कॉर्टिसॉल एक स्टेरॉईड हार्मोन | Cortisol Harmone

 

कॉर्टिसॉल एक स्टेरॉईड हार्मोन

ताण हा आपल्या जीवनाचा एक अविभाज्य भाग आहे. परीक्षा, कामाचा ताण, आर्थिक अडचणी, वैयक्तिक संबंधांमधील समस्या अशा अनेक गोष्टी आपल्याला तणावाखाली आणू शकतात. जेव्हा आपण तणावाखाली असतो, तेव्हा आपले शरीर "लढा किंवा पळ" (fight-or-flight) मोडमध्ये जातं. या मोडमध्ये, आपले अधिवृक्क ग्रंथी (adrenal gland) कॉर्टिसॉल नावाचा हार्मोन सोडतात. अनेकांच्या बाबतीत हा कोणत्याही कारणाशिवाय स्त्रवत राहतो त्यामुळे ओबेसिटी, विनाकारण येणारा ताण, अस्वस्थता किंवा कसंतरी होण हे यात समाविष्ट होत.

ताणासंबंधी शरीरशास्त्रीय कारणमीमांसा | Biological Bases of Stress

 

ताणासंबंधी शरीरशास्त्रीय कारणमीमांसा

ताण हे मानसिक दबाव निर्माण करते आणि शरीरामध्ये अल्प आणि दीर्घकालीन आरोग्यावर परिणाम होणारे बदल घडवून आणते. ताणाच्या प्रतिक्रियेमध्ये दोन परस्पर संबंधित प्रणाली मोठ्या प्रमाणात सहभागी असतात. त्या म्हणजे अनुकंपी-अधिवृक्क मज्जासंस्था (SAM) प्रणाली आणि हायपोथॅलॅमस-पियुषिका-अधिवृक्क ग्रंथी अक्ष आहेत. मेंदूद्वारे अनुकंपी मज्जासंस्थेच्या नियंत्रणाखाली भय, क्रोध, उत्तेजना इत्यादी भावनांची निर्मिती होते. यांचे नियंत्रण प्रामुख्याने शरीरात ऐड्रिनैलिन यंत्रणेद्वारे केले जाते.

योगा थेरपी आणि मनोसामाजिक आरोग्य| Yoga Therapy and Psychosocial health

 

योगा थेरपी आणि मनोसामाजिक आरोग्य

आंतरराष्ट्रीय योग दिवस दरवर्षी 21 जून रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस जगभरातील लोकांना योगाचे फायदे जाणून घेण्यासाठी आणि जीवनात समाविष्ट करण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी समर्पित आहे. 2014 मध्ये, भारताने संयुक्त राष्ट्र महासभेत 21 जून रोजी आंतरराष्ट्रीय योग दिवस म्हणून घोषित करण्याचा प्रस्ताव ठेवला होता. हा प्रस्ताव मोठ्या प्रमाणात स्वीकारला गेला आणि 11 डिसेंबर 2014 रोजी, संयुक्त राष्ट्र महासभेने 21 जून रोजी दरवर्षी आंतरराष्ट्रीय योग दिवस साजरा करण्याचा ठराव मंजूर केला. 21 जून 2015 या दिवशी पहिला ‘आंतरराष्ट्रीय योग दिन’ साजरा करण्यात आला होता.

LGBTQ+ आणि त्यांचे मानसिक आरोग्य

                                                 LGBTQ+ आणि त्यांचे मानसिक आरोग्य

LGBTQ+ म्हणजे लेस्बियन, गे, बायसेक्शुअल, ट्रान्सजेंडर, क्विअर (किंवा कधीकधी प्रश्नार्थी चिन्ह)आणि इतर. "+" हे लिंग नॉन-बायनरी ओळख दर्शवते, ज्यात पॅनसेक्सुअल आणि टू-स्पिरिट समाविष्ट आहे. संक्षिप्त रूपाची पहिली चार अक्षरे 1990 पासून वापरली जात आहेत, परंतु सर्वोत्तम प्रतिनिधित्व प्रदान करण्यासाठी इतर लिंग ओळख समाविष्ट करण्याची गरज वाढलेली आहे. हे संक्षेप शब्द विविध लैंगिकता आणि लिंग ओळख दर्शवण्यासाठी वापरले जातात. ट्रान्सजेंडर आणि/किंवा समलैंगिक /समान लिंगाकडे आकर्षित असलेल्या कोणालाही संदर्भित करते.

