वास्तव
स्वीकारा आणि त्याचा सामना करा
दोन
मित्र प्रवास करत होते. वाटेत काही कारणावरून त्यांचे भांडण झाले आणि एकाने
दुसऱ्याच्या गालावर एक जोराचा थप्पड मारला. ज्याला मार बसला, त्याने काही न बोलता वाळूत लिहिले, "आज माझ्या
मित्राने मला मारले."
ते
एकमेकाशी काहीही न बोलता पुढे चालले असता, गालावर मार बसलेला मित्र दलदलीत अडकला आणि दुसऱ्याने त्याला वाचवले.
तेव्हा त्याने एका दगडावर कोरले, "आज माझ्या मित्राने
माझे प्राण वाचवले."
त्याच्या
मित्राने विचारले, "मार खाल्ल्यावर
वाळूत का लिहिलंस आणि मदत मिळाल्यावर दगडावर कोरलंस?" त्याने
उत्तर दिले, "वाईट गोष्टी वाळूत लिहाव्यात जेणेकरून
त्या सहज नष्ट होतील, आणि चांगल्या गोष्टी दगडावर कोराव्यात
जेणेकरून त्या कायम स्मरणात राहतील." वास्तव स्वीकारा आणि दुःख वाळूवरील
रेषेसारखे विसरून जा, पण चांगल्या गोष्टी कायम स्मरणात ठेवा.
प्रिन्सिपल्स फॉर सक्सेस: रे डालिओ
रे डालिओ यांचे Principles for Success हे पुस्तक वैयक्तिक आणि व्यावसायिक यशासाठी एक मजबूत मार्गदर्शक आहे.
वास्तव स्वीकारणे, डेटा-आधारित निर्णय घेणे आणि सतत सुधारणा
करणे ही त्यातील मुख्य तत्त्वे आहेत. हे पुस्तक वाचल्याने जीवनात शिस्त, समस्या सोडवण्याची पद्धत आणि दीर्घकालीन यश मिळवण्याचे तंत्र शिकता येते. या
पुस्तकाबद्दल तज्ज्ञांची मते खालीलप्रमाणे आहेत:
- एरियाना हफिंग्टन, हफिंग्टन पोस्टच्या संस्थापक,
म्हणतात: "मला हे पुस्तक अत्यंत आवडले. हे अत्यंत सुंदरपणे
लिहिले गेले आहे आणि बुद्धिमत्तेने परिपूर्ण आहे."
- सीआयओ मॅगझीनने रे डालिओ यांना
"इन्व्हेस्टिंगचे स्टीव्ह जॉब्स" असे संबोधले आहे, ज्यामुळे त्यांच्या
तत्त्वज्ञानाची महत्त्वता अधोरेखित होते.
- टाइम मॅगझीनने रे डालिओ यांना "जगातील 100
सर्वाधिक प्रभावशाली व्यक्ती" म्हणून ओळखले आहे, ज्यामुळे त्यांच्या
तत्त्वज्ञानाची जागतिक पातळीवरील मान्यता दिसून येते.
या पुस्तकात रे डालिओ यांनी
त्यांच्या जीवनातील आणि कार्यातील तत्त्वे मांडली आहेत, ज्यामुळे वाचकांना
निर्णय घेण्याची प्रक्रिया आणि व्यवस्थापन कौशल्ये विकसित करण्यास मदत होते. रे
डालिओ आपल्या प्रिन्सिपल्स फॉर सक्सेस या ग्रंथात "वास्तव स्वीकारा
आणि त्याचा सामना करा" हे तत्त्व मूलभूत म्हणून मांडतात. हे तत्त्व असे
सुचवते की व्यक्तींनी आपल्या परिस्थितीचे वस्तुनिष्ठ मूल्यमापन करावे, सत्य
स्वीकारावे आणि प्रभावीपणे प्रतिसाद द्यावा, त्याऐवजी
वास्तविकतेला नाकारू नये.
हे मानसशास्त्रीय तत्त्व फ्रॉइडच्या
वास्तव तत्त्व, विल्यम ग्लासरच्या रियालिटी थेरपी, बोधनिक-वर्तन
चिकित्सा (CBT) आणि स्व-जाणीव व रुपांतरात्मक वर्तनाच्या इतर
मॉडेल्सशी सखोलपणे जोडलेले आहे.
