SOAR Analysis | SOAR विश्लेषण

 SOAR Analysis | SOAR विश्लेषण

SOAR Analysis हे एक स्व-विश्लेषण तंत्र असून ते आपल्या विद्यमान सामर्थ्यावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी आणि भविष्यकालीन उद्दिष्टांसाठी नवी दृष्टी विकसित करण्यासाठी वापरू शकतो. हे मुळात एक धोरणात्मक नियोजन करण्याचे साधन आहे ज्याद्वारे आपण आपल्या महत्वाकांक्षा सुस्पष्ट करू शकतो.

SOAR विश्लेषण हे प्रामुख्याने आपण कोण आहोत आणि भविष्यात आपण स्वतःला कुठे पाहतो आणि इतरांबरोबर कसे काम करत आहात हे समजून घेण्यास मदत करते. आपण SWOT विश्लेषण बद्दलचा लेख वाचला असाल तर त्याच्याशी हे साम्य असेल. SWOT विश्लेषण हे आपल्या व्यक्तिमत्व विकासाच्या अनुषंगाने महत्त्वाचे आहे तर SOAR विश्लेषण हे व्यक्तिमत्वाबरोबरच ध्येय धोरणे निश्चितीसाठी आवश्यक आहे. आपण हे लक्षात  ठेवावे की आपल्या विचारांची किंवा धोरणात्मक प्रक्रियेची कार्यक्षमता सुधारण्यासाठी ही सर्व फ्रेमवर्क आहेत. म्हणूनच, या सर्वांचे अगदी नवीन तंत्रात विलीन करून दुसरी रचना शोधणे देखील शक्य आहे. जर आपला विश्वास असेल तरच त्यांना मर्यादा आहे अन्यथा आपल्या महत्वाकांक्षेला आकाश ठेंगणे असते. आपण SOAR विश्लेषणाच्या घटकांचे एक-एक करून परिक्षण करणार आहोत आणि प्रत्येक शीर्षकाच्या खाली SOAR विश्लेषण प्रश्न सापडतील.

1. सामर्थ्य (Strengths: Assets, Capabilities)

SOAR फ्रेमवर्कचा पहिला घटक म्हणजे सामर्थ्य. सामर्थ्य म्हणजे अपेक्षित परिणाम प्राप्त करण्यासाठी इष्टतम कार्य आणि कार्यप्रदर्शनासाठी व्यक्तीची नैसर्गिक क्षमता. सामर्थ्य हे चारित्र्य, गुण किंवा कौशल्ये म्हणून परिभाषित केले जातात जी व्यक्तिमत्वाची सकारात्मक बाजू म्हणून गणले जातात. सामर्थ्यांमध्ये ज्ञान, गुणधर्म, कौशल्ये आणि प्रतिभा यांचा समावेश होतो. आपण SOAR विश्लेषणात खालील प्रश्नांच्या सहाय्याने व्यक्तीच्या सामर्थ्याविषयी जाणून घेऊ शकतो. 

• अशी कोणती बाब आपल्याकडे आहे ज्यामुळे आपण अद्वितीय बनता?
• आपण अशा कोणत्या कौशल्यांचा अभिमान बाळगता?
• आपल्याकडे असलेल्या कोणत्या क्षमतांची कदर करता?
• आपले उत्कृष्ट क्षेत्र कोणते आहे?
• आताच्या क्षणापर्यंत तुमची सर्वात मोठी कामगिरी कोणती आहे?

तुम्ही कोण आहात यावर तुमची ओळख बनते? तुम्ही स्वतःला जगासमोर कोण म्हणून सादर करत आहात? तुमची विशेष प्रतिमा काय आहे? जर तुम्ही तुमच्या सहकाऱ्यासोबत सहभागी म्हणून काम करणार असाल तर ते तुमच्याबद्दल काय म्हणतील? ते पुरेसे समाधानी आहेत का? ते कशावर सर्वात जास्त समाधानी आहेत? इत्यादी........

