_6jp9oC8/w279-h400/DSM-5.jpg" width="279" /></a></div><br /><div style="text-align: center;">Source of image : https://amzn.to/3IxHcDF<a href="https://amzn.to/3IxHcDF">source of image </a></div><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">American Psychiatric Association<span lang="MR"> (2013).</span> Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, <span lang="MR">5</span>th ed. Washington, DC<span lang="MR">: </span>APA<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">American Psychiatric Association<span lang="MR"> (2013)</span>. Highlights of changes from DSM-IV-TR to DSM-<span lang="MR">5. </span>American Psychiatric Publishing<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 150%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">American Psychiatric Association (<span lang="MR">2022</span>). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. <span lang="MR">5</span>th ed, text revision. Washington, D.C<span lang="MR">.: </span>APA<o:p></o:p></span></p>
<span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">Kawa S, Giordano J. <span lang="MR">(2012). </span>A
brief historicity of the Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders:
Issues and implications for the future of psychiatric canon and practice. <i>philosophy
ethics and humanities in medicine</i>. </span>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com0Q7FQ+XH Nagaon, Maharashtra, India16.7749231 74.288947114.667217212863594 72.091681475 18.882628987136403 76.486212725tag:blogger.com,1999:blog-3151937905494805123.post-49072672745830211992023-01-31T18:13:00.011+05:302023-04-29T17:18:37.495+05:30फिअर ऑफ मिसिंग आऊट | गमावण्याची भीती | Fear of Missing Out<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: center;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फिअर ऑफ मिसिंग आऊट | गमावण्याची भीती
</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपल्यासोबत असे कधी घडले आहे का</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> की ऑफिसमधील काही तातडीच्या कामामुळे तुम्ही पार्टीला जाऊ शकला नाही
किंवा तुम्हाला मित्रांसोबतची सहल काही वैयक्तिक कारणास्तव चुकवावी लागली आहे. अशा
परिस्थितीत</span>, <span lang="MR">ऑफिसचे काम सांभाळताना तुम्हाला वारंवार एक
विचित्र अस्वस्थता जाणवली आहे का</span>? <span lang="MR">या अस्वस्थतेवर मात
करण्यासाठी तुम्ही तुमचे सोशल मीडियाचे खाते वारंवार स्क्रोल करून त्या पार्टीच्या
किंवा सहलीच्या पोस्ट तपासल्या आहेत का</span>? <span lang="MR">तुमचे मित्र काय खात
आहेत आणि कोठे फिरत आहेत</span>? <span lang="MR">तुमच्याकडून काय मिस झाले? तुम्ही ज्या
परिस्थितीमध्ये आहात याची तुलना त्यांच्या आनंदाशी करता का</span>?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">जर याचे उत्तर होय असेल</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तर काळजी करण्यासारखे काहीही नाही. हे बहुसंख्य लोकांसोबत घडत असते आणि यास
</span>Fear of Missing Out <span lang="MR">म्हणजे </span>FoMO<span lang="MR"> असे
म्हणतात. म्हणजेच काहीतरी गमावण्याची किंवा काहीतरी मिस करण्याची भीती. फोमो अर्थात