वास्तविकतेची समज: मानसशास्त्रीय
पाया
फ्रॉइडचे वास्तव तत्त्व
सिग्मंड फ्रॉइडच्या वास्तव (Ego-Reality) तत्त्वानुसार प्रौढ व्यक्ती दीर्घकालीन फायदा मिळविण्यासाठी त्वरित
समाधान टाळायला शिकतात. सुख (Id-Pleasure) तत्त्वाच्या उलट, जे त्वरित आनंद
शोधते आणि दुःख टाळते, वास्तव तत्त्व बाह्य मर्यादा ओळखते
आणि त्यानुसार वर्तन सुधारते. ही संकल्पना डालिओच्या दृष्टिकोनाशी सुसंगत आहे, कारण त्यानुसार
यशस्वी व्यक्ती भावनांमुळे निर्णय घेऊन गोंधळात न पडता परिस्थितीचा तर्कसंगत विचार
करतात.
विल्यम ग्लासेरची वास्तव चिकित्सा
विल्यम ग्लासेर यांनी विकसित केलेली वास्तव
चिकित्सा, वैयक्तिक जबाबदारी घेण्यावर आणि वर्तमान परिस्थितीशी प्रत्यक्ष
व्यवहार करण्यावर भर देते. ग्लासेर यांच्या मते, मानसिक आरोग्य हे
आपल्या मूलभूत मानसशास्त्रीय गरजा – प्रेम, सत्ता, स्वातंत्र्य
आणि आनंद या जबाबदारीने पूर्ण करण्यावर अवलंबून असते. डालिओचे तत्त्व या
दृष्टिकोनाशी सुसंगत आहे, जे व्यक्तींना वस्तुनिष्ठरित्या
त्यांची परिस्थिती तपासण्यास, त्यांच्या कृतींसाठी जबाबदारी
स्वीकारण्यास आणि वास्तवाशी सुसंगत समायोजन करण्यास प्रवृत्त करते.
बोधनिक-वर्तन चिकित्सा (CBT)
आणि तर्कशुद्ध (REBT) विचारसरणी
CBT आणि REBT ही विकृती विचार ओळखून व बदलून
वास्तवाशी सुसंगत दृष्टिकोन विकसित करण्यास मदत करणारी पद्धती आहे. डालिओच्या
दृष्टिकोनासोबत, CBT आणि REBT ही लोकांना
चिंतेचे व्यवस्थापन करण्यास, माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास आणि
अडचणींचा सामना करण्यासाठी लवचिकता वाढवण्यास मदत करते.
"वास्तव स्वीकारा आणि त्याचा
सामना करा" या तत्त्वाचा व्यावहारिक उपयोग
1. मूलगामी खुलेपणा विकसित करणे
डालिओ मूलगामी खुलेपणावर भर देतात, ज्यामध्ये
विविध दृष्टिकोनांचा स्वीकार करणे आणि सातत्याने सत्य शोधणे आवश्यक आहे.
मानसशास्त्रीय अभ्यास दर्शवतो की जे लोक खुलेपणाचा सराव करतात ते चांगल्या प्रकारे
समस्या सोडवू शकतात आणि त्यांना कमी तणाव जाणवतो. मलाला युसूफझाई हिच्यावर तालिबानने
शिक्षणाच्या हक्कासाठी लढणाऱ्या मलालावर हल्ला केला. तिने भीतीला बळी न पडता
शिक्षणासाठी आपल्या आवाजाला जागतिक स्तरावर नेले. ती नोबेल पारितोषिक मिळवणारी ती
सर्वांत तरुण महिला ठरली.
2. वस्तुनिष्ठ डेटावर आधारित निर्णय-प्रक्रिया
बोधनिक पूर्वग्रह (Cognitive Bias) अनेकदा निर्णय घेण्यास बाधा आणतात. डालिओच्या दृष्टिकोनानुसार भावनिक
आवेगांऐवजी अनुभवसिद्ध पुरावे आणि तार्किक विचारसरणी वापरणे आवश्यक आहे. स्टीव
जॉब्स यांना त्यांच्या स्वतःच्या कंपनीतून (Apple) काढून
टाकण्यात आले. त्यांनी हा कटू अनुभव स्वीकारला आणि Pixar व NeXT
सारख्या कंपन्या स्थापन केल्या, ज्या नंतर
यशस्वी झाल्या. पुढे जाऊन ते पुन्हा ऍपलमध्ये परत आले आणि iPhone, iPod,
MacBook यांसारखी क्रांतीकारी उत्पादने निर्माण केली.