आपले सामर्थ्य शोधा आणि त्यांना अधिक चांगले बनवा. जीवनात असे अनेक लोक आहेत ज्यांनी स्वतःला आणि स्वतःच्या अंगभूत क्षमता आणि वैशिष्ट्यांना न ओळखताच ध्येय धोरणे आखतात त्यामुळे यश मिळण्याऐवजी अपयश येण्याची शक्यता अधिक असते.

2. संधी (Opportunities: Ideas, Possibilities):

व्यक्तिमत्व विकास आणि जीवन कल्याणासाठी संधी मिळणे गरजेचे असते. यामध्ये शिक्षण, प्रशिक्षण, मार्गदर्शन, स्व-मदत संसाधने किंवा कठीण प्रसंगी मदत करणाऱ्या समुदायांचा समावेश असू शकतो. आपल्या क्षमता ओळखून शिक्षण आणि प्रशिक्षण घेऊन सकारात्मक विचार सरणी असलेल्या वातावरण यासारख्या बाह्य घटकांचा विचार केल्यास व्यक्तिमत्व विकास सुलभ करू शकतात. संधी ओळखणे व्यक्तिमत्व आणि मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी कृतीकार्यक्रम आणि धोरणे तयार करण्यास मदत करते. आपल्यासाठी उपलब्ध असलेल्या वैयक्तिक विकासाच्या संधी शोधणे. यामध्ये पुढील बाबी समाविष्ट असू शकतात:

• नवीन कौशल्ये किंवा ज्ञान विकसित करण्यासाठी कोर्स किंवा कार्यशाळेमध्ये सहभाग घेऊ शकता का?
• आपल्या वैयक्तिक विकासाच्या प्रवासात तुम्हाला मार्गदर्शन करण्यासाठी एखादा गुरू किंवा प्रशिक्षक मिळेल का?
• तुमच्या विकासात हातभार लावणारे लोक किंवा गट आहेत का?
• वैयक्तिक विकासात तुमच्या जीवनातील घटना किंवा अनुभवांचा फायदा होऊ शकता का?

संधी ओळखणे तुम्हाला अशा क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित करण्यात मदत करते जिथे तुम्ही प्रगती करू शकता.

3. आकांक्षा (Aspirations: Wishes, Desires):

SOAR फ्रेमवर्कचा तिसरा घटक म्हणजे आकांक्षा. आकांक्षांची संकल्पना मानसशास्त्राच्या क्षेत्रात हॅलर (1968) यांनी "ध्येयाधिष्टीत वर्तनाची बोधात्मक अभिमुखता पैलू" म्हणून व्याख्या केलेली आहे. रणनीतीच्या संदर्भात, आकांक्षा दीर्घकालीन धोरणाची दृष्टी आणि समर्थन दर्शवतात जी प्रत्यक्ष कार्य करण्यास मदत करते. इच्छा आणि आशा या संकल्पनांशी आकांक्षा संबंधित असलेली दिसून येते. व्यक्तीची आकांक्षा आणि उद्दिष्टे निश्चित करण्यासाठी प्रत्यक्ष कार्य अपेक्षित आहे. यात भावनिक स्थिरता, वैयक्तिक विकास किंवा नातेसंबंधतील सुधारणासंबंधी उद्दिष्टे समाविष्ट असू शकतात. आकांक्षा आणि दीर्घकालीन उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे असू शकतात:

• तुम्हाला कोणत्या प्रकारची व्यक्ती बनायची आहे?
• तुमची स्वप्ने आणि महत्वाकांक्षा काय आहेत?
• भविष्यात तुम्ही स्वतःला कुठे पाहता?

आकांक्षा या आपल्या वैयक्तिक विकासाच्या प्रयत्नांना प्रेरणा आणि स्पष्ट दिशा देतात.