</span>'<span lang="MR">फिअर ऑफ मिसिंग आऊट</span>' <span lang="MR">सरळ शब्दात
सांगायचं तर</span>, <span lang="MR">आयुष्याच्या शर्यतीत इतरांच्या मागे पडण्याची
भीती. आपणास ही भीती सतावत असेल तर आपण मानसिक अस्वस्थतेचे शिकार तर नाहीत ना याचा
विचार करायला हवा. साधरणतः अधिकतर लोकांच्या मानसिक अस्थैर्यासाठी सोशल मीडिया
जबाबदार असल्याचे अलिकडील संशोधनातून समोर आले आहे. </span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फोमो ही भावना किंवा समज असे दर्शवते
की इतर लोक अधिक मजा करत आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">चांगले जीवन जगत आहेत
किंवा आपल्यापेक्षा चांगल्या गोष्टींचा अनुभव घेत आहेत. यात तीव्र मत्सराची भावना असू
शकते आणि त्याचा स्व-आदर आणि आत्मविश्वासावर परिणाम होतो. आपण कितीही चांगल्या
गोष्टी किंवा क्षण अनुभवत असू पण त्याहून भिन्न काही गोष्टी किंवा क्षण इतर लोक
अनुभवत असतील आणि त्यामुळे आपण ती मूलभूतपणे महत्त्वाची गोष्ट गमावत आहोत ही भावना
निर्माण होणे म्हणजेच </span>'<span lang="MR">फिअर ऑफ मिसिंग आऊट’.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फोमो संकल्पनेचा उदय</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण कदाचित चांगला वेळ गमावत असाल ही
कल्पना आपल्या युगासाठी नवीन नाही. तथापि</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">हे बहुधा अनेक पिढ्यानुपिढ्या चालत आलेले आहे, अनेक युद्ध</span>,<span lang="MR"> हत्त्या, मारामारी आणि कटकारस्थान ही त्याचीच उदाहरणे आहेत. फोमोचा अभ्यास
गेल्या काही दशकांमध्येच केला गेला आहे</span>, <span lang="MR">ज्याची सुरुवात
मार्केटिंग स्ट्रॅटेजिस्ट</span>, <span lang="MR">डॉ. डॅन हर्मन यांच्या 1996 च्या
शोधनिबंधापासून झाली आहे. सोशल मीडियाच्या आगमनापासून</span>, <span lang="MR">फोमो अधिक
प्रकर्षाने जाणवत आहे आणि त्याचा अधिक अभ्यास केला गेला आहे. सोशल मीडियाने फोमो घटनेला
अनेक प्रकारे गती दिली आहे. फोमोमुळे अशी परिस्थिती निर्माण होते ज्यामध्ये आपण
आपल्या दैनंदिन जीवनाची तुलना इतरांच्या जीवनातील ठळक गोष्टींशी करत राहतो. त्यामुळे</span>,
<span lang="MR">आपली सामान्यत्वाची भावना विस्कळीत होते आणि आपण आपल्या समवयस्कांपेक्षा
अप्रगत आहोत असे वाटू लागते. आपल्या मित्रमैत्रिणींचे मजेशीर क्षणांचा आनंद
लुटणारे तपशीलवार प्रसंग किंवा क्षण आपणास सोशल मीडियामुळे कदाचित दिसू शकतात</span>,
<span lang="MR">पण मागील पिढ्यांमध्ये इतकी सहज माहिती उपलब्ध होत नव्हती.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सोशल मीडियामुळे फुशारकी मारण्याचे
व्यासपीठ निर्माण होते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">; <span lang="MR">येथेच गोष्टी</span>,
<span lang="MR">घटना आणि अगदी आनंद यांची जणू स्पर्धाच लागली आहे असे वाटते. लोक
त्यांच्या उत्कृष्ट चित्रांची</span>,<span lang="MR"> परिपूर्ण अनुभवांची तुलना करत
आहेत (ते खरं असतं का</span>?<span lang="MR">)</span>, <span lang="MR">ज्यामुळे आपणास
आश्चर्य वाटेल की आपण काहीतरी मिस करत आहोत याची भावना निर्माण होत आहे. </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">कपिल शर्माच्या
शोमध्ये गौर गोपाल दास यांनी छान मेसेज दिला आहे, ते म्हणतात ‘</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">When people smile, it doesn't mean
that they are doing good; it just means they are chosen to smile<span lang="MR">’.