3. अपयशावर मात करून लवचिकता वाढवणे
लवचिकतेवरील मानसशास्त्रीय संशोधन
सूचित करते की जे लोक अपयशाला शिकण्याच्या संधी म्हणून स्वीकारतात ते दीर्घकाळ
अधिक यशस्वी असतात. डालिओ असे म्हणतात की अपयश हे सुधारणेसाठी मौल्यवान अभिप्राय
प्रदान करते. डॉ. अब्दुल कलाम यांचे बालपण अत्यंत गरिबीत गेले, त्यांनी पेपर विकून
शिक्षण पूर्ण केले. त्यांनी आपल्या परिस्थितीला दोष न देता त्याचा सामना केला आणि
विज्ञान व तंत्रज्ञान क्षेत्रात स्वतःला सिद्ध केले. अनेक क्षेत्रात त्यांना अपयश
आले पण ते पुढे भारताचे राष्ट्रपती बनून त्यांनी संपूर्ण देशासाठी प्रेरणा ठरले.
4. वैयक्तिक वाढ आणि जबाबदारी
डालिओ
सुचवतात की आपल्या कृतींसाठी जबाबदारी घेणे ही स्वतंत्रता आणि योग्यता वाढवणारी
प्रक्रिया आहे, जी स्व-निर्धारण सिद्धांत
(SDT) शी सुसंगत आहे. SDT) हा लोकांच्या अंतर्गत प्रेरणा आणि जीवन-कल्याण त्यांच्या
मूलभूत मानसिक गरजांमुळे कसे प्रभावित होते हे स्पष्ट करतो. हा दृष्टिकोन
व्यक्तीच्या प्रेरणेला आणि समाधानाला अधिक वाढवतो. सुप्रसिद्ध भौतिकशास्त्रज्ञ
स्टीफन हॉकिंग यांना 21व्या वर्षी मोटर न्यूरॉन रोग (ALS) झाला,
आणि डॉक्टरांनी सांगितले की ते काही वर्षेच जगू शकतात. त्यांनी
परिस्थिती स्वीकारली आणि त्याचा सामना करून आपले संपूर्ण आयुष्य विज्ञान संशोधन व
पुस्तक लेखन यासाठी दिले. त्यांनी A Brief History of Time हे
जगप्रसिद्ध पुस्तक लिहिले आणि वैज्ञानिक जगताला महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.
समारोप:
डालिओचे तत्त्व,
"वास्तव
स्वीकारा आणि त्याचा सामना करा," याला मजबूत मानसशास्त्रीय पाया आहे.
फ्रॉइडच्या वास्तव तत्त्वापासून ग्लासेरच्या वास्तव उपचारांपर्यंत आणि आधुनिक बोधनिक-वर्तन
उपचार दृष्टिकोनांपर्यंत, वास्तविकता स्वीकारणे आणि त्यानुसार
कार्य करणे ही वैयक्तिक आणि व्यावसायिक यशाची मूलभूत गोष्ट आहे. या अंतर्दृष्टींचा
समावेश करून, व्यक्ती निर्णय क्षमता, लवचिकता आणि
एकंदरीत जीवन-कल्याण सुधारू शकतात, परिणामी अधिक
अर्थपूर्ण आणि उत्पादक जीवन जगू शकतात.
संदर्भ:
Beck,
A. T. (1976). Cognitive therapy and the emotional
disorders. International Universities Press.
Dalio,
R. (2017). Principles: Life and work. Simon &
Schuster.
Dalio,
R. (2018). Principles for navigating big debt crises.
Bridgewater.
Dalio,
R. (2018). Principles for success. Simon & Schuster.
Dalio,
R. (2021). Principles for dealing with the changing world
order: Why nations succeed and fail. Simon & Schuster.
Dalio,
R. (2021). The changing world order: Why nations succeed
and fail. Simon & Schuster.
Ellis,
A. (1994). Reason and emotion in psychotherapy. Citadel
Press.
Freud,
S. (1923). The ego and the id. W. W. Norton & Company.
Glasser,
W. (1965). Reality therapy: A new approach to psychiatry.
Harper & Row.
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
Thank you for your comments and suggestions