4. फलिते (Results: Completed Tasks, Outcomes)

SOAR फ्रेमवर्कचा चौथा घटक म्हणजे कार्याचे फलित आहे. फलिते म्हणजे मानसशास्त्राच्या क्षेत्रात, लक्ष्य-प्राप्ती, कार्य सिद्धी आणि परिणाम सूचित करतात. विशिष्ट परिणाम किंवा निर्देशक निश्चित केल्याने जे मानसिक प्रगती मापन करू शकतो. यामध्ये मानसिक आजाराची लक्षणे कमी होणे, जीवनातील समाधान वाढवणे किंवा सुधारित सामाजिक संबंध यांचा समावेश असू शकतो. वेळोवेळी व्यक्तीच्या मानसिक कल्याण यामधील बदलांचे नियमितपणे मूल्यांकन आणि मागोवा घेणे गरजेचे आहे. व्यक्तीच्या व्यक्तिमत्व विकासात आपणास कोणते विशिष्ट परिणाम मिळवायचे आहेत याचा विचार केल्यास अल्पकालीन आणि दीर्घकालीन उद्दिष्टे असू शकतात:

• कोणतेही काम करण्यासाठी आत्मविश्वास वाढणे
• सुधारित संवाद कौशल्यांचा विकास
• उत्तम भावनिक बुद्धिमत्तेचे संवर्धन
• मजबूत नेतृत्व क्षमता अंगीकारणे
• विचार आणि कामातील लवचिकता वाढणे

परिणाम आपली प्रगती आणि यशाचे मापन करणारे सूचक म्हणून काम करतात.

एकदा का तुम्ही SOAR विश्लेषण केले की, आपण वैयक्तिक विकास योजना तयार करण्यासाठी त्याचा वापर करू शकता. या योजनेमध्ये तुम्ही तुमच्या सामर्थ्य आणि संधींचा फायदा कसा घ्याल, आपल्या आकांक्षांसाठी कसे काम कराल आणि तुमचे परिणाम कसे मोजता येतील हे सांगता येईल. लक्षात ठेवा की व्यक्तिमत्व विकास हा एक सततचा प्रवास आहे आणि नियमितपणे तुमच्या SOAR विश्लेषणाची पुनरावृत्ती केल्याने तुम्हाला ट्रॅकवर राहण्यास आणि तुमच्या जीवनातील आणि ध्येयांमधील बदलांशी जुळवून घेण्यास मदत होऊ शकते. याव्यतिरिक्त, मानसशास्त्र किंवा वैयक्तिक विकास यांसारख्या क्षेत्रातील मार्गदर्शक किंवा व्यावसायिकांकडून मार्गदर्शन घेणे आपल्या वाढीसाठी मौल्यवान अंतर्दृष्टी आणि समर्थन प्रदान करू शकते.

मानसशास्त्रातील SOAR विश्लेषण विशेषतः मानसिक आरोग्य व्यावसायिक, समुपदेशक, थेरपिस्ट आणि वैयक्तिक वाढ आणि कल्याण शोधणाऱ्या व्यक्तींसाठी उपयुक्त आहे. हे एखाद्याची मानसिक स्थिती समजून घेण्यासाठी, ध्येय निश्चित करण्यासाठी आणि प्रगतीचा मागोवा घेण्यासाठी एक संरचित फ्रेमवर्क प्रदान करते. हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की मानसशास्त्रीय विकास ही एक जटिल आणि वैयक्तिक प्रक्रिया आहे आणि प्रत्येक व्यक्तीच्या अद्वितीय गरजा आणि सामर्थ्य पूर्ण करण्यासाठी SOAR विश्लेषण हे एक मौल्यवान साधन असू शकते.

(सर्व चित्रे, इमेज google वरून साभार)

संदर्भ:

Cole, M. L., and Stavros, J. M. (2019). “Soar: a framework to build positive psychological capacity in strategic thinking, planning, and leading,” in Theoretical Approaches To Multi-Cultural Positive Psychological Interventions, eds L. E. Van Zyl and S. Rothmann Sr. (Cham: Springer Nature), 505–521.

Stavros, J. M. (2020). Soar 2020 and beyond: strategy, systems innovation, and stakeholder engagement. AI Practitioner 22, 70–91.

Stavros, J. M., and Hinrichs, G. (2009). Thin book of Soar: Creating Strengths-Based Strategy. Bend, OR: Thin Book Publishers.

Stavros, J. M., and Saint, D. (2010). “Soar: linking strategy and od to sustainable performance,” in Practicing Organization Development: A Guide For Leading Change, 3rd Edn, eds W. Rothwell, J. Stavros, R. Sullivan, and A. Sullivan (San Francisco, CA: Jossey -Bass), 377–394.