</span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फोमोशी संबंधित इतर संज्ञा </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">FOMO</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> <span lang="MR">द्वारे प्रेरित</span>,
<span lang="MR">इतर अनेक संबंधित संकल्पना देखील उदयास आलेल्या आहेत:</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">FOBO</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (<span lang="MR">उत्तम पर्यायांची
भीती): याचा संदर्भ असा आहे की आपण संभाव्यत: चांगले पर्याय गमावत आहोत.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">MOMO</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (<span lang="MR">मिसिंग आउटचे रहस्य):
याचा संदर्भ असा आहे की आपण काहीतरी गमावत आहात ही भीती परंतु आपण काय गमावत आहोतत
याबद्दल कोणतेही संकेत नाहीत.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">ROMO</span></b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">: (मिसिंग आउटची वास्तविकता): याचा
अर्थ आपण काहीही गमावत नाही हे जाणून घेणे होय.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">FOJI</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (<span lang="MR">जॉईन होण्याची भीती):
सोशल मीडियावर गोष्टी शेअर केल्यानंतर कोणताही प्रतिसाद मिळत नाही याची भीती.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">JOMO</span></b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"> (<span lang="MR">जॉय ऑफ मिसिंग आउट):
हे </span>FOMO <span lang="MR">च्या विरुद्ध संकल्पना आणि सोशल मीडियापासून दूर
गेल्याबद्दल किंवा डिस्कनेक्ट होण्याबद्दलच्या सकारात्मक भावनांना सूचित करते.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आनंद किंवा यश हे प्रदर्शन करण्याची
गोष्ट नसून तो एक वैयक्तिक अनुभव असतो आणि प्रत्येकाचे असे स्वतःचे मार्ग आसतात
ज्याद्वारे ते व्यक्त होतात. प्रसिद्धीच्या हव्यासापोटी लाईक्स आणि कमेंटसाठी
भलतसलत चालू आहे. पण याचा अर्थ असा नाही की आपणही इतरांच्यासारखेच व्यक्त झाले
पाहिजे किंवा आपले आनंद किंवा यश प्रसारित केले पाहिजे. अलिकडे सोशल मीडियामुळे
याला भरभराटी आलेली आहे. सोशल मीडियाचा वापर कशासाठी, का आणि केंव्हा करावे यांचे
भानच काही लोकांना राहिलेले नाही. एकंदर जीवनातील या बाबी लक्षात घेता फोमो
निर्माण होण्यामागची करणे काय असतील याची चर्चा करू या.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><b>इतरांशी तुलना</b></span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आपण सर्वजण नेहमी स्वतःची तुलना
इतरांसोबत करत असतो. इतरांकडे आपल्या पेक्षा चांगल्या गोष्टी आहेत, त्यांचं आयुष्य
आपल्याहून अधिक सुखकर आहे, त्यांच्याकडे अनेक सोई-सुविधा आहेत असा विचार केल्याने
आपण स्वतःला कमी लेखायला सुरूवात करतो आणि हळूहळू हा विचार फोमोचं भयानक रूप धारण
करतो. थ्री इडियेट्स मधील फरहान त्याचा वडिलांना तो फोटोग्राफी करणार हे सांगायला
जातो त्यावेळी वडीलांशी झालेला संवाद </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फरहानचे वडील : 5 वर्षांनंतर</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">जेव्हा तु तुझ्या मित्राना कार खरेदी करताना</span>, <span lang="MR">स्वतःचे
घर बांधताना बघशील</span>, <span lang="MR">तेव्हा तुला पश्चाताप होईल.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फरहान : इंजिनिअर झाल्यानंतर मी निराश झालो तर आयुष्यभर तुम्हाला शिव्याशाप
देईन.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फरहानचे वडील: लोक हसतील</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">फायनल इयरला आल्यावर इंजिनिअरींग सोडून दिल</span>, <span lang="MR">कपूर सर
म्हणत होते की तुमचा मुलगा </span>ICE <span lang="MR">मध्ये शिकतोय हे भाग्याची
