स्टॉईसिझम: जीवनाचे कठीण क्षण शांतपणे आणि विवेकबुद्धीने जिंकण्याचे तत्त्वज्ञान

 

स्टॉईसिझम: जीवनाचे कठीण क्षण शांतपणे आणि विवेकबुद्धीने जिंकण्याचे तत्त्वज्ञान

जीवन जगणं सोपं नसतं, ते सोपं करावं लागतं.

थोडं संयम ठेवून,

थोडं सहन करून,

खूप काही दुर्लक्ष करून,

बरचस कठोर परिश्रम करून,

आणि योग्य वेळी योग्य निर्णय घेऊन.

स्टॉईसिझम ही एक प्राचीन ग्रीक-रोमन तत्त्वज्ञान प्रणाली आहे, जी मुख्यतः जीवनातील प्रतिकूल परिस्थितींचा सामना शांतपणे आणि विवेकबुद्धीने करण्याचे महत्त्व शिकवते. या प्रणालीत अंतर्गत, एक व्यक्ती त्याच्या भावना आणि बाह्य परिस्थितींवर नियंत्रण ठेवण्याऐवजी, आपल्या अंतर्गत विचारांवर आणि क्रियांवर लक्ष केंद्रित करायला शिकविते.

स्टॉईस तत्त्वज्ञानाचे उद्दिष्ट म्हणजे "यूडेमोनिया" (सुख आणि समाधान) मिळवणे होय. हे व्यक्तीच्या आंतरिक सद्गुणांवर, नीतिमूल्यांवर आणि विवेकबुद्धीवर आधारित असते.

मानसोपचार: मानसिक आरोग्याची गुरुकिल्ली

 

मानसोपचार: मानसिक आरोग्याची गुरुकिल्ली

समुपदेशन (Counselling) आणि मानसोपचार (Psychotherapy) हे दोन्ही मानसशास्त्रीय सेवांच्या प्रमुख प्रकारांपैकी आहेत, ज्यांचा उद्देश मानसिक आरोग्य सुधारणे हा असतो. तरीही, त्यांच्यात काही महत्त्वाचा फरक आहे.

समुपदेशन प्रामुख्याने अल्पकालीन आणि विशिष्ट समस्यांवर केंद्रित असते, जसे की करिअर मार्गदर्शन, वैयक्तिक ताण-तणाव, किंवा संबंधांतील तणाव. मानसोपचार दीर्घकालीन असते आणि गंभीर मानसिक विकारांवर, जसे की नैराश्य, चिंता, किंवा व्यक्तिमत्त्व विकारांवर, उपचार करण्यासाठी उपयोगी असते.

मिथ्या विज्ञानाच्या पद्धती आणि त्यांचे समाजावर होणारे परिणाम

 

मिथ्या विज्ञान

गॅलिलिओ गॅलीली (1564–1642) हे आधुनिक विज्ञानाचे जनक मानले जातात. त्यांनी वैज्ञानिक पद्धतींचा वापर करून खगोलशास्त्र, भौतिकशास्त्र, आणि गणितीय सिद्धांतांचा विकास केला. त्यांच्या काळात, चर्चच्या प्रभावामुळे अनेक मिथ्या वैज्ञानिक विचारसरणी प्रचलित होत्या, जसे की पृथ्वी विश्वाचा केंद्रबिंदू आहे (जिओसेंट्रिक मॉडेल). या समजुतींना गॅलिलिओ यांनी आपल्या कोपर्निकसच्या हेलिओसेंट्रिक मॉडेलद्वारे खंडित केले, ज्यामध्ये सूर्य हे विश्वाचे केंद्र आहे, असा दावा होता.

हॉटेलिंग: बदलती खाद्यसंस्कृती आणि तिचे प्रभाव

 

हॉटेलिंग: बदलती खाद्यसंस्कृती आणि तिचे प्रभाव

आज सुट्टी असल्याने दुपारची वेळ मी जेवून पेपर वाचत बसलो होतो. घरातील सर्व सदस्य आपल्या-आपल्या कामांत गुंतले होते. मुलांची आई किचनमध्ये काहीतरी काम करत आहे, आणि दोन मुलं आदित्य आणि शौर्य आयतेच गप्पा मारत आहेत.

आदित्य: (खिडकीतून बाहेर पाहत) अरेरे! किती दिवस झाले आपण बाहेरचं काहीतरी खाल्लं नाही. मला ना, खूप दिवसांपासून चायनीज खायची इच्छा आहे.

शौर्य: (त्याच्या बोलण्याला पाठिंबा देत) अगदी बरोबर! मी सकाळपासून आईला सांगतोय की मला चटपटीत काहीतरी हवंय, पण ती काही ऐकतच नाही.

आई: (स्वयंपाक करत त्यांचं बोलणं ऐकते) हो का? सकाळपासून सांगत आहेस? पण मला वाटतं की सकाळीच पोहे आणि चहा खाऊन छान गोड म्हणाला होतास, ‘आई, काय छान केलंयस!’