सकारात्मक मानसशास्त्र आणि गौतम बुद्ध

 

सकारात्मक मानसशास्त्र आणि गौतम बुद्धांचे योगदान  

पाश्चिमात्य मानसशास्त्र पारंपारिकरित्या पूर्णपणे विकृतीवर एकवटलेले आहे. पाश्चिमात्य मानसशास्त्रीय परंपरेच्या शंभराहून अधिक वर्षांत, पाश्चिमात्य महान विचारवंतांनी आणि संशोधकांनी उन्माद, OCD, अवसाद, नैराश्य, चिंता, राग, व्यक्तिमत्व विकार इत्यादींचे स्वरूप समजून घेण्यावर भर दिला आहे. दुसरीकडे, सकारात्मक भावना किंवा मानवी सामर्थ्य आणि जीवन-कल्याण मानसशास्त्र समजून घेण्यासाठी फारच कमी वैज्ञानिक संशोधन किंवा तात्त्विक विचार केला गेला आहे. अमेरिकन सायकोलॉजिकल असोसिएशनचे माजी अध्यक्ष डॉ. मार्टिन सेलिग्मन यांनी सकारात्मक मानसशास्त्राकडे दुर्लक्ष करण्याबद्दल लिहिले आहे, ते प्रतिबिंबित करतात की "विकृतीवर विशेष लक्ष दिल्याने त्याचा आपल्या बहुतेक शाखेत वर्चस्व राहिला आहे त्याचा परिणाम म्हणजे मानवी स्वरूपाचे अस्तित्वास अर्थपूर्ण बनवणारे सकारात्मक पैलू नसलेले मॉडेल तयार झालेले आहेत."

बार्नम प्रभाव | Barnum Effect

 

बार्नम प्रभाव | Barnum Effect

पैशाचा जपून वापर करा, नातेसंबंधांत तणाव राहील, उशिरा पण चांगली नोकरी मिळेल, सुशील मुलीशी (पगारदार मुलाशी) लग्न करण्याची इच्छा लवकरच पूर्ण होईल, पगारवाढ होईल पण तणावसुद्धा वाढेल, रेंगाळलेली कामे मार्गी लागतील, मित्रपरिवाराकडून अपेक्षित सहकार्य मिळेल, भावनेच्या भरात कोणताही निर्णय घेऊ नका, इत्यादी. आता तुम्हीच सांगा, कोणाला सुशील मुलगी/पगारदार मुलगा नकोय? कोणाला पगारवाढ नकोय? कोण आपल्या भावनेवर नियंत्रण ठेवतो? कोणाचे नातेसंबंध साखरे सारखे गोड असतात. भविष्यवाणी करतांना ह्या अशाच "सर्वसामान्य" स्टेटमेंट्स आपणास सांगितल्या जातात ज्यातून 3-4 स्टेटमेंट्स तर नक्कीच आपल्या आयुष्याच्या सध्याच्या परिस्थितीला चपखल बसतात. (https://www.youtube.com/watch?v=DhFQjH40FgI हास्य जत्रा ओंकार भोजने यांनी सांगितलेली भविष्यवाणी आवश्य पहा)

मानसशास्त्रीय प्रयोग | Psychological Experiments

 

मानसशास्त्रीय प्रयोग | Psychological Experiments

मानवी वर्तन अभ्यासत असताना अनेक प्रसिद्ध प्रयोगांनी मानसशास्त्राच्या मूलभूत समजुतीवर प्रभाव पाडलेला आहे. काही प्रयोगांनी आजच्या नैतिक सीमा ओलांडल्यामुळे ते पुन्हा केले जाऊ शकत नाहीत, तरीही त्यामुळे मानसशास्त्रीय अभ्यासाचे महत्व कमी झालेले नाही. मानसशास्त्राच्या क्षेत्रावर आणि मानवी वर्तनाच्या आपल्या समजुतीवर मोठा प्रभाव पाडणारे सात प्रसिद्ध मानसशास्त्रीय प्रयोग पाहू या.