गोष्ट आहे</span>, <span lang="MR">त्यांना काय वाटेल</span>?<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">लोक काय म्हणतील या विचारातच आपले
निम्याहून अधिक जीवन संपते पण प्रत्यक्षात लोकांना काहीही पडलेले नसते, आपणच तयार
केलेले ते भ्रम असते. आपल्या </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">आनंदाचा रिमोट दुसऱ्याच्या हातात देऊ नका लोक
तयारच आहेत ऑपरेट करायला</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">,<span lang="MR"> तर आपल्या भावनांवर आणि विचारांवर स्वतःचेच नियंत्रण
हवे तर आणि तरच आपण आनंदी राहू. </span></span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">माझ्याच बाबतीत असं का घडत?</span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फोमोग्रस्त लोकांना नेहमी लहान अडचणी
सुद्धा त्यांच्या आयुष्यातल्या भल्यामोठ्या समस्या वाटू लागतात. जगभरातल्या सर्व
समस्या त्यांच्याच वाट्याला आली असल्याचा त्यांचा समज असतो. त्यांना समस्यांमध्ये
संधी दिसत नाहीच उलट ते संधीला सुद्धा समस्याच मानतात. अशा लोकांना सेंटर ऑफ
अट्रॅक्सन व्हायला आवडते. आपण नेमके चुकतो कुठे हे जर माणसाला कळले असते</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">तर प्रत्येक वेळी त्याने यशाची नवीन रेसिपी तयार करून प्रत्येक क्षेत्र
पादाक्रांत केले असते, पण असे होत नाही. आपल्या प्रत्येकाला जीवनात विजय हवा असतो</span>,
<span lang="MR">हार कुणालाही नको असते. पण हार आणि जीत या एकाच नाण्याच्या दोन बाजू
आहेत हे सांगायला कुण्या विद्वानाची गरज नाही, पण प्रत्येकाने काही ऊन पावसाळे
अनुभवायला हवेत हे नक्की!</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><b>कम्पलसिव डिझायर (अनिवार्य इच्छा)</b></span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">इतरांच्या आयुष्यातलं स्वतःचं महत्व
कमी होण्याची आणि इतरांच्या आयुष्यातून बाहेर फेकले जाण्याची भीती सतत अशा
व्यक्तींच्या मनात असते. मानसशास्त्रामध्ये फोमोची व्याख्या </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'<span lang="MR">कम्पलसिव डिझायर</span>' <span lang="MR">अशी केली जाते. इतरांच्या आयुष्यात
स्वतःची जागा कायमस्वरूपी टिकून राहावी असं त्यांना वाटतं. फेसबुक</span>, <span lang="MR">व्हॉट्सअॅप</span>, <span lang="MR">ट्विटर</span>, <span lang="MR">इंस्टाग्राम
आदी सोशल मीडिया साइटवरून इतरांच्या आयुष्यात स्वतःचे महत्व किती आहे</span>, <span lang="MR">हे तपासण्याचा त्यांचा नेहमी प्रयत्न असतो. या प्रवृत्तीमुळे ते
नैराश्यतेच्या गर्तेत सापडतात.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><b>लाइक्स आणि रिअॅक्शन्सचा खेळ </b></span><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फोमोग्रस्त लोक दिवसभर सोशल मीडियावर
सक्रिय असतात. इतरांच्या आयुष्यात काय नवं घडतं आहे. स्वतःच्या पोस्टवर लोकं कसे
रिअॅक्ट होत आहेत. एखाद्या पोस्टला किती लाइक्स आणि रिअॅक्शन्स आल्या आहेत</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">हे दर दुसऱ्या मिनिटाला ते चेक करतात. यामुळे त्यांच्या नकारात्मक
विचारांना चालना मिळते. त्यामुळे अशा लोकांपासून चार हात लांब रहा! </span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सोशल मिडिया आणि मानसिक आजार </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सोशल मीडियावर जास्त सक्रिय असणाऱ्या
तरूण-तरूणी विविध प्रकारच्या मानसिक आजारांना बळी पडत असल्याचे संशोधनाअंती स्पष्ट
झालेले आहे. कमी आत्मविश्वास</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">असुरक्षिततेची भावना</span>,
<span lang="MR">वाढती नकारात्मकता</span>, <span lang="MR">आणि डिप्रेशन सारख्या
मानसिक विकारांचा सामना त्यांना करावा