प्रत्येक क्षणाचा आनंद: जीवन जगण्याची कला | Happiness

 

प्रत्येक क्षणाचा आनंद: जीवन जगण्याची कला

समाधान, चांगले जीवन, आणि भविष्याचा वेध यांचा शोध सर्व संस्कृतींच्या केंद्रस्थानी राहिला आहे. यामध्ये मूलभूत अस्तित्वाचा प्रश्न नेहमी विचारला जातो: माणसाला जीवनातून काय हवे आहे? दलाई लामांच्या मते, जीवनाचा मुख्य उद्देश आनंद आहे. आनंद या विषयावरचे प्राचीन काळातील लिखाण हे या विषयाचे पुरावे देतात. उदाहरणार्थ, बौद्ध धर्म, जो सुमारे 2,500 वर्षांपूर्वी सुरू झाला, मानवी दुःख समजून घेणे आणि त्यावर मात करण्याच्या मार्गांवर समर्पित आहे.

पूर्वेकडील परंपरांनी एकत्रितपणे जीवनातील समतोल हा आनंदाचा मुख्य घटक मानला आहे. बौद्ध, हिंदू, योग परंपरा, कन्फ्यूशियनवाद आणि दाओवाद यांसारख्या प्रमुख तत्त्वज्ञान प्रणालींमध्ये शांत मन, समतोल जीवन, आणि इतरांसोबत सुसंवादी नातेसंबंध यावर भर देण्यात आला आहे. बौद्ध धर्म जीवनात समत्व (equanimity) मिळविण्याचा सल्ला देतो आणि सुखलोलुप जीवनशैली व तपस्वी जीवनशैली यांच्यातील मध्यम मार्ग अनुसरण्याची शिफारस करतो. हिंदू विचारांमध्ये आत्मज्ञान (self-realization) जीवनाचा सर्वोच्च दर्जा मानला जातो. जीवनातील द्वंद्वांना (उदा., आनंद-दु:ख, सुख-दु:ख, प्रेम-द्वेष) पार करून जीवनात स्थिर स्थिती (स्थितप्रज्ञ) प्राप्त करणे शक्य आहे. यामध्ये सामूहिक कल्याणाचे महत्त्व मान्य केले गेले आहे.

गर्दीतील मृत्यूचे पथक: अविवेकाकडे वाटचाल

गर्दीतील मृत्यूचे पथक: अविवेकाकडे वाटचाल

तिरुपती मंदिरातील वैकुंठद्वार दर्शन तिकीट केंद्राजवळ 9 जानेवारी 2025 रोजी झालेल्या चेंगराचेंगरीत सहा जणांचा मृत्यू झाल्यानं गर्दी व्यवस्थापनाबाबत प्रश्न उपस्थित केले गेले आहेत. इंटरनॅशनल जर्नल ऑफ डिझास्टर रिस्क रिडक्शन यांनी (IJDRR) प्रकाशित केलेल्या 2013 च्या अभ्यासात असं दिसून आलं की, भारतातील 79 टक्के चेंगराचेंगरीचे ठिकाणे हे धार्मिक मेळावे आणि तीर्थयात्रेची ठिकाणे आहेत. तर विकसित देशांमध्ये बहुतेक चेंगराचेंगरी स्टेडियम, संगीत मैफिली आणि नाईट क्लबच्या ठिकाणी होतात. परंतु भारत आणि इतर विकसनशील देशांमध्ये गर्दीच्या आणि चेंगराचेंगरीच्या बहुतेक दुर्घटना धार्मिक स्थळांवर होतात. यासाठी महाराष्ट्रातील काही ठळक घटना पाहूया.

मुलांना शिस्त लावणे: व्यक्तिमत्त्व विकासाचा सकारात्मक मार्ग

 

मुलांना शिस्त लावणे: व्यक्तिमत्त्व विकासाचा सकारात्मक मार्ग  

आजच्या स्पर्धेच्या युगात पालक जिंकण्यासाठी धावत आहेत आणि बाहेरची प्रस्थापित व्यवस्था याला मदत करते आहे. अशा वातावरणात मुलाचं ‘मूलपण’ सांभाळण्याचं, जोपासण्याचं, फुलवण्याचं काम जीव तोडून कसं करायचं हा मोठ प्रश्न आजच्या पालकांसमोर उभा आहे. कामातला आनंद, खेळातली मजा, कष्टांचा अनुभव, निर्मितीची गंमत, नात्यांची ऊब, क्वालिटी टाइम, निसर्गाशी नातं, जगण्याचा आत्मविश्वास आणि या सगळ्यांतून मुलांच्या जीवनात उतरणारी मुल्ये कशी जोपासावीत हा पुढचा प्रश्न. आपण पालक म्हणून मुलांना पुढील पाच वाक्ये कधी बोललो आहोत का? माझं तुझ्यावर खूप प्रेम आहे. माझा तुझ्यावर पूर्ण विश्वास आहे. तू हे किती छान केलंस. तुझं मत मला महत्त्वाचं वाटतं. सॉरी बरं का! माझ्या लक्षातच नाही आलं, आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे आम्ही नेहमी तुझ्या पाठीशी आहोत, सुखातही आणि दु:खातही. पालकत्व हे शास्त्र आहे, कला आहे आणि सतत करत राहण्याचा आनंदाचा ध्यास आहे.