लागत आहे. सोशल मीडियाचा प्रमाणापेक्षा जास्त वापर या त्रासाचे प्रमुख कारण आहे.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify;"><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">FoMO<span lang="MR"> आणि मार्केटिंग </span><o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सध्या
सहज उपलब्ध नसलेल्या गोष्टींकडे लक्ष वेधणे म्हणजे फोमोचा वापर मार्केटिंगमध्ये
करणे. एखादे उत्पादन किंवा सेवा विकताना</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">विशिष्ट कालावधीसाठी ग्राहकांना सेवा
मिळण्याची शक्यता किती कमी आहे यावर ते जोर देत असतात. संभाव्य ग्राहक त्यांच्या
ऑफरकडे आकर्षित होतील कारण ते संधी गमावण्याच्या भीतीने आणि कंपनी या संधीचा फायदा
घेते. अशाप्रकारे </span>FoMO <span lang="MR">विपणन टंचाईची भावना निर्माण करेल आणि
विक्री वाढविण्यास मदत होईल. शेवटची एकच गाडी</span>,<span lang="MR"> मोबाईल</span>,<span lang="MR"> सायकल, तसेच हॉटेल्समध्येही लिमिटेड रूम्स उपलब्ध</span>,<span lang="MR"> पिक्चर
थेटरमध्ये लिमिटेड सीट्स उपलब्ध इत्यादी............</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फोमोमुळे बर्याच वेळा लोकांना खूप
एकटेपणा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">मत्सर आणि दुःखी वाटत असते. टाईम्स ऑफ इंडियावर
प्रकाशित झालेल्या अहवालानुसार</span>, <span lang="MR">आपण खालील पद्धतींचा अवलंब
करून फोमोपासून मुक्त होऊ शकतो.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">1. आपल्या आयुष्यात घडणाऱ्या सकारात्मक गोष्टींची यादी तयार करा. हे आपणास
अनेक प्रकारे मदत करते आणि आपल्या जीवनात सकारात्मक परिणाम घडवून आणते. आपल्यासोबत
घडलेल्या सर्व चांगल्या किंवा सकारात्मक गोष्टी लिहून काढा. हे आपणास आठवण करून
देईल की अशा अनेक गोष्टी आहेत ज्यासाठी आपण कृतज्ञ असले पाहिजे. हे आपणास
सकारात्मक विचार करण्यास आणि आपली चिंता कमी करण्यास मदत करेल. हे करण्यासाठी आपणास
केवळ 5 मिनिटे लागतील त्यामुळे दिवसाच्या शेवटी आपण अनुभवलेल्या सर्व सकारात्मक
गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करून एखादी डायरी घालावी आणि अशा अनुभवांची शिदोरी एकत्र
करावी.</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">2. प्रत्येकजण भिन्न आहे हे समजून घेणे आवश्यक आहे. प्रत्येकाच्या
जीवनात भिन्न आव्हाने आणि ध्येये आहेत. स्वतःची इतरांशी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">विशेषतः सेलिब्रिटींशी तुलना करणे थांबवले पाहिजे. सोशल मीडियावर
एखाद्याचा आनंदी किंवा उत्साहवर्धक फोटो पोस्ट केल्याने तो खरोखर आनंदी आणि परिपूर्ण
झाला आहे याची हमी देत नाही. प्रत्येकाच्या स्वतःच्या म्हणून अशा वेगळ्या समस्या
आहेत.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">3. सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म आम्हाला जगाशी</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">आमचे मित्र आणि परदेशात राहणार्या कुटुंबाशी कनेक्ट होण्यास मदत करतात</span>,
<span lang="MR">परंतु प्रत्येक गोष्टीप्रमाणेच</span>, <span lang="MR">त्याचे
नकारात्मक बाजू देखील आहेत. सोशल मीडिया आपणास एका अवास्तव जगात घेऊन जातो</span>,
<span lang="MR">जिथे आपण आपल्या आयुष्याची त्या आभासी जगाशी तुलना करू लागतो. या
भावनेपासून मुक्तता करून घेण्यासाठी</span>, <span lang="MR">सोशल मीडियावर कमीतकमी
वेळ घालवा.</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">4. </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">डिजिटल डिटॉक्स वापरून पहा, आपला फोन किंवा सोशल मीडिया अॅप्सवर जास्त
वेळ घालवल्याने </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">FOMO </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">वाढू शकतो. आपला वापर कमी करणे</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">किंवा डिजिटल
डिटॉक्स देखील करणे जिथे आपण डिजिटल उपकरणांपासून ब्रेक घेतो</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">त्यामुळे आपणास </span></span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">सतत तुलना न करता आपल्या जीवनावर अधिक लक्ष
केंद्रित करण्यात मदत होऊ शकते. संपूर्ण डिजिटल डिटॉक्स करणे शक्य नसल्यास</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">काही सोशल
मीडिया अॅप्सचा वापर मर्यादित करण्याचा विचार करा. कपिल शर्माच्या शोमध्ये गौर
गोपाल दास यांनी छान मेसेज दिला आहे, आपण अनेक उपवास करतो जसे एकादशी, महाशिवरात्री,
रोजा किंवा इतर उपवास पण कधी आपण आपल्या स्मार्टफोन शिवाय तसेच </span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">फेसबुक</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">व्हॉट्सअॅप</span>, <span lang="MR">ट्विटर</span>, <span lang="MR">इंस्टाग्राम, लिंकडेन, </span></span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; text-align: left;">स्नॅपचॅट</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;"> आदी सोशल मिडियाशिवाय
एक घालवणे म्हणजे आजच्या काळात खरा उपवास, करून तर बघा छान वाटेल!</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">5. व्यस्त जीवनातून विश्रांती घेऊन गुणवत्ता पूर्ण वेळ घालवा.
निसर्गाच्या जवळ राहिल्याने आपले मन शांत होते आणि आपली चिंता कमी होण्यास मदत
होते. इतरांच्या अपेक्षेप्रमाणे जीवन जगण्यापेक्षा</span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">, <span lang="MR">स्वत:च्या इच्छेप्रमाणे जीवन जगण्याचे धैर्य दाखविले असते तर, मला असे
वाटते की मी इतके कठोर परिश्रम केले नसते तर, मला माझ्या भावना व्यक्त करण्याचे
धैर्य मिळाले असते तर, मी माझ्या मित्रांच्या संपर्कात राहिलो असतो तर आणि मला
असे वाटते की मी स्वतःला अधिक आनंदी होऊ दिले असते तर.... ब्रॉनी वेअर यांनी इन्स्पिरेशन
आणि चाई नावाच्या ब्लॉगवर रुग्णांच्या मृत्यूच्या अगोदर त्यांच्याकडून ऐकलेला
दिव्यत्वाचा किंवा अलौकिक अस्तित्वाचा साक्षात्कार प्रकट केला</span>, <span lang="MR">या लेखन प्रपंचाने इतके लक्ष वेधले की तिने तिची निरीक्षणे द टॉप फाइव्ह
रिग्रेट्स ऑफ द डायिंग (2012) नावाच्या पुस्तकात नोंदविलेली आहेत. </span></span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16px;">त्यामुळे वेळीच सावध व्हा!</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 125%;"><span lang="MR"> </span></span><span style="font-family: Mangal, serif;"><a href="https://www.psychologywayofpositivelife.com/2022/09/top-five-regrets-of-dying.html"><span style="font-size: 12pt; line-height: 125%;">https://www.psychologywayofpositivelife.com/<span lang="MR">2022/09/</span>top-five-regrets-of-dying.html</span></a></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt; line-height: 125%;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>फोमोमुळे गेल्या काही
वर्षापासून </span><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">'<span lang="MR">अॅंटीडिप्रेशन</span>' <span lang="MR">औषधांच्या विक्रीत प्रचंड वाढ झाली आहे. यावरून फोमोची गंभीरता लक्षात
येते. या रोगापासून बचाव करण्यासाठी सोशल मीडियापासून जास्ती जास्त दूर राहायला
हवं. सोशल मीडियाच्या अभासी जगात आपलं अस्तित्व निर्माण करण्यापेक्षा वास्तविक जगात
आपली ओळख बनवावी. परिस्थिती नियंत्रणात येत नसल्यास समुपदेशक आणि <span lang="MR" style="font-size: 12pt; line-height: 107%;">सायकॅट्रिस्टची</span> मदत घ्यायला हवी.<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: center;"><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6ICRHrOLJIkzAh1I97YHtIgdR2ZEfp1AsOb7Vc5XJ1wdd3dazUNpqYcGoajLj81pbKXSUBDyplKh2wjxCLcAF4X2t8blHY7wpo1XNdPHkgRWZFZ39oTBXPYc2QTjYk78-7HtK4smf6n_gsMleavAyGOWOguC47GIfKPwG7mZjm1baECUvT90KqxNI/s1920/FOMO.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1920" height="250" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6ICRHrOLJIkzAh1I97YHtIgdR2ZEfp1AsOb7Vc5XJ1wdd3dazUNpqYcGoajLj81pbKXSUBDyplKh2wjxCLcAF4X2t8blHY7wpo1XNdPHkgRWZFZ39oTBXPYc2QTjYk78-7HtK4smf6n_gsMleavAyGOWOguC47GIfKPwG7mZjm1baECUvT90KqxNI/w400-h250/FOMO.png" width="400" /></a></div>(सर्व फोटो, चित्रे आणि इमेजेस google वरून साभार)<p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6pt; text-align: justify;"><b><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;">संदर्भ </span></b><b><span style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 6pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%;">Gupta<span lang="MR">,</span> M<span lang="MR">. </span>and<span lang="MR"> </span>Sharma<span lang="MR">,</span> A. <span lang="MR"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(2021).
</span>Fear of missing out: A brief overview of origin, theoretical underpinnings,
and relationship with mental health. World J Clin Cases. <span lang="MR">9(19), 4881-4889</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 6pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%;">Herman<span lang="MR">,</span> D. <span lang="MR">(2000). </span>Introducing short-term brands:
A new branding tool for a new consumer reality. Journal of Brand Management. J
Brand Manag <span lang="MR">7</span>, <span lang="MR">330–340</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 6pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">McGinnis, P. J. (</span><span lang="MR" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">2020).
</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Fear of Missing
Out: Practical Decision-making in a World of Overwhelming Choice. Sourcebooks.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 6pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%;">Przybylski,
Andrew<span lang="MR">,</span> K.<span lang="MR">;</span> Murayama, Kou<span lang="MR">;</span> DeHaan, Cody R.<span lang="MR"> </span>and Gladwell, Valerie.<span lang="MR"> (2013).</span> Motivational, emotional, and behavioural correlates of
fear of missing out. Computers in Human Behavior. <span lang="MR">29(4),1841-1848
</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 125%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 6pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -36pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%;">Wolniewicz<span lang="MR">,</span> C<span lang="MR">.</span>A<span lang="MR">.;</span> Tiamiyu<span lang="MR">,</span> M<span lang="MR">.</span>F<span lang="MR">.;</span> Weeks<span lang="MR">,</span> J<span lang="MR">.</span>W<span lang="MR">. </span>and Elhai<span lang="MR">,</span> J<span lang="MR">. </span>D.<span lang="MR"> (2018).</span>
Problematic smartphone uses and relations with negative affect, fear of missing
out, and fear of negative and positive evaluation. Psychiatry Res. <span lang="MR">262, 618-623 </span></span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 125%; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>Suresh Sankapalhttp://www.blogger.com/profile/10927811901537915649noreply@blogger.com5SHIVRATNA 262, E Ward, Laxminarayan Nagar, Kadamwadi, Kolhapur, Maharashtra 416003, India16.710027 74.256734614.595366639437717 72.059468975 18.824687360562283 76